Toυ Απόστολου Λουλουδάκη
…Η μνήμη όπου και να την αγγίζεις πονεί…”, γράφει ο Γιώργος Σεφέρης.
Το ποτάμι δεν γυρίζει πίσω.
Το Ηράκλειο ατενίζει το μέλλον με αισιοδοξία και όραμα.
Οι μεγάλες τομές, οι μεγάλες ανατροπές απαιτούν σχεδιασμό, γνώση, συλλογική δουλειά, συνέργειες, επιστημονική εμβάθυνση στα προβλήματα της εποχής μας, ηθικές αντιστάσεις σε ένα σύστημα διαβρωμένο.
Το 2014 θα μείνει βαθιά χαραγμένο στην μνήμη του Ηρακλειώτικου λαού. Η μεγάλη ανατροπή που συντελέστηκε στον δεύτερο γύρο των Αυτοδιοικητικών εκλογών ήταν ένα μήνυμα ελπίδας για αλλαγή σελίδας, ήταν ένα αυθόρμητο ξέσπασμα στην κάλπη του ηρακλειώτικου λαού, ήταν μια ειρηνική επανάσταση της Ηρακλειώτικης κοινωνίας, ήταν η ηθική δικαίωση των πολιτών που αντιστάθηκαν όλα τα προηγούμενα χρόνια σε ένα κομματικό καθεστωτισμό.
Ήταν η αναζήτηση από την νέα γενιά μιας άλλης αισθητικής της πολιτικής, η αναζήτηση μιας διαφορετικής φυσιογνωμίας της πόλης από αυτή την εικόνα ενός μεταμοντέρνου χώρου προσαρμοσμένου στην υποκουλτούρα μιας ανερχόμενης κοινωνικής τάξης που ανέδειξε η οικονομική μεγέθυνση που ευνοούσε η κομματική νομενκλατούρα του κρατικοδίαιτου καθεστωτισμού.
Το Ηράκλειο εξελίσσεται σε μια πόλη που σου έδινε την αίσθηση ότι είχε πρόβλημα με την μέρα, με το φως, την ηλιοφάνεια και έβγαζε όλη της την ενέργεια στο σκοτάδι της νύχτας. Οι πολίτες του Ηρακλείου έστειλαν ένα ηχηρό μήνυμα ηθικής αντίστασης στην πολιτική και πολιτιστική παρακμή της πόλης.
Η οικονομική κατάρρευση, λόγω της μνημονιακής λαίλαπας, αφού αφαίρεσαν πόρους της τάξης των 2,5 δισ. ευρώ από την χρηματοδότηση των Ο.Τ.Α, προκάλεσε σοβαρές ρωγμές στα πελατειακά δίκτυα των συστημάτων της κεντρικής εξουσίας και των περιφερειακών τους δομών. Η μεγάλη κρίση και τα κοινωνικά αδιέξοδα που προκάλεσε, αναδιάταξαν τον πολιτικό χάρτη της χώρας, το παλιό σύστημα του δικομματισμού κατέρρευσε, αποδείχθηκε όχι μόνο υπεύθυνο της γενικευμένης χρεωκοπίας αλλά και ανίκανο να διαχειριστεί την κατάσταση.
Στο Ηράκλειο έγινε η πιο μεγάλη ίσως ανατροπή πανελλαδικά.
