Του Γιάννη Μπράχου
Η κυβέρνηση πρόσφατα παρουσίασε το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας-«Ελλάδα 2.0», ως μελετημένο οδικό χάρτη με 170 επενδυτικά έργα και μεταρρυθμίσεις, το οποίο περιλαμβάνει συνολικές επενδύσεις 57 δισ.€ σε χρονικό ορίζοντα το 2026. Τα 57 δισ.€ προέρχονται κατά 17,8 δισ.€ επιδοτήσεις της ΕΕ, 12,7 δισ.€ από δάνεια της ΕΕ και από δανειακά κεφάλαια ευρωπαϊκών επενδυτικών οργανισμών (6,5 δισ.€), ενώ το υπόλοιπο ποσό από το ελληνικό τραπεζικό σύστημα.
Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα, είναι αμφίβολο αν μπορεί να ανταποκριθεί σε αυτό τον ρόλο, δεδομένου ότι πρέπει να αντιμετωπίσει τα κόκκινα δάνεια. Για τον λόγο αυτό προχωράει σε Αυξήσεις Μετοχικού Κεφαλαίου, αρχικά με την Τράπεζα Πειραιώς, για την ενίσχυση της κεφαλαιακής επάρκειας του. Η εξυγίανση του τραπεζικού τομέα προϋποθέτει έμμεση μεταφορά δημοσίων πόρων στο τραπεζικό τομέα και εφαρμογή του νέου Πτωχευτικού Κώδικα- πλειστηριασμούς.
Τα επενδυτικά έργα στην πράσινη ενέργεια θα είναι μεγάλης κλίμακας και απαιτούν υψηλή πιστοληπτική ικανότητα την οποία διαθέτουν μόνο ισχυροί επιχειρηματικοί όμιλοι. Με το σχέδιο Ελλάδα 2.0 οι επενδυτικοί όμιλοι θα επιλέξουν την απόδοση των επιδοτούμενων ΑΠΕ, τις επενδύσεις στο δίκτυο φόρτισης αυτοκινήτων και την ηλεκτροκίνηση με εισαγωγές τεχνολογίας και αγαθών.
Στα επενδυτικά έργα απουσιάζει η δημιουργία πράσινων υποδομών, όπως υποδομή για το πράσινο υδρογόνο ή off-shore ΑΠΕ, έργα με υψηλή εγχώρια προστιθέμενη αξία. Τα έργα για την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση στο Ελλάδα 2.0 έχουν μεσοπρόθεσμη επίδραση στην ελληνική οικονομία, χωρίς σημαντική εγχώρια προστιθέμενη αξία.
Η κυβέρνηση επέλεξε την συνέχιση του υπάρχοντος παραγωγικού υποδείγματος της ελληνικής οικονομίας με φθηνή εργασία και ευέλικτες εργασιακές σχέσεις, όπως προβλέπεται στις «μεταρρυθμίσεις» του Ελλάδα 2.0.
Τα ευρωπαϊκά κονδύλια για την στήριξη της ελληνικής οικονομίας και η προσωρινή χαλάρωση των δημοσιονομικών στόχων προσφέρουν στην κυβέρνηση σημαντικό περιθώριο στην ανάταξη της ελληνικής οικονομίας, όπως το Σχέδιο Ελλάδα 2.0. Παρά τις θετικές πτυχές του σχεδίου, οι ευρωπαϊκοί πόροι κατευθύνονται σε επενδύσεις χωρίς σχεδιασμό για την αναδιοργάνωση της ελληνικής οικονομίας, προκειμένου να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες απαιτήσεις της πράσινης και ψηφιακής οικονομίας, ακολουθώντας το δόγμα: ο ιδιωτικός τομέας θα καθορίσει τις επενδύσεις.
Η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι δεν θα δοθεί δωρεάν δημόσιο χρήμα και τα δάνεια θα διατεθούν μέσω τραπεζών και ευρωπαϊκών πιστωτικών ιδρυμάτων. Παρά ταύτα το δημόσιο θα συμβάλλει έως 50% στο κόστος της επένδυσης και θα έχει έμμεσα εκ νέου ανακεφαλαιοποιήσει τις τράπεζες, οι οποίες θα παράσχουν τα δάνεια στους ιδιώτες επενδυτές.
Οι επενδύσεις του Ελλάδα 2.0 οδηγούν σε αύξηση των εισαγωγών και βραχυχρόνια σε σημαντική επιδείνωση του εμπορικού ισοζυγίου, ενώ οι τυχόν επενδύσεις εξαγωγικού χαρακτήρα θα χρειασθούν τουλάχιστον 18-24 μήνες για να επηρεάσουν τις εμπορικές ροές.
