Του Σωκράτη Αργύρη
Θα προσφύγουμε σε διεθνείς οργανισμούς, όπως το Δικαστήριο της Χάγης και τα Ηνωμένα Έθνη, και θα στηρίξουμε αρκετά αυτή τη διαδικασία. Επίσης, ορισμένες από αυτές τις προσφυγές θα αφορούν και περιπτώσεις γενοκτονίας. Στόχος μας είναι να πάρουμε πίσω τα καταπατημένα δικαιώματά μας.
– Ιλίας Τοπσακάλ, αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης
Στα θέματα εξωτερικής πολιτικής δεν μπορούμε να αφήνουμε πράγματα να αιωρούνται, επειδή είναι θέματα εθνικά και αφορούν το συνόλο της κοινωνίας μας. Επίσης οφείλουμε στη κοινή γνώμη να δίνουμε μια επιστημονικά τεκμηριωμένη άποψη που πολλές φορές δεν συμβαίνει επειδή τα ΜΜΕ λένε τα γεγονότα λίγο ατεκμηρίωτα ώστε να δημιουργούν ακροατήριο και έτσι να δικαιολογούν τα χρήματα που εισπράτουν από τις διαφημίσεις. Θα μπούμε λοιπόν κατ’ ευθείαν στο δια ταύτα και θα εξηγήσουμε παρακάτω το διότι.
Στη Σύμβαση της Βιέννης για το Δίκαιο των Συνθηκών (1969) επιτρέπεται, υπό συγκεκριμένους όρους, η επίκληση της ρήτρας της «θεμελιώδους μεταβολής των περιστάσεων» (rebus sic stantibus) ως λόγος λύσεως, αποχωρήσεως ή αναστολής λειτουργίας μιας συνθήκης. Εξαιρούνται όμως ρητώς από την εφαρμογή αυτής της ρήτρας οι συνθήκες που καθιερώνουν σύνορα (άρθρο 62, παρ. 2α). Ανάλογη πρόβλεψη εμπεριέχεται στο άρθρο 11 της Συμβάσεως της Βιέννης για τη Διαδοχή Κρατών ως προς τις Συνθήκες (1978). Ο λόγος είναι ότι τέτοιες συνθήκες είναι εξαιρετικά σημαντικές για τη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια και δεν επιτρέπεται η εύκολη μεταβολή τους.
Επίσης για να εισέλθει ένα θέμα στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης πρέπει όλα τα ενδιαφερόμενα κράτη να συμφωνούν για την παραπομπή της διαφοράς τους σ’ αυτό (συνυποσχετικό). Οι εκδιδόμενες αποφάσεις λαμβάνονται μυστικά και κατά πλειοψηφία και είναι υποχρεωτικές, ενώ αντίθετα οι γνωμοδοτήσεις δεν έχουν δεσμευτικό χαρακτήρα. Όλες οι χώρες που φέρονται να έχουν συνυπογράψει το καταστατικό του Δικαστηρίου μπορούν να παραπέμψουν σ΄ αυτό οποιαδήποτε υπόθεση. Μπορούν επίσης και να προσφύγουν και Χώρες που δεν έχουν προσυπογράψει το καταστατικό σύμφωνα πάντα με τους όρους που καθορίζει το Συμβούλιο Ασφαλείας.
- Σημειώνεται ότι το Συμβούλιο Ασφαλείας διατηρεί το δικαίωμα να παραπέμψει σ΄ αυτό οποιαδήποτε νομική διαφορά, ενώ τόσο το Συμβούλιο Ασφαλείας όσο και η Γενική Συνέλευση μπορούν επίσης και να ζητήσουν απ΄ αυτό Δικαστική γνωμοδότηση για διάφορα νομικά ζητήματα. Επίσης το δικαίωμα αυτό διατηρούν και άλλες Διεθνείς Οργανώσεις του ΟΗΕ, εφόσον προηγουμένως λάβουν την έγκριση της Συνέλευσης, για θέματα περί της δραστηριότητάς τους.
Προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο μπορούν να κάνουν μόνο κράτη και όχι ιδιώτες ή οργανισμοί (εκτός του ΟΗΕ).
Επίσης το Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης ιδρύθηκε την 1η Ιουλίου 2002– ημερομηνία κατά την οποία η ιδρυτική του συνθήκη, το Καταστατικό της Ρώμης για το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, τέθηκε σε ισχύ – και μπορεί να διώξει ποινικά εγκλήματα τα οποία τελέστηκαν από αυτή την ημερομηνία και έπειτα. Η Τουρκία δεν είναι μέλος και αυτού του Δικαστηρίου όπως δηλαδή δεν είναι και του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης που είναι όργανο του ΟΗΕ. Παρεμπιπτόντως η Τουρκία δεν έχει υπογράψει τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982 του ΟΗΕ, αλλά δεσμεύεται από αυτήν, επειδή μετά τα μέσα της δεκαετίας του 1990, όταν επικυρώθηκε από τον αναγκαίο αριθμό των 60 χωρών, αποτελεί πλέον διεθνές δίκαιο.Ας κάνουμε όμως ενα ιστορικό ταξίδι για να τεκμηριώσουμε τις θέσεις μας.
Στις 13 Οκτωβρίου 1913 ο Ελευθέριος Βενιζέλος μαζί με τον τότε βασιλιά Κωνσταντίνο ανακήρυξαν επίσημα την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. Την 1η Νοεμβρίου 1913 υπογράφηκε η Ελληνοτουρκική Σύμβαση των Αθηνών. Με το άρθρο 15, η Πύλη ρητά παραιτήθηκε από κάθε δικαίωμα επικυριαρχίας στην Κρήτη. Και υψώθηκε η ελληνική σημαία στα Χανιά μέσα σε πρωτοφανή λαϊκό ενθουσιασμό. Παρόντες, ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο τότε βασιλιάς. Ήταν τότε ακόμα μαζί.
Τι είχε προηγηθεί; Η ένδοξη πορεία της χώρας στους Βαλκανικούς Πολέμους. Η αποστολή από τον Ελευθέριο Βενιζέλο του Στέφανου Δραγούμη ως γενικού διοικητή της Μεγαλονήσου τον Οκτώβριο του 1912. Η ανεπίσημη υποδοχή στο ελληνικό Κοινοβούλιο των Κρητών βουλευτών.
Η παραίτηση του σουλτάνου από όλα τα κυριαρχικά και άλλα δικαιώματα του στο νησί υπέρ των συμμάχων ηγεμόνων με το άρθρο 4 της Συνθήκης του Λονδίνου στις 30 Μαΐου 1913. Και, ακολούθως, οι διαδοχικές, υπέρ της Ελλάδας, παραιτήσεις των λοιπών νικητριών βαλκανικών δυνάμεων από κάθε, θεωρητικό έστω, δικαίωμά τους στην Κρήτη: Η Σερβία, στις 3 Αυγούστου 1913, με το άρθρο 5 του Πρωτόκολλου Πάσιτς- Βενιζέλου για τη χάραξη επί του εδάφους της ελληνοσερβικής μεθορίου.
Τα αποκλειστικά δικαιώματα της Ελλάδας επί της Κρήτης, σύμφωνα με το παραπάνω Πρακτικό της ειδικής επιτροπής έλαβε ξεκάθαρη θέση με τη διατύπωση: “…άμα τη αποδοχή της καθορισθείσης οροθετικής γραμμής η Σερβία παραιτείται εκ πάσης επί της νήσου Κρήτης αξιώσεως”. Η δε οριοθετηκή γραμμή είχε συμφωνηθεί μεταξύ των δύο πρωθυπουργών με χειρόγραφη επιστολή, (που βρίσκεται σήμερα στα αρχεία του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών), δια της οποίας ορίζονταν τα μεταξύ Ελλάδας και Σερβίας σύνορα από τις θέσεις που κατείχαν αντίστοιχα τα ελληνικά και σερβικά στρατεύματα στη Μακεδονία.
Με τη συνθήκη Βουκουρεστίου η Βουλγαρία παραιτήθηκε και από κάθε αξίωση επί της Κρήτης στις 10 Αυγούστου 1913, με το τελευταίο εδάφιο του άρθρου 5 της Συνθήκης του Βουκουρεστίου.
Επίσης σε κανένα από τα πιο πάνω διεθνή συμβατικά κείμενα δεν προβλέπεται χρονικός περιορισμός της διάρκειας ισχύος τους. Είναι βασική αρχή στο Διεθνές Δίκαιο ότι οι συνθήκες που αφορούν στην εδαφική συγκρότηση ενός κράτους, δεν είναι ποτέ ορισμένου χρόνου.
Και δεν μπορούν να εξαχθούν αντίθετες ερμηνευτικές προτάσεις με βάση τα άρθρα 54 έως 63 της Σύμβασης της Βιέννης της 23ης Μαΐου 1969 «περί του Δικαίου των Συνθηκών». Τα παραπάνω συμβατικά κείμενα έχουν συνταχθεί και υπογραφεί πριν από τη θέση της σε ισχύ (άρθρα 3 και 4). Δεν μπορούμε να φανταστούμε τη σύμπτωση των βουλήσεων των βαλκανικών κρατών (και της Ελλάδας) στην κατάργηση των συμβατικών κειμένων μετά τη λήξη των νικηφόρων Βαλκανικών Πολέμων. Ακόμη και ένοπλη σύρραξη δεν συνεπάγεται αυτόματη αναστολή ή κατάργηση των διμερών συνθηκών. Ούτε καν των πολυμερών, ως προς τα μη εμπλεκόμενα στην εμπόλεμη σύρραξη κράτη.
Η Ελλάδα στηρίζει τα κυριαρχικά της δικαιώματα στην Απόφαση των Μεγάλων Δυνάμεων της 13ης Φεβρουαρίου 1914, που εκδόθηκε με βάση τις διατάξεις του άρθρου 5 της Συνθήκης Ειρήνης του Λονδίνου της 30ης Μαΐου 1913 και του άρθρου 15 της Συνθήκης των Αθηνών της 14ης Νοεμβρίου 1913. Έτσι, η Ελλάδα διατήρησε την οριστική απόκτηση όλων των νήσων του Αιγαίου που κατείχε, πλην της Ίμβρου και της Τενέδου. Η Απόφαση αυτή των Μεγάλων Δυνάμεων επικυρώθηκε επιπρόσθετα με το άρθρο 12 της Συνθήκης της Λωζάννης της 24ης Ιουλίου 1923.
Η Τουρκία ισχυρίστηκε ότι ποτέ δεν αποδέχθηκε την Απόφαση των Μεγάλων Δυνάμεων. Η ίδια, όμως, η Τουρκία είχε συγκατατεθεί στην ανάθεση στις Μεγάλες Δυνάμεις του προσδιορισμού της κυριαρχίας επί των νήσων. Η συναίνεση της αυτή δόθηκε με τις δύο πιο πάνω Συνθήκες, του Λονδίνου και της Αθήνας.
Η Τουρκία, επίσης, ισχυρίζεται ότι τα πιο πάνω συμβατικά κείμενα δεν αναφέρουν ονομαστικά, μία προς μία, τις νήσους, τις νησίδες και τις βραχονησίδες του Αιγαίου που μεταβιβάστηκαν στην Ελλάδα. Όμως, πέρα από το γράμμα της σύμβασης, υπάρχουν και άλλοι κανόνες ερμηνείας των συμβατικών διατάξεων. Αυτοί που έχουν καταγραφεί από τη νομολογία των δικαστηρίων, τα διεθνή συνέδρια, την επιστήμη και τη σύμβαση- πλαίσιο «για το Δίκαιο των Συνθηκών».
Η νομολογία των διεθνών δικαστηρίων έχει επανειλημμένως αναφερθεί στην έννοια της γεωγραφικής ενότητας. Έχει, δε, συμβάλει στον καθορισμό του όρου «αρχιπέλαγος». Οι διεθνείς συνθήκες και άλλες νομικές πράξεις που ρυθμίζουν ζητήματα κυριαρχίας πάνω σε συγκεκριμένο «αρχιπέλαγος» δεν είναι απαραίτητο για την πληρότητα του πεδίου εφαρμογής να αναφέρουν το σύνολο των νησιών, των νησίδων και των βραχονησίδων που συναπαρτίζουν το «αρχιπέλαγος». Αρκεί η αναφορά των κυριότερων νησιών. Ούτε είναι απαραίτητη η φυσική παρουσία σε όλα τα νησιά, τις νησίδες και τις βραχονησίδες για τη θεμελίωση της κυριαρχίας.
Η Τουρκία επιμένει στην επιχειρηματολογία της. Παραιτήθηκε μεν από τα νησιά του Αιγαίου με τη συνθήκη της Λωζάννης, αλλά δεν παραιτήθηκε από τις νησίδες και τις βραχονησίδες!
Πράγματι, σήμερα, υπάρχει διάκριση στο Διεθνές Δίκαιο μεταξύ νήσων και νησίδων. Πριν από το 1955, όμως, δεν υφίστατο τέτοια διάκριση. Οι όροι των διατάξεων της Συνθήκης της Λωζάννης πρέπει να ερμηνεύονται σύμφωνα με το περιεχόμενο που είχαν κατά το χρόνο σύναψής της. Άλλωστε, η φυσική παρουσία και η κατοχή των νησίδων και των βραχονησίδων που είχαν καταληφθεί κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων, δεν προϋποθέτει μόνο οικιστική εγκατάσταση Ελλήνων. Αρκεί και η εγκατάσταση και λειτουργία φάρων από την ελληνική Πολιτεία.
Η Τουρκία, τέλος, ισχυρίζεται, από τη μία, ότι, με βάση τα άρθρα 6 και 12 της συνθήκης της Λωζάννης, επιβεβαιώνεται και διατηρείται η κυριαρχία της επί των νησιών, των νησίδων και των βραχονησίδων, που βρίσκονται μέσα στα 3 ναυτικά μίλια από τις ακτές της, και δεν έχει θιγεί το κυριαρχικό της δικαίωμα στις νήσους, τις νησίδες και τις βραχονησίδες πέρα από τα 3 ναυτικά μίλια. Από την άλλη, η Τουρκία ισχυρίζεται ότι η τύχη των νησίδων πέρα των 3 ναυτικών μιλίων από τις ακτές της δεν έχει ακόμη ρυθμιστεί.
Ολοφάνερα, οι δύο αυτοί ισχυρισμοί συγκρούονται μεταξύ τους.
Το κείμενο αυτό προέκυψε για τον μονόπλευρο θόρυβο που έγινε στα δικά μας ΜΜΕ όταν ο Αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης έγραψε ένα τουίτ για τις 100 ΜΚΟ που θέλουν να ξεκινήσουν ένα δικαστικό αγώνα που θα διεκδικήσουν από την Μουσούλη, την Λιβύη, την Κριμαία ( πολύ ζήτηση έχει τελευταία),12 Ελληνικά νησιά του Αιγαίου, την Κρήτη και την Δυτική Θράκη.Βέβαια πολύ πριν από μας του απάντησε με τουίτ ο αντπροέδρος του Κεμαλικού ρεπουμπλικανικού κόμματος και βουλευτής Κωνσταντινούπολης Gürsel Tekin με ειρωνικό τρόπο γράφοντας να διεκδικήσουν νομικά και μέρη ανατολικά της Τουρκίας όπως την Τασκένδη, την Μπουχάρα, την Σαμαρκάνδη αλλά και την μυθική πρωτεύουσα του τουρκικού Χαγανάτου του Οτουκέν της Μογγολίας.
Βέβαια το πραγματικό πρόβλημα δεν είναι οι τουρκικές ΜΚΟ αφού μόνο νομικά δεν ξέρουν, αλλά ένα έγγραφο-ντοκουμέντο που συντάχθηκε από το Ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών τον Ιούλιο του 2014 που αποκαλύπτει τις ανησυχίες της ελληνικής διπλωματίας για το ενδεχόμενο προσφυγής στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, έπειτα από υπογραφή συνυποσχετικού με την Τουρκία, με σκοπό την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο.
Στο ντοκουμέντο γίνεται αναφορά στον κίνδυνο εγκλωβισμού των ανατολικών νησιών μας σε μια ζώνη τουρκικής υφαλοκρηπίδας ή ΑΟΖ, σε περίπτωση που το Διεθνές Δικαστήριο αποδεχτεί την τουρκική επιχειρηματολογία ότι τα νησιά δεν έχουν πλήρη επήρεια σε θαλάσσιες ζώνες πέραν των χωρικών υδάτων τους και αυτό το θέμα είναι ταμπού για τα ελληνικά ΜΜΕ.