Toυ Σήφη Φανουράκη
«…η συγχώνευση των κοινωνικών ομάδων, κάτω από μια μοναδική ηγεσία αποτελείτη μόνη ικανή λύση να ανατρέψει την ηγεμονία της παραδοσιακής άρχουσας τάξης».
(Α. Gramsci)
Όπως σε όλες τις εκφράσεις της ζωής, έτσι και στην πολιτική, η πραγματική ήττα δεν είναι όταν χάνεις αλλά όταν χάνεις την πεποίθηση ότι μπορείς να νικήσεις.
Έτσι εκ του αποτελέσματος φαίνεται ότι, ο ΣΥΡΙΖΑ το 2019 είχε χάσει την πεποίθηση ότι θα γίνει θετικά αποδεκτή η «έξοδος» από το μνημόνιο του 2015. Διαχειρίστηκε μνημονιακές πολιτικές για σχεδόν πέντε χρόνια, χωρίς να καταφέρει να ξεδιπλώσει το «κοινωνικό» του πρόγραμμά. Όμως, στο τέλος ηττήθηκε και αποδοκιμάστηκε ακόμα και από κοινωνικά στρώματα που τον έφεραν στην κυβέρνηση. Είχε χάσει επίσης την πεποίθηση ότι μπορούσε να νικήσει τη Δεξιά.
Άλλωστε, η «ριζοσπαστικότητά» του μεταλλάχτηκε γρήγορα και φάνηκε ότι, δεν ήταν παρά μια εκδοχή της Ευρωπαϊκής κεντροαριστεράς· μια κυβέρνηση με κορμό την αριστερά, η οποία όμως δεν έπεισε για την διαφορετικότητα του «σταθεροποιητικού» προγράμματός της. Και ούτε πέτυχε να «εκτοπίσει» το ΠΑΣΟΚ από το κεντροαριστερό «στερέωμα», αλλά δεν μπόρεσε να εμφανιστεί ως η αριστερή «εναλλακτική» πρόταση.
Ο ΣΥΡΙΖΑ με ποσοστό 31,53%, προβάλλεται πλέον, ως ο «βασικός» πόλος της κεντροαριστεράς ή της ευρύτερης προοδευτικής συμμαχίας. Και βέβαια η εκλογική ήττα σταδιακά δημιούργησε και δημιουργεί μια δυστοπία· πλήθος μελών, συναγωνιστών και συντρόφων, «στρατεύονται» στο νέο αφήγημα : «να τα αλλάξουμε όλα». Αυτή όμως την δυστοπία, όλοι σχεδόν επιζητούν, πάση θυσία να την μετατρέψουν σε ευτοπία.
Αυτό καθαυτό το νέο εγχείρημα της διεύρυνσης συνεπάγεται οπωσδήποτε την «καταστροφή» της παλιάς «κομματικής τάξης», πράγμα που προκαλεί πανικό και εμποδίζει την ψύχραιμη αξιολόγηση της ήττας.
Είναι σαφές ότι, οι συνθήκες που γέννησαν το «πνεύμα» της Ριζοσπαστικής Αριστεράς στον ΣΥΡΙΖΑ, δεν υπάρχουν πια. Αυτό το κόμμα, ο ΣΥΡΙΖΑ, που κυβέρνησε για περισσότερο από μια πλήρη τετραετία τη χώρα, προκαθόρισε το πεπρωμένο του, όταν υπέγραψε και εφάρμοσε μνημονιακές πολιτικές, ανεξάρτητα αν το ίδιο ευθύνεται για τις συνθήκες του «αναπόφευκτου» τρίτου μνημονίου. Και αν σήμερα έχει ξεσπάσει μια αδυσώπητη «θεωρητική» γκρίνια, είναι γιατί οι φίλοι και τα μέλη του δεν μπορούν να έχουν καμία πίστη στις γραφειοκρατικές δομές, που δια-καθορίζουν την λειτουργία του και τις δημοκρατικές διαδικασίες του.
