Του Νίκου Λακόπουλου
Αν αναζητήσουμε μια εθνική ηθική στην Αρχαία Ελλάδα δεν θα βρούμε. Η οικογένεια, το στενό Γένος, πάνω από όλα τα άτομο-πρόσωπο με αξίες όπως η αρετή και η ανδρεία συγκροτούν μια ηθική πολεμική- όπου κι ο πόλεμος είναι δίκαιος- με βασικό άξονα την έννοια της τιμής -μια έννοια, όπως και το περίφημο φιλότιμο, δεν υπάρχει πλέον. Φυσικά το ‘Ελληνίδες, Έλληνες είναι μια νεότερη έκφραση πολιτικών, όπως ο στρατιωτικός-και δικτάτορας που όμως ήθελε να …εκλεγεί, Γεώργιος Παπαδόπουλος.
Ο Περικλής π.χ. προτιμούσε το «Άνδρες Αθηναίοι» -σε μια πολύ-φυλική κοινωνία με πολλές φυλές που τους ένωνε η Πόλη- κι όχι καμιά «εθνική πατρίδα». Πατριώτης -μια έννοια που συνδέεται πρώτα με τη γη- σημαίνει κάτι μεταξύ χωρικού και «βλάχου» -ίσως κατ΄επέκταση ηλίθιου, καθυστερημένου, τελικά μη πολίτη, ως εκτός πόλεως. Βέβαια όλα αυτά είναι πολύ λεπτές έννοιες σε μια κοινωνία που η αφή συνδέεται με την άμεση δημοκρατία, όσο και την γλυπτική -που άφησε αντίστοιχα έργα αδιανότητα χωρίς δημοκρατία και ελευθερία- δηλαδή σε μια μοναρχία.
Κάπως έτσι οι κολόνες του Παρθενώνα συνδέονται με την δημοκρατία και την ελευθερία -όπως τις περικλείει άλλωστε το πλάτος των δρόμων στην επίσης δημοκρατική Ρώμη. Είναι τόσο λεπτές όσο ο κώδικας ότι το να πίνεις χωρίς να τρεκλίζεις είναι τιμή. Το να χάνεις την αξιοπρέπεια είναι κατάπτυστο. Και δεν υπάρχει χωρίς αλκοόλη ούτε ποίηση, ούτε τέχνη, ούτε …φιλοσοφία. Είναι η ίδια η αντίληψη που αν μια σέβεται τον ομοφυλοφιλικό έρωτα περιφρονεί και διώκει τους «κίναιδους» ή οδηγεί τον Μακεδόνα Φίλιππο να στήνει ανδριάντες στους εχθρούς -που μόλις σκότωσε.
Φυσικά εμείς δεν θα καταλάβουμε ποτέ πως συνδέονται το ιδιωτικό- που παραπέμπει σε άλλους είδους πατρίδα- γη, ιδιοκτησία, περιουσία- οικογένεια με το πολιτικό -δηλαδή την Πόλη- μια άλλου είδους πατρίδα- στη σύγκρουση Κρεόντα -Αντιγόνης. Κι έτσι δεν θα μπορέσουμε να δούμε ποτέ πόσες «επαναστάσεις» έγιναν την εποχή του 21. Σε τι διαφέρει δηλαδή το όραμα του πρωτοκομμουνιστή Ρήγα Φεραίου- με ταξικές αναφορές σε λαούς και υποτελή «έθνη»- με την επανάσταση των κοτζαμπάσηδων και την ιδιωτική πατρίδα του πρίγκηπα- άρα εν αναμονή βασιλιά ή αυτοκράτορα Αλέξανδρου Υψηλάντη για την οποία σφαγιάσθηκαν οι πεντακόσιοι αμούστακοι Ιερολοχίτες.
Πίσω από τα ηρωικά γεγονότα αποκρύβεται συνήθως η βία-σφαγές, βιασμοί, πλιάτσικο, λεηλασίες- στην Τριπολιτσά, οι εμφύλιοι της Επανάστασης μαζί με τους θησαυρούς που άλλαξαν χέρια. Το ταμείο της Επανάστασης -με βίαιες απαλλοτριώσεις όπως περιγράφει ο Κασομούλης-είναι μια βρόμικη ιστορία όσο και το τι έγιναν τα χρήματα των πρώτων δανείων. Η επανάσταση πολλούς έκανε φτωχούς και για άλλους ήταν μια επικερδής επιχείρηση που συνεχίστηκε ως την κυριαρχία των νέων φεουδαρχών- που συνήθως είναι και εθνικοί ….ευεργέτες- ενώ εφάρμοζαν ένα καθεστώς πιο απάνθρωπο από την Τουρκοκρατία.
Η απελευθέρωση εδαφών στην επόμενη φάση της εθνικής ανασυγκρότησης – ή εθνικής συγκρότησης- του Ελ. Βενιζέλου ήταν επίσης μια υπόθεση πτώχευσης για άλλους και πλουτισμού για πολλούς «πατριώτες». Η επόμενη φάση της «εθνικής απελευθέρωσης» ήταν η Κατοχή, η Αντίσταση και ο Εμφύλιος- όπου μέσα σε λίγα χρόνια άλλαξε ο ταξικός χάρτης, άλλοι πτώχευσαν κι άλλοι πλούτισαν, οι νικητές έγιναν πολίτες β κατηγορίας -ή εξόριστοι κι οι συνεργάτες των ναζί νέα αστική ή μικροαστική τάξη.
