Του Γιάννη Μπράχου
Σύμφωνα με την αφήγηση του Kipling από το 1891 ήταν συνήθεια στα αμερικανικά μπαρ η προσφορά δωρεάν γεύματος σε όποιον παράγγελνε ένα ποτό. Τα προσφερόμενα εδέσματα ήταν πολύ αλατισμένα και έπρεπε να φαγωθούν στα όρθια, ώστε να μην μπορεί να φάει πολύ ο πελάτης και να διψάει ώστε να αυξηθεί η κατανάλωση ποτών (κυρίως μπύρας).
Η πρόταση της Ευρ. Επιτροπής για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης λόγω της πανδημίας θυμίζει έντονα την τακτική αυτή των αμερικανικών μπαρ του 19ου αιώνα. Διαφημίζεις το δωρεάν γεύμα και τα κράτη-μέλη πληρώνουν τα ποτά. Αν η χώρα έχει και γλεντζέδες κατοίκους, όπως καλή ώρα στη δική μας ευκολότερα προσελκύεται στο μπαρ και τόσο μεγαλύτερος ο λογαριασμός.
Με βάση αυτή την αρχή η κυβέρνηση επέλεξε να αναδείξει επικοινωνιακά την πρόταση της Ευρ. Επιτροπής που εισηγείται στο Συμβούλιο την κατανομή επιπρόσθετων πόρων για την Ελλάδα. Βέβαια όλοι γνωρίζουν ότι τα τελικά ποσά θα είναι μικρότερα και η σχέση δανείων επιχορηγήσεων πιθανότατα θα μεταβληθεί υπέρ των δανείων. Αυτό που έμεινε είναι ότι έρχονται λεφτά από το λεφτόδεντρο της Ευρώπης.
Τα 500 δισ.€ που έγιναν 750 είναι στην πραγματικότητα 560 με κατανομή 310 δισ.€ ως επιχορηγήσεις και 250 δισ.€ ως δάνεια. Τα υπόλοιπα ποσά είναι αυξήσεις σε κονδύλια υπαρχόντων πολιτικών στο νέο επταετή προϋπολογισμό της ΕΕ.
Παρά ταύτα ενδιαφέρον έχει η ένταση των πανηγυρισμών στην Ελλάδα από την πολιτική και οικονομική ελίτ για την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η πρώτη αθώα κατηγορία πανηγυριζόντων περιλαμβάνει όσους πίσω από την πρόταση της Ευρ. Επιτροπής διείδαν την περαιτέρω ενίσχυση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Επισημαίνεται όμως, ότι τα κονδύλια για την αντιμετώπιση της κρίσης λόγω πανδημίας είναι με δανεισμό προσωρινού χαρακτήρα και σίγουρα δεν αποτελεί προηγούμενο στην ΕΕ. Επίσης, από τα κατά μέγιστο ποσό 540+750=1290 δισ.€, τα 790 δισ.€ είναι δανεισμός των Κρατών-Μελών και 500 δισ.€ επιχορηγήσεις με κοινό δανεισμό των κρατών μελών. Δεν πρόκειται για καθαρές μεταβιβάσεις όπως στην περίπτωση του ΕΣΠΑ.
Η δεύτερη κατηγορία πανηγυριζόντων περιλαμβάνει τους «συνήθεις υπόπτους» που ευελπιστούν στο ξεκοκάλισμα του «νέου ΕΣΠΑ». Ο Πρωθυπουργός με σύνεση αναφέρθηκε στην ανάγκη να μην σπαταληθούν τα ποσά, όμως την ίδια ώρα κυβερνητικά και κομματικά στελέχη «μοίραζαν» ευρωπαϊκό χρήμα, επιβεβαιώνοντας την ορθότητα του επιχειρήματος του κ. Σόιμπλε: «ακόμα και αν σας διαγράψουμε το σύνολο του χρέους, η οικονομία της Ελλάδας θα δημιουργήσει εκ νέου χρέη».
Ας επιστρέψουμε στους αριθμούς η Ελλάδα λαμβάνει σύμφωνα με την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με την προβλεπόμενη κλείδα κατανομής επιπρόσθετους πόρους έως 22.5 δισ.€ ως επιχορηγήσεις και έως 9.5 δισ.€ ως χαμηλότοκο δάνειο. Επισημαίνεται ότι το ποσό που εκτιμάται να λάβει η Ελλάδα μέσω του επταετή προϋπολογισμού της ΕΕ εκτιμάται σε 19 δισ.€. Το σύνολο των επιχορηγήσεων και δανείων όπως η πρόταση είναι 51 δισ.€ την επταετία 2021-2027.
Η Ελλάδα δεν θα λάβει μόνο κονδύλια, θα συμμετάσχει και στις εγγυήσεις του δανείου της ΕΕ κατά το 1.37%, με δάνειο και με την συνεισφορά της στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό. Το συνολικό ποσό αυτό ανέρχεται σε 30 δισ.€, εκ των οποίων 19.3 δισ.€ είναι η συμμετοχή της στο κόστος του προγράμματος ανάκαμψης.
Για την σταδιακή εκταμίευση των ποσών του Ταμείου θα απαιτηθεί να υποβληθεί εθνικό σχέδιο σύμφωνα με τις κατευθύνσεις της Ευρ. Επιτροπής. Το σχέδιο θα εγκριθεί από τα Κράτη Μέλη και θα συναρτάται με αιρεσιμότητα τις συστάσεις του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, όπως έχουν εκδοθεί για κάθε χώρα.