Τα πρόσφατα στοιχεία του ΔΝΤ της 6.4.2021 της Ελλάδας για την ανάπτυξη, τα θετικά πρωτογενή πλεονάσματα την περίοδο 2022-2026, προμηνύουν ισχυρές προκλήσεις για την ελληνική οικονομία. Σε αυτό το οικονομικό περιβάλλον η κυβέρνηση αντιμετωπίζει τις μικρο-μεσαίες επιχειρήσεις, τους αυτοαπασχολούμενους και τους εργαζόμενους ως αναλώσιμους για την ενίσχυση ισχυρών επιχειρηματικών ομίλων, μέσω συγχωνεύσεων και εξαγορών. Τα μεγαλύτερα θύματα αυτής της επιλογής είναι κυρίως οι νέοι εργαζόμενοι και επιστήμονες βιώνοντας την μετανάστευση 2.0.
Τα ευρωπαϊκά κονδύλια για την υπέρβαση της οικονομικής κρίσης αποφασίσθηκαν τον Ιούλιο του 2020. To έκτακτο πρόγραμμα στήριξης 750 δισ.€ δεν έχει ακόμα εκταμιευθεί. Στον αντίποδα οι ΗΠΑ υιοθέτησαν δύο προγράμματα στήριξης της αμερικανικής οικονομίας, με την εκταμίευση 2.1 τρισ.$, και ενώ εκταμιεύονται άμεσα επιπρόσθετα 542 δισ.$. Επιπρόσθετα στα παραπάνω κονδύλια ο Πρόεδρος Biden ανακοίνωσε πρόγραμμα 2.4 τρισ.$ για την ενίσχυση κυρίως των δημόσιων υποδομών, εκ των οποίων 400 δισ.$ διατίθενται απευθείας ως ενίσχυση στα οικονομικά ασθενέστερα νοικοκυριά.
Στην Ευρώπη η καθυστερημένη υλοποίηση του ευρωπαϊκού σχεδίου, αποτέλεσμα του πολύπλοκου ευρωπαϊκού μηχανισμού λήψης αποφάσεων, αντιμετωπίζει νέα πρόκληση με την απόφαση του Γερμανικού Συνταγματικού Δικαστηρίου της Καρλσρούης, η οποία θα προσθέσει 1-3 μήνες στο χρονοδιάγραμμα εκταμίευσης των ευρωπαϊκών επιχορηγήσεων και δανείων.
Οι καθυστερήσεις αυτές σωρευτικά πλήττουν με διαφορετική ένταση τα κράτη-μέλη της ΕΕ και κυρίως επηρεάζει τις πλέον αδύναμες χώρες της ευρωζώνης. Οι χώρες της ΕΕ με εύρωστα δημόσια οικονομικά έχουν δαπανήσει σημαντικά κονδύλια για την ενίσχυση της εθνικής οικονομίας τους, όπως η Γερμανία με παρέμβαση άνω του 1 τρισ.€ σε εθνικό επίπεδο, ενώ οι χώρες με υψηλό χρέος και μικρό δημοσιονομικό χώρο, όπως η Ελλάδα, εξαρτώνται αποκλειστικά από την εκταμίευση των ευρωπαϊκών πόρων.
Σε πρόσφατη μελέτη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, επισημαίνεται ότι η πανδημία συνεπάγεται την ενίσχυση των ανισοτήτων τόσο σε διεθνές επίπεδο όσο και σε εθνικό επίπεδο, με μεγαλύτερη επιδείνωση της ανισότητας στις οικονομικά ασθενέστερες χώρες. Η κυβέρνηση στην μετά πανδημία εποχή θα έχει να αντιμετωπίσει την οικονομική απόκλιση της Ελλάδας από τις αναπτυγμένες ευρωπαϊκές οικονομίες.
Η έκτακτη κατάσταση της οικονομίας μετά την πανδημία δεν αντιμετωπίζεται όπως υποθέτει η κυβέρνηση με το αόρατο χέρι της οικονομίας, αλλά με σχεδιασμό παρεμβάσεων για την νέα πράσινη ψηφιακή οικονομία σε διαβούλευση με την κοινωνία. Η κυβέρνηση έστω την τελευταία στιγμή έχει την ευκαιρία να θέσει σε δημόσια συζήτηση τα καθοριστικά έργα για την πορεία της ελληνικής οικονομίας.
Η κυβερνητική επιλογή των μυστικών διαπραγματεύσεων με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή χωρίς διαφάνεια, ανεξαρτήτως προθέσεων, οδηγεί σε «αναπτυξιακές επιλογές» του παρελθόντος υπό τον μανδύα Ελλάδα 2.0, σε επιτήρηση και ανώμαλη προσγείωση την οικονομία.
Άλλωστε,
στο θεατρικό έργο «Ανώμαλη Προσγείωση» βασίσθηκε η
ελληνική ταινία «Υπάρχει και φιλότιμο» με πρωταγωνιστή
τον Μαυρογυαλούρο. Η κυβέρνηση
έχει την ευθύνη να αποτρέψει το Ελλάδα 2.0 να
γίνει Μαυρογυαλούρος 2.0.
*· Οικονομολόγος (Msc, PhD Econ)-πρώην Γενικός Γραμματέας Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων Υπουργείου Εξωτερικών. Οι απόψεις είναι αυστηρά προσωπικές.