Το εκλογικό αποτέλεσμα ήταν ένα αίτημα επαναπροσδιορισμού της πολιτιστικής ταυτότητας μιας ιστορικής πόλης, ενός σημαντικού αστικού χώρου που δέχθηκε τεράστιες πιέσεις από το κύμα της εσωτερικής μετανάστευσης, της ερήμωσης των χωριών, της αστυφιλίας των μεταπολεμικών χρόνων, της μεταφοράς και επένδυσης στην οικοδομή του πλεονάσματος των αγροτικών περιοχών. Η πόλη δέχεται τεράστιες επιρροές από την λειτουργία των σχολών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και την φιλοξενία χιλιάδων φοιτητών, από την μετεξέλιξη και τον μετασχηματισμό των παράκτιων περιοχών ανατολικά και δυτικά της πόλης που από καθυστερημένες φτωχές αγροτοκτηνοτροφικές οικονομίες χαμηλών αποδόσεων μετεξελίσσονται σε τουριστικά θέρετρα διεθνούς εμβέλειας. Το Ηράκλειο προσπαθεί ανορθόδοξα, ασχεδίαστα όπως και η υπόλοιπη Ελλάδα να φορέσει το ευρωπαϊκό του κουστούμι.
Σε ένα λοιπόν γενικότερο δυσμενές εθνικό περιβάλλον μιας χώρας χωρίς εργαλεία χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού, όπως το Κτηματολόγιο, οι χρήσεις γης, οι δασικοί χάρτες, το Ηράκλειο και ο περιαστικός του χώρος λειτουργεί ως ξέφραγο αμπέλι μιας άναρχης, στρεβλής, καταστροφικής για το περιβάλλον και την βιώσιμη ανάπτυξη μεγέθυνση της οικονομίας. Το Ηράκλειο και οι περιαστικές περιοχές αναπτύσσονται χωρίς σχέδιο και χωρίς τις απαραίτητες υποδομές, προηγείται η αυθαίρετη επέκταση του δομημένου χώρου αντί της οργανωμένης παρέμβασης της πολιτείας κάτω από το μάτι ενός κράτους που το μόνο του ενδιαφέρον ήταν η είσπραξη των προστίμων και η μεγέθυνση της οικονομίας από την βιομηχανία των αυθαιρέτων. Οι ζωτικές ανάγκες των λαϊκών νοικοκυριών να καλύψουν τις στεγαστικές τους ανάγκες και η ανερχόμενη ζήτηση από τα μικρομεσαία στρώματα της πόλης για παραθεριστική κατοικία αυτορυθμίζονται από τις δυνάμεις της αγοράς, μιας ανατολίτικης κουλτούρας που κληρονομήσαμε από την προηγηθείσα συμβίωση μας με τους Οθωμανούς.
Η επέκταση της πόλης και η εικόνα ολόκληρης της γειτονικής παράκτιας περιοχής είναι περισσότερο αντιγραφή του μοντέλου επέκτασης των μεγάλων αστικών κέντρων του τρίτου κόσμου παρά συμπεριφορά ενός σοβαρού σύγχρονου ευρωπαϊκού κράτους που προσπαθεί περίπου δύο αιώνες να αποκτήσει ευρωπαϊκή ταυτότητα και 40 περίπου χρόνια ανεπιτυχώς να ενσωματωθεί στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Ευρωπαϊκοί πόροι σπαταλούνται ανορθόδοξα σε έργα αποσπασματικά χωρίς να εφάπτονται σε ένα οργανωμένο επιχειρησιακό σχέδιο. Από την πόλη απουσιάζει το όραμα, ο σχεδιασμός, όσοι το επιδίωξαν εντός των τειχών της ανερχόμενης κομματικής νομενκλατούρας εκτοπίστηκαν από τα ισχυρά πελατειακά συστήματα έξω από τον δημόσιο χώρο.
Η πολιτική από συμμετοχική διαδικασία, από εργαλείο της κοινωνίας των πολιτών υποχωρεί και αναδεικνύεται σε επάγγελμα, σε πεδίο παραγοντισμού, συναλλαγής και μικροδιευθετήσεων. Οι δειλές θεσμικές τομές που επιχείρησε το κεντρικό κράτος ακυρώθηκαν ή και εκφυλίστηκαν από τις υπερσυντηρητικές αντιστάσεις μιας δεξιάς που δυσκολευόταν να προσαρμοστεί στον ευρωπαϊκό χώρο, την συντηρητικοποίηση του ΠΑΣΟΚ, την μετάλλαξη και την μετεξέλιξη του σε αυτό που είναι σήμερα.
