Του Θωμά Νούσια
Σαράντα επτά χρόνια ΠΑΣΟΚ (3η του Σεπτέμβρη σήμερα) και οι ‘Ελληνες παραμένουν διχασμένοι: Ευλογία η «Αλλαγή» για τους μεν, κατάρα για τους δε. Άσπρο-μαύρο, χωρίς άλλες αποχρώσεις.
Πολιτικούς και κόμματα, μάθαμε να τους χωρίζουμε σε καλούς και κακούς, όπως στα γουέστερν. Να επιχειρούσαμε, μακριά από αγιογραφίες και δαιμονοποιήσεις, να καταγράψουμε με νηφαλιότητα τα θετικά, τα αρνητικά και τις ιδιαιτερότητες καθενός; Αδιανόητο!
Οι δεκαετίες που πέρασαν θα έπρεπε να αποτελούν απόσταση ασφαλείας, εγγύηση ψύχραιμης αποτίμησης, απαλλαγμένης από πάθη και σκοπιμότητες. Θα έπρεπε να έχουν μπει στο χρονοντούλαπο τής ιστορίας τα ιδεοληπτικά κουτάκια: Κλέφτες οι πασόκοι, πατριώτες οι δεξιοί, σφάζουν με τα κονσερβοκούτια οι κουκουέδες. Και ανάποδα: Ταγματασφαλίτες και μαυραγορίτες οι συντηρητικοί, οσιομάρτυρες οι αριστεροί. Όλοι όμως!
Ανήκα στους φανατικούς αντιπασόκ. Τον στόχο τού Ανδρέα για «βάθεμα και πλάτεμα της δημοκρατίας» τον ειρωνευόμουν, «θυμίζει σκάψιμο τάφου», σχολίαζα εξυπναδίστικα. Χρειάστηκαν αρκετά χρόνια για να συνειδητοποιήσω πως δεν επρόκειτο για σχήμα λόγου. Ακόμα κι αν δεν είχε πετύχει τίποτε άλλο, η κατάργηση των διακρίσεων αρκούσε για να δικαιώσει την ύπαρξή του.
Μέχρι το 1981, όλοι οι πολίτες ήταν ίσοι. Κάποιοι όμως ήταν πιο ίσοι. Οι μισοί Έλληνες παρέμεναν στο περιθώριο, δεν είχαν ίδια δικαιώματα και ευκαιρίες με τους άλλους.
1979. Γνωστό μου παιδί που υπηρετεί τη θητεία του πληροφορείται κατάπληκτο ότι δεν μπορεί να γίνει αξιωματικός γιατί «έχει φάκελο». Ο πατέρας του όμως ανήκει στους καλούς «πελάτες» κορυφαίου υπουργού (πολλά ψηφαλάκια) και έτσι κατορθώνει να μάθει το περιεχόμενο τού επτασφράγιστου φακέλου: «Εθεάθη να αναγιγνώσκει την εφημερίδα ”Ελευθεροτυπία”»! Που σημαίνει ότι το φακέλωμα συνεχιζόταν απρόσκοπτα και μετά τη χούντα, αφού η «Ελευθεροτυπία» ιδρύθηκε το ’75…
Στην εφημερίδα που δούλευα το 1980, ένας δάσκαλος έγραφε με ψευδώνυμο αθώα συνήθως, ακίνδυνα χρονογραφήματα για τον ερχομό τής άνοιξης, τα πουλάκια και τα λουλουδάκια. ‘Εμπαινε στα γραφεία μας με χίλιες προφυλάξεις, λες και έφερνε προκηρύξεις τής «17 Νοέμβρη», και μας όρκιζε να μην αποκαλύψουμε σε κανέναν το όνομά του, γιατί, όπως έλεγε, ήταν δημόσιος υπάλληλος και φοβόταν για τη θέση του… Ούτε λόγος βέβαια για συμμετοχή αυτών των ανθρώπων σε πολιτικές εκδηλώσεις και κόμματα, για ελεύθερη έκφραση γνώμης.
Ο άνδρας και η γυναίκα που έκαναν την ίδια ακριβώς δουλειά, με τις ίδιες σπουδές, χρόνια υπηρεσίας και υποχρεώσεις, δεν είχαν τον ίδιο μισθό, η γυναίκα ήταν πολίτης β’ κατηγορίας…
Η εθνική μας αντίσταση κατά των ναζί κατακτητών, αποτελούσε θέμα ταμπού για το οποίο έπρεπε να νιώθουμε ντροπή αντί για υπερηφάνεια. Οι αγωνιστές έκρυβαν το παρελθόν τους για να μη βρουν το μπελά τους…
Η ΕΡΤ, που είχε το ραδιοτηλεοπτικό μονοπώλιο, μετέδιδε δηλώσεις και ανακοινώσεις μόνο τής κυβέρνησης και ποτέ τής αντιπολίτευσης. Γιατί, όπως έλεγε ο Καραμανλής, η αντιπολίτευση δεν παράγει έργο…
Πολλά ακόμα που σήμερα θεωρούνται αυτονόητα (προσλήψεις με ΑΣΕΠ και όχι με «δόντι», ΕΣΥ και δωρεάν περίθαλψη, ΚΕΠ) πριν το ’81 ήταν αδιανόητα. Για να είμαστε δίκαιοι, οφείλουμε να το αναγνωρίσουμε και να το πιστώσουμε στο ΠΑΣΟΚ και στον Ανδρέα Παπανδρέου από τούτη τη χρονική απόσταση ασφαλείας, όπου κι αν ανήκουμε πολιτικά. Χωρίς αυτό να σημαίνει αμνήστευση ευθυνών και ανομημάτων τού «κινήματος», με σοβαρότερο τη συνθηκολόγηση, τον συμβιβασμό με τα συμφέροντα που λυμαίνονται τη χώρα (οικονομικά, κομματικά, συνδικαλιστικά, εκκλησιαστικά).
Μιλάμε, βέβαια, πάντα για το παλιό ΠΑΣΟΚ, το ορίτζιναλ. Όχι για το σημερινό κακέκτυπο με τα πολλά ονόματα, τη θυγατρική τής Νέας Δημοκρατίας.