Η δυστοπία που επικρατεί σε όλο το φάσμα της προοδευτικής «παράταξης» αποτελεί αφενός, την ύστατη μαρτυρία μιας διφορούμενης πολιτικής σκέψης και αφετέρου, τροφοδοτεί την αβεβαιότητα για το αύριο μιας απρόσκοπτης «συνέχειας».
Βέβαια το αφήγημα, «άλλαξέ τα όλα» αποτελεί μια ουτοπία· αποτελεί μία φανταστική πολιτική κοινωνία που θα διαθέτει ένα φαινομενικά τέλειο κομματικό σύστημα.
Ας θυμηθούμε εκείνο τον κυνικό κομπασμό του νεαρού αριστοκράτη Τανκρέντι στο θείο του, πρίγκιπα της Σαλίνα (Σικελία), στην ταινία ο «Γατόπαρδος» του Βισκόντι : «Εάν θέλουμε να παραμείνουν όλα ως έχουν, πρέπει όλα να αλλάξουν».
Ο νεαρός υπονοούσε ότι, με ένα ελιγμό θα συμμαχούσε με την ανερχόμενη τάξη πραγμάτων και μ’ ένα γάμο θα εξασφάλισε, κατ’ αρχάς, την οικονομική συνέχεια. Μετά οι αριστοκράτες θα είχαν τον χρόνο να συνεχίσουν στην επόμενη φάση της Ιστορίας, επιβιώνοντας στον «αστικό χείμαρρο»· είναι η σκηνή του «ιστορικού παρασκηνίου» που εκφράζει τη μετατόπιση της άρχουσας ελίτ.
Μάλλον έτσι ονειρεύεται να φτιάξει και τη δική της «σκηνή», η γραφειοκρατική κομματική ελίτ, άθικτη από τον «προοδευτικό χείμαρρο» της επιζητούμενης κομματικής διεύρυνσης ή μεταστροφής. Είναι μια στόχευση, η οποία μπορεί να παραμείνει μια ουτοπία ή μια νέα κομματική δυστοπία, ή και να δεχθεί μια άλλη ήττα από τη Δεξιά.
Σαφώς και το ζητούμενο αυτή την περίοδο, δέκα μήνες μετά από την ήττα, είναι να υπάρξει η κομματική ευτοπία· να αναζητηθεί μια επιθυμητή ιδανική κομματική «κοινωνία»· ένας διαφορετικός τρόπος πολιτικής οργάνωσης που θα μετατρέψει τον ΣΥΡΙΖΑ, σε μια λεγόμενη «πληθυντική αριστερά», με διεύρυνση ή μετατροπή σε μια πλατιά προοδευτική παράταξη.
Φαίνεται να είναι αναγκαία η κομματική ευτοπία, ως «μεσιτεία» στην κοινωνική αποδοχή και στην «συλλογική δεδηλωμένη», για τη μετατροπή ή τη διεύρυνση.
Βέβαια, ο δρόμος της όποιας μετατροπής ή διεύρυνσης θα είναι δύσκολος και σίγουρα μέσα από μια βασανιστική «συνεδριακή τριβή», που θάχει σίγουρα νικητές και ηττημένους. Όμως σε όλους θα πρέπει νάναι σαφές ότι, το κόμμα θα πρέπει να είναι ένα σύνθετο στοιχείο της κοινωνίας, με συλλογική θέληση μέσα στη δράση και με κύριο στόχο, να αντιδρά ενάντια στο πνεύμα της συνήθειας και της αναπαραγωγής αστικών αξιών.
Είναι σαφές ότι, οι κοινωνικές ομάδες, στην ιστορική τους πορεία, αποσπώνται από τα παραδοσιακά τους κόμματα και δεν τα αναγνωρίζουν πια σαν έκφρασή τους.
Άλλωστε ιστορικά, τα κόμματα γεννιούνται και συγκροτούνται σε οργάνωση, για να διευθύνουν την κατάσταση σε στιγμές, ιστορικά ζωτικές, για τη τάξη τους και τις κοινωνικές ομάδες που εκπροσωπούν.