Κεντρικά συστατικά του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου είναι η δημοσιονομική πειθαρχία και η προώθηση των δομικών μεταρρυθμίσεων. Παρότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι η ενίσχυση της οικονομίας θα αντισταθμίσει την επιβάρυνση του δημοσίου χρέους, υπάρχει μεγάλος κίνδυνος εκτροχιασμού του δημόσιου χρέους πάνω από 200%, θέτοντας την βιωσιμότητα του χρέους σε αμφισβήτηση.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν επιβάλλει μνημόνιο, αλλά θέτει τους όρους ώστε στον σχεδιασμό του εθνικού προγράμματος η χώρα να λαμβάνει υπόψη τη δημοσιονομική πειθαρχία και τις δομικές μεταρρυθμίσεις. Αυτό θα είναι είδος αυτό-μνημονίου έναντι της οικονομικής στήριξης.
Εφόσον έτσι έχουν τα πράγματα καθίσταται πρωταρχικής σημασίας η διαμόρφωση εθνικού σχεδίου. Η κυβέρνηση έκανε την επιλογή της με την σύσταση επιτροπής υπό τον κ. Πισσαρίδη, σημαντικό οικονομολόγο με αναγνώριση στη νεοφιλελεύθερη σκέψη με έμφαση στην απελευθέρωση της αγοράς εργασίας. Τεκμαίρεται ότι η κατεύθυνση της επιτροπής είναι η αξιοποίηση των κονδυλίων με βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων μέσω της μεταβολής των εργασιακών σχέσεων και των αμοιβών.
Τα κονδύλια όμως αυτά αποτελούν ευκαιρία για την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας, η διαφαινόμενη τάση αναδιάρθρωσης της οικονομίας δεν απαντάει στο σύνθετο πρόβλημα της ανατροπής του σημερινού μείγματος οικονομικής δραστηριότητας στην χώρα μας. Από την κρίση της πανδημίας και από την κρίση του 2009 έχει αποδειχθεί ότι ανακάμπτουν ευκολότερα χώρες με έμφαση στην παραγωγή (πρωτογενή και δευτερογενή), ενώ πλήττονται συγκριτικά εντονότερα χώρες με έμφαση στις υπηρεσίες και στις εξαγωγές πρώτων υλών.
Επανερχόμενοι στην πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, όπως προκύπτει από το κείμενο ο στόχος της παρέμβασης για την καταπολέμηση των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας δεν είναι μέσω εθνικής κεντρικής διαχείρισης, όπως είναι η περίπτωση του ΕΣΠΑ. Η φιλοσοφία της πρότασης είναι η χρηματοδότηση συγκεκριμένων δραστηριοτήτων και τομείς, με δωρεάν επιδότηση και χαμηλότοκα δάνεια, μετά από έγκριση της Ευρ. Επιτροπής. Στόχος είναι οι πόροι να διοχετεύονται, όχι στις χώρες και τις κυβερνήσεις, αλλά κυρίως στους φορείς και τις επιχειρήσεις. Οι κυβερνήσεις θα καταθέτουν τα προγράμματα και τις προτεραιότητες τους προς έγκριση μετά από εισήγηση της Ευρ. Επιτροπής στα κράτη-μέλη με την απόφαση να λαμβάνεται με αυξημένη πλειοψηφία.
Η ευνοϊκή κατανομή των κονδυλίων της Ευρ. Επιτροπής είναι αποτέλεσμα της οικονομικής αδυναμίας της χώρας, λόγω δομής και των προγραμμάτων προσαρμογής που προηγήθηκαν. Η υψηλότερη του αναμενομένου κατανομή κονδυλίων από την συγκεκριμένη ευρωπαϊκή πρωτοβουλία είναι λόγω μεγαλύτερης ανάγκης της χώρας, δεν είναι αποτέλεσμα αξιοπιστίας. Μάλιστα, η υψηλότερη κατανομή υποδεικνύει μάλλον το αντίθετο, καθώς δεν εκτιμάται αύξηση των άμεσων ξένων επενδύσεων που θα εξισορροπούσε την κρίση της οικονομίας.
Ο αρμόδιος Επίτροπος των Τζεντιλόνι και ο Αντιπρόεδρος Ντομπρόβσκις έθεσαν το πλαίσιο παροχής βοήθειας, με ενισχυμένη εποπτεία των δανειστών. Το ποσό δεν είναι λευκή επιταγή για την όποια ελληνική κυβέρνηση. Η ΕΕ κονδύλια παρέχει με όρους.
Επιπρόσθετα, για την απορρόφηση των κονδυλίων θα απαιτηθεί σημαντική αύξηση του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων και τον εθνικό προϋπολογισμό. Αυτό σε συνδυασμό με τα πρωτογενή πλεονάσματα, θα οδηγήσει εν ευθέτω χρόνω σε περικοπές δαπανών και αυξήσεις φόρων. Αυτή η εξέλιξη θα περιορίσει την θετική επίδραση στο ΑΕΠ της χώρας από το όποιο συνολικό ποσό θα λάβει η χώρα.
Επισημαίνεται ότι υπάρχουν πολλά ανοικτά θέματα ως προς τον τρόπο συμμετοχής των Κρατών-Μελών στον δανεισμό και στην παροχή εγγυήσεων του έκτακτου χρηματοδοτικού εργαλείου. Το θετικό είναι ότι οι εγγυήσεις καταβάλλονται με την έναρξη του επόμενου επταετούς προϋπολογισμού της ΕΕ το 2028. Αυτή η περίοδος όμως για την Ελλάδα συμπίπτει με την επανεξέταση του ελληνικού χρέους το 2032, σύμφωνα με τις αποφάσεις του Eurogroup.
Η Ελλάδα θα σχεδιάσει με ιδιοκτησία το μνημόνιο της. Όλοι βλέπουν το τυρί, την φάκα όμως την εξορκίζουν.
Οικονομολόγος (Msc, PhDEcon)
Aπό το IEIDISEIS.GR