Του Κωνσταντίνου Ν. Φουντουλάκη
Είχα χρόνια να πάω σινεμά. Και ανάμεσα στις πολιτικές εξελίξεις και λίγο πριν τις εκλογές στη ΝΔ το αποφάσισα. Ίσως για να πάρω λίγο θάρρος για το μέλλον γενικότερα. Και το μετάνιωσα.
Η υπερ-πολυτελής comfort αίθουσα είχε βεβαίως βολικά καθίσματα αλλά για μένα τον κακομαθημένο από την ψηφιακή οθόνη και ήχο του υπολογιστή είχε μέτρια ποιότητα τόσο εικόνας όσο και ήχου. Και η ταινία; Για χάρη της και για χάρη των παιδικών μου αναμνήσεων βγήκα από το high-tech καβούκι μου. Άλλωστε η πρώτη ταινία είναι από τις πιο δυνατές αναμνήσεις.
Με την κυκλοφορία της ο Ταχυδρόμος, το πιο σημαντικό περιοδικό της εποχής είχε αφιέρωμα και δημοσίευσε λεπτομερώς το σενάριό της σε συνέχειες. Τελικά την είδα δύο χρόνια μετά την κυκλοφορία της (τόσο έκανε για να φτάσει στην καταραμένη επαρχία της εποχής) από φθαρμένη κόπια με οριακή ποιότητα ήχου. Θυμάμαι επίσης ότι ένα χρόνο αργότερα πάλι με καθυστέρηση είχα δει σε θερινό σινεμά στην Αθήνα την ταινία-πιλότο του Battlestar Galactica με τον τριτοκοσμικό τίτλο «Γαλαξίας 7000». Η Επιστροφή των Τζεντάι ήταν απλά συγκλονιστική και ευχαρίστως την ξαναβλέπω ακόμα.
Πολύ αργά έμαθα ότι ο George Lucas δεν είχε καμία σχέση με την ταινία διότι έχει πουλήσει τα δικαιώματα στην Disney. Και το καινούριο φιλμ είναι στην πραγματικότητα δουλειά του μετριότατου JJ Abrams -στο βιογραφικό του οποίου ανήκει και η καταστροφή του Star Trek.
Και βεβαίως το Star Wars ήταν πάντα θέμα φαντασίας, όχι κατά βάση επιστημονικής, κάτι σαν διαστημική όπερα. Εδώ όμως, σ’ αυτή την τελευταία ταινία δεν είχαμε φαντασία. Καθόλου. Όλα είναι εξαιρετικά προβλέψιμα από την αρχή ως το τέλος. Μπορούμε ακόμα εύκολα να προβλέψουμε ότι η ηρωίδα είναι είτε αδελφή του κακού της ιστορίας ή ξαδέλφη του (είτε κόρη του Han Solo είτε κόρη του Skywalker) και ο μαύρος συμπρωταγωνιστής της «μπήκε στον πάγο» και θα μείνει εκεί ή θα βγει ανάλογα με το τι θα «ψηφίσει» το κοινό.
Μπορούμε εύκολα να μαντέψουμε το σενάριο της δεύτερης ταινίας (συνδυασμός των τελευταίων ταινιών της πρώτης και της δεύτερης τριλογίας) και μάλλον και της τρίτης. Μπορούμε επίσης να αντιληφθούμε τα διάφορα «δολώματα» (π.χ. Captain Phasma) που φύτεψαν οι δημιουργοί της ταινίας ώστε να δουν τι θα συγκινήσει για να το σπρώξουν στις επόμενες ταινίες. Τραγικό να είναι τόσο εμφανές.
Ακόμα και στις πιο χαβαλέ ταινίες φαντασίας υπάρχει ένας βασικός σεβασμός στα στοιχεία του χώρου και του χρόνου. Μόνο ο Αγγελόπουλος δε σεβόταν τίποτα. Και πάντα, οι σεναριογράφοι και οι σκηνοθέτες όταν θέλουν να τα παραβιάσουν βρίσκουν ένα τρόπο, μια φαντασιοφανή δικαιολογία. Τηλεμεταφορά, δίπλωμα του χωροχρόνου κτλ. Πες τους κάτι, ρε Lucas, πως γίνεται ένας πλανήτης-όπλο να στέλνει κάτι ανάμεσα σε ακτίνα ή βολίδα που η τροχιά της είναι ορατή και παρόλα αυτά σε λίγα δευτερόλεπτα να χτυπά πλανήτες ποιος ξέρει πόσο μακριά; Και μικρά καταδιωκτικά να φτάνουν για να επιτεθούν στους κακούς σε λίγα μόλις λεπτά; Και τι προσπαθούσαν να κάνουν με τις ακτινούλες τους; Ούτε κρίσιμο στόχο πραγματικά είχαν ούτε βαρύ όπλο. Μπαίνω τώρα σε λεπτομέρειες του σεναρίου, αλλά αυτό που θέλω να πω είναι ότι το σενάριο δεν ήταν καθόλου προσεγμένο στις λεπτομέρειες, εντελώς επιφανειακό και ερασιτεχνικό και οδήγησε σε μια ταινία-παιδική χαρά που βασίστηκε στην ανάμνηση της πρώτης τριλογίας (την οποία σακάτεψε).