Η χώρα εισέρχεται στον αστερισμό της εισαγόμενης δυτικού τύπου πολιτικής κουλτούρας της απολίτικης κοινωνίας των πελατών, απόρροια ενός επιβαλλόμενου νεοφιλελεύθερου μοντέλου, της αδράνειας, του εφησυχασμού, του θεάματος, του κοινωνικού αποκλεισμού.
Οι συντεχνιακές δομές, η χαμηλή παραγωγικότητα της κομματικοποιημένης δημόσιας διοίκησης, ο υπερσυγκεντρωτισμός του κεντρικού κράτους, η θεσμική υστέρηση για μετάβαση σε ένα σύγχρονο αποκεντρωμένο μοντέλο πολυεπίπεδης διακυβέρνησης συνέβαλαν στην οικονομική κρίση που ακολούθησε.
Η νέα δημοτική αρχή προϊόν ευκαιριακών συμμαχιών χωρίς προετοιμασία και σχέδιο εγκλωβίστηκε στο ανομοιογενές, εύθραυστο, κοινωνικό και πολιτικό υποκείμενο του πρώτου γύρου, ανάλωσε πολύ γρήγορα το σημαντικότερο πολιτικό της κεφάλαιο που ήταν ο επικεφαλής Δήμαρχος, αν και δοκιμαζόταν για πρώτη φορά σε αξίωμα Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Δεν μπόρεσε να υπερβεί τις αντιφάσεις της δημοτικής του ομάδας, τις κομματικές και πολιτικές της δεσμεύσεις, τις προσωπικές στρατηγικές, δεν κατάφερε να συνθέσει και να γίνει ο εκφραστής της μεγάλης κοινωνικής πλειοψηφίας του 2ου γύρου, να στηριχθεί σε ευρύτερες κοινωνικές συμμαχίες.
Έτσι έχασε την μάχη της καθημερινότητας, της επαφής με τα συσσωρευμένα προβλήματα αν και προσπάθησε.
Γιατί η προσπάθεια δεν αρκεί…
Δεν φρόντισε με γενναιότητα, διορατικότητα και πολιτικό θάρρος να αφουγκραστεί το πολιτικό μήνυμα του 2ου γύρου των δημοτικών εκλογών, να αναγνώσει τα κινηματικά χαρακτηριστικά της μαζικής ψήφου των πολιτών και να τα μετασχηματίσει σε οραματικό σχέδιο αναμόρφωσης της πόλης των δημοτών.
Η μεγάλη έκπληξη αυτής της δημοτικής περιόδου για το Ηράκλειο όμως ήταν η παράταξη τού Ηλία Λυγερού -Ενεργοί Πολίτες.
Είναι πρωτοφανές στα αυτοδιοικητικά χρονικά να εμφανίζεται ως η πραγματική αντιπολίτευση (αφού η ηττημένη παράταξη του 2ου γύρου δεν έπαιρνε τις ανάλογες πρωτοβουλίες), μιας παράταξης που να έχει μελετήσει σε τέτοιο βάθος τα θέματα, να υποδεικνύει στην δημοτική αρχή ορθές λύσεις και πρακτικές, να προσπαθεί να την προστατεύσει από λάθη και παραλείψεις και όχι να επιδιώκει σύμφωνα με την κλασική συνταγή την φθορά της που θα έχει όμως αρνητικές επιπτώσεις στην κοινωνία και στον Δήμο, πράγμα που όλοι το έχουν παραδεχτεί και επανειλημμένα έχει αναφερθεί από τα ΜΜΕ.