Ουσιαστικά η Αλλαγή του 1981 είχε ως βασικό αίτημα την αποκατάσταση της ήττας και των συνεπειών της, μια δικαιοσύνη που κατέληξε σε μια νέα στρέβλωση όταν τα «νέα τζάκια» ουσιαστικά πλούτισαν από το αίμα του Διομήδη Κομνηνού- κι όσων σκοτώθηκαν στο Πολυτεχνείο. Η προδοσία του οράματος χάριν της «αποκατάστασης» αλλά μόνο μια νέας πολιτικής τάξης μαζί με την ανάγκη για κάθαρση υπό την πίεση της χρεοκοπίας της χώρας έθεσαν τα νέα πολιτικά ζητήματα- με την κατάρρευση των μεγαλύτερων κομμάτων και την συντριβή του ΠΑΣΟΚ- που πρωτοστάτησε στη διανομή πλούτου με το σύνθημα «ο αγώνας τώρα δικαιώνεται».
Λογικά θάπρεπε να στήσουμε ανδριάντες στο κίνημα της «εθνικής-κοινωνικής απελευθέρωσης, αλλά η άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ ως την κυβέρνηση έγινε στο πλαίσιο μιας κάθαρσης που συνοδεύεται από δικαστήρια. Η νέα πολιτική ηθική -κατά της διαφθοράς ή των «νταβατζήδων»- εκφράζεται με το αίτημα της τιμωρίας, της δίκης, της δικαιοσύνης- από την Αριστερά- αμόλυντη και άσπιλη αφού «δεν έχει κυβερνήσει».
Στην πραγματικότητα ο αγώνας αυτός που εκφράζεται από την πολιτική «συνθηκολογούμε με τον εξωτερικό εχθρό για να τιμωρήσουμε τον εσωτερικό» δεν θα κριθεί από τις προθέσεις ή την πολιτική εξαργύρωση της Μακρονήσου- ένα περιουσιακό στοιχείο της Αριστεράς με πολλούς κληρονόμους. Δεν ενδιαφέρεται κανένας ούτε για την Αριστερά, ούτε για την Σοσιαλδημοκρατία. Η μάχη θα κριθεί όπως πάντα στο επίπεδο «Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία» με προτεραιότητα το ψωμί, τη δουλειά, τελικά την ισονομία.
Το πρόβλημα δεν είναι πώς αν πεινάμε όλοι μαζί με ….ισότητα, αλλά να μην πεινάμε καθόλου. Η πολιτική δεν κρίνεται σε επίπεδο ηθικής, αλλά στην οικονομία. Η χρεοκοπία του ΣΥΡΙΖΑ δεν θα κριθεί από την ηθική των στελεχών του από την αποτελεσματικότητα της κυβέρνησης που δεν έχει σημασία αν είναι αριστερή, αλλά αν είναι ανίκανη.
Από την εποχή που η εξέγερση των Αγανακτισμένων κύκλωσε τη Βουλή ως τώρα η πολιτική ηθική μετατόπισε την δικαιοσύνη στην έννοια του «εθνικού συμφέροντος» -που πάντα συνοδεύεται από λαϊκές θυσίες, αλλά για ποιον και ποια πατρίδα; Τίνος πατρίδα εξυπηρετεί η λιτότητα και πόση σημασία έχει αν είναι αριστερή ή δεξιά η κυβέρνηση;
O κύκλος έκλεισε μετά την αποτυχία της Δεξιάς, τη χρεοκοπία του ΠΑΣΟΚ και την απογοήτευση που προκάλεσε ο ΣΥΡΙΖΑ. Αν συνέβη κάτι αυτά τα χρόνια σε πολιτικό επίπεδο ήταν η απομάκρυνση δύο εκατομμυρίων ψηφοφόρων από την κάλπη. Τα κόμματα όλα μαζί τα εμπιστεύεται μόνο το 11% των πολιτών. Αφού τιμώρησε τη Δεξιά με το ΠΑΣΟΚ ο «κυρίαρχος» Λαός έφερε τον ΣΥΡΙΖΑ για να τιμωρήσει το ΠΑΣΟΚ. Τώρα ψάχνει τρόπο να τιμωρήσει και τον ΣΥΡΙΖΑ. Πιθανόν το νέο κίνημα θα είναι το Κίνημα Αυτομαστιγούμενων.
Τα “λαϊκά” συμφέροντα υποχωρούν μπροστά στα “εθνικά συμφέροντα” υπό την απειλή της χρεοκοπίας.Η μεγάλη ηττημένη από τις εξελίξεις είναι η Αριστερά που έχοντας ηττηθεί ιδεολογικά και πολιτικά αναζητά την δικαίωση στην ηθική της υπεροχή, αλλά η Δεξιά απενοχοποιημένη πλέον δεν επιστρέφει απλώς: οδηγεί όλα τα κόμματα στα δεξιά σε ένα συντηρητισμό που συνίσταται στον φόβο για το μέλλον. Ο ποιητής μας είχε προειδοποιήσει από πολύ καιρό: «Μην αμελήσετε/ Πάρτε μαζί σας νερό/ Το μέλλον μας έχει πολλή ξηρασία».