Και μια και μου αρέσουν οι καταγραφές:
Πρώτον, είναι φανερό ότι αποτελεί μια remake της πρώτης τριλογίας συνολικά. Τίποτα το καινούριο. Πλίνθοι και κέραμοι από τις πρώτες ταινίες ημι-ατάκτως ερριμμένοι βιαστικά, χωρίς σοβαρή επεξεργασία.
Δεύτερον, είναι μια εξόφθαλμη αγωνιώδης προσπάθεια των ιδιοκτητών του copyright να κρατήσουν το κοινό τους που η δεύτερη τριλογία απογοήτευσε. Δε ρισκάρισαν κάτι καινούριο, επιστράτευσαν τους αρχικούς ηθοποιούς και δοκιμασμένες συνταγές τις οποίες στρίμωξαν με πρωτοφανώς πρόχειρο και κατακερματισμένο τρόπο.
Τρίτον, τόσο το σενάριο όσο και η σκηνοθεσία ήταν (για τα δεδομένα των παραγωγών αυτού του επιπέδου) πρόχειρα και βιαστικά. Ούτε το σενάριο ούτε η σκηνοθεσία είχαν νεύρο ή χρονισμό και αυτό κατέστρεψε σκηνές που θα μπορούσε να είναι πολύ δυνατές. Καμία προσοχή στη λεπτομέρεια. Lucas, φίλε μου, πες τους να το καταλάβουν ότι τα ειδικά εφέ είναι δεδομένα σήμερα. Όλοι μπορούν να τα κάνουν. Τώρα είναι που μετράει η έμπνευση.
Τέταρτον. Λεπτομέρεια, αλλά ρε Lucas, βγάζουν τη μάσκα του κακού έτσι εύκολα ήδη από το πρώτο επεισόδιο; Θα τόκανες εσύ; Δείχνουν έτσι άνετα τον υπέρτατο κακό φάτσα στο θρόνο του, ήδη από το πρώτο δευτερόλεπτο; Υπάρχει πιο ξενέρωτος τρόπος να σκηνοθετήσεις το θάνατο του Han Solo;
Πέμπτον: Το όλο στήσιμο της ταινίας, το σενάριο, η σκηνοθεσία και το στήσιμο των ηρώων είναι μια σαφής προσπάθεια να προσεγγιστεί το εφηβικό-προεφηβικό κοινό. Σε αυτό απευθύνεται σε αντίθεση με την επική πρώτη τριλογία. Καλύτερα να το γύριζαν σε κινούμενα σχέδια, θάχε καλύτερο αποτέλεσμα και γω ακόμα θα τόβλεπα πιο ευχάριστα. Τόδαμε και στην αισθητική της καταστροφής του Star Trek από τον ίδιο σκηνοθέτη.
Και ένα σχόλιο για τον μεταφραστή. Το «First Order» στο πλαίσιο της ταινίας ειδικά μαζί με τη σκηνή της ομιλίας στο στράτευμα με την (περίπου) ναζιστική σημαία στο φόντο θα ήταν σωστότερο να μεταφραστεί ως «Πρώτη ή Καινούρια (η παρόμοιο) Τάξη» κατά το αντίστοιχο του «Νέα Τάξη» των Ναζί, μια και παραπέμπει ευθέως εκεί κατά τον ίδιο τρόπο που παραπέμπει και ο «Υπέρτατος ηγέτης (φύρερ) Σνόουκ». Η μετάφραση, ως «Πρώτο Τάγμα», είναι απλά αντάξια του «Γαλαξία 7000». Βέβαια η πολιτικοποίηση της ταινίας είναι ατελής και αποτυχημένη και η σκηνή της ομιλίας μάλλον παραπέμπει στους «Στρατιώτες του Σύμπαντος» παρά σε βαθύ προβληματισμό.
Συμπερασματικά, η ταινία αποτελεί μια ξαναζεσταμένη προχθεσινή ακριβή πίτσα απ’όλα για προεφήβους. Τα εξαιρετικά εγκωμιαστικά σχόλια, ειδικά στον διεθνή τύπο, απλά αποδεικνύουν ότι δεν πρέπει κανείς να τους δίνει απολύτως καμία σημασία. Δε βαριέστε…. Εδώ Νομπελίστες προσπαθούσαν να μας πείσουν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έχει σοβαρό πρόγραμμα και θα γονατίσει την Ευρώπη.
Ο Κωνσταντίνος Ν. Φουντουλάκης είναι αναπληρωτής καθηγητής Ψυχιατρικής Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