Με τον Ηλία Λυγερό συναντηθήκαμε από διαφορετικές αφετηρίες με κοινούς στόχους, τα τελευταία πέντε χρόνια δουλέψαμε συστηματικά για σοβαρά αυτοδιοικητικά θέματα τόσο σε κεντρικό όσο και σε τοπικό επίπεδο. Αποκτήσαμε εμπειρίες, πλουτίσαμε τις γνώσεις μας, συνθέσαμε διαφωνίες, μοιραστήκαμε αγωνίες και όνειρα.
Ο Ηλίας Λυγερός αποτελεί ένα μεγάλο αυτοδιοικητικό κεφάλαιο για τον τόπο, διαθέτει σπάνια προσόντα σε μια εποχή που κυριαρχεί η υποκρισία και η μετριότητα.
Διαθέτει τις κοινωνικές ευαισθησίες ενός δημοκρατικού ανθρώπου στρατευμένου από παιδί στις προοδευτικές ιδέες και αξίες, έχει την γνώση ενός επιστήμονα τεχνοκράτη, το πάθος για την ανασυγκρότηση της πόλης που αγαπά, την ικανότητα να συνθέσει την επόμενη μέρα. Με συλλογικότητα θα επεξεργαστεί, θα διαβουλευτεί με τους κοινωνικούς, τους επιστημονικούς φορείς, τα επιμελητήρια, την κοινωνία των πολιτών, το αναπτυξιακό οραματικό σχέδιο μιας πόλης που πρέπει γρήγορα να βρει τον βηματισμό της για να βγει από μια παρατεταμένη κρίση ταυτότητας και προοπτικής. Διαθέτει τις απαραίτητες ηθικές αντιστάσεις να αναμετρηθεί με τις αγκυλώσεις και τα φαινόμενα που αποσυνθέτουν τον κοινωνικό ιστό.
Η χώρα βρίσκεται μπροστά στην μεγάλη πρόκληση της επιστροφής στην κανονικότητα και της εξόδου από την κρίση. Η τοπική αυτοδιοίκηση είναι ένας ισχυρός θεσμός συμβολής στην περιφερειακή ανάπτυξη. Στα χρόνια της κρίσης απέδειξε τις αντοχές της, απορρόφησε αρκετούς κραδασμούς της βίαιης φτωχοποίησης της ελληνικής κοινωνίας, των μεταναστευτικών ροών, χωρίς εργαλεία και οικονομικούς πόρους.
Οι επερχόμενες αυτοδιοικητικές εκλογές ξεχωρίζουν όμως από τις προηγούμενες.
Το νέο θεσμικό πλαίσιο του Κλεισθένη 1, καθιέρωσε για πρώτη φορά μετά την μεταπολίτευση το πάγιο αίτημα της ΤΑ εφαρμογής του εκλογικού συστήματος της απλής αναλογικής, την αποσύνδεση της εκλογής των οργάνων των δημοτικών ενοτήτων των πρώην κοινοτήτων από το κεντρικό ψηφοδέλτιο. Προχώρησε στην ενδοδημοτική αποκέντρωση με μεταφορά πόρων και αρμοδιοτήτων στο εσωτερικό των δήμων.
Το σύστημα της απλής αναλογικής αποδομεί το προσωποκεντρικό -δημαρχοκεντρικό μοντέλο, προάγει την δημοκρατική λειτουργία των δήμων, δίνει την δυνατότητα της έκφρασης σε νέους ανθρώπους με νέες ιδέες, αυξάνει την πολιτική αυτονομία του Δήμου από κομματικές και άλλου τύπου εξαρτήσεις, αποδυναμώνει την παραδοσιακή και βλαβερή λογική των χρισμάτων από τα κόμματα που εκτρέπει μια τοπική προγραμματική διαδικασία διαβούλευσης σε συγκρουσιακή κομματική διαδικασία που στερείται ακόμη και αισθητικής.
Μετά την ψήφιση του νέου νόμου Κλεισθένης 1 έχουν επέλθει σοβαρές αλλαγές στο πλαίσιο λειτουργίας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Πέρα από τις θετικές παρενέργειες που είχε για την αυτοδιοίκηση η πετυχημένη μόχλευση κεφαλαίων ύψους δύο περίπου δισεκατομμυρίων ευρώ με το πρόγραμμα ΦΙΛΟΔΗΜΟΣ, μετά από μια μακρά περίοδο οικονομικής ασφυξίας και περικοπών στους Δήμους θα προκύψουν νέα χρηματοδοτικά εργαλεία.
Θα βρεθούν μπροστά σε μεγάλες προκλήσεις οι νέες αυτοδιοικητικές αρχές.
Η Ελλάδα σέρνεται ουραγός στην ΕΕ σε θέματα που έχουν να κάνουν με την διαχείριση των απορριμμάτων, την προστασία του περιβάλλοντος, την κοινωνική οικονομία, τους κοινωνικούς συνεταιρισμούς, τις ενεργειακές κοινότητες, την εξοικονόμηση ενέργειας, την κυκλική οικονομία, την κλιματική αλλαγή, την διαχείριση του υδάτινου δυναμικού και αλλά πολλά.
Λίγοι ασχολήθηκαν με τις μεγάλες τομές του Κλεισθένη 1 διότι ο λαϊκισμός και η καταστροφολογία επικεντρώθηκε στην απλή αναλογική, ένα εκλογικό σύστημα που ισχύει σε όλες τις χώρες της ΕΕ. Φαίνεται ότι κάποιοι έχουν οριστικά συμβολαιοποιηθεί με την ιδέα ότι η Ελλάδα θα παραμείνει μια θεσμικά υποανάπτυκτη ευρωπαϊκή επαρχία με χαλαρούς δεσμούς με το Ευρωπαϊκό Δίκαιο και τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες.
Έτσι λοιπόν ελάχιστοι ασχολήθηκαν με τα νέα χρηματοδοτικά εργαλεία, το νέο θεσμικό πλαίσιο για τους ΦΟΔΣΑ (στην Κρήτη έτσι και αλλιώς το παραπέμψαμε στην Αποκεντρωμένη διοίκηση διότι ο μεγάλος παραγωγός απορριμμάτων, ο πιό μεγάλος Δήμος της Κρήτης αναζητά ισορροπίες σε αδιέξοδες διαβουλεύσεις και σε μικροπολιτικές που θέτουν σε κίνδυνο την υλοποίηση του περιφερειακού σχεδιασμού).
Θεσμοθετούνται οι φορείς διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών, οι Ενεργειακές Κοινότητες, οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί, νέα εργαλεία αξιοποίησης της Δημοτικής περιουσίας.
Θεσμοθετούνται συμμετοχικές λειτουργίες που αυξάνουν τον έλεγχο, την λογοδοσία, την διαφάνεια, όπως οι λαϊκές συνελεύσεις και τα δημοψηφίσματα.
Το Ηράκλειο καλείται να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις να λειτουργήσει ως ο μητροπολιτικός Δήμος ενός ευρύτερου ζωτικού οικονομικού, κοινωνικού, πολεοδομικού, περιβαλλοντολογικού χώρου που δημιουργεί συνεχείς και αυξανόμενες αλληλεπιδράσεις και που η Περιφέρεια αντικειμενικά και θεσμικά δεν μπορεί να τις διαχειριστεί. Αυτός ο ζωτικός χώρος οριοθετείται από τους δήμους Ηρακλείου, Χερσονήσου, Μαλεβιζίου, Μίνωα, Οροπεδίου Λασιθίου.
Συγκεντρώνει πάνω από τον μισό πληθυσμό, τα 2/3 των τουριστικών υποδομών της Κρήτης, φιλοξενεί τα σημαντικότερα ιστορικά μνημεία, είναι ένα τεράστιο αρχαιολογικό πάρκο που πρέπει να ενοποιηθεί, χωροταξικά είναι το κέντρο ενός νησιωτικού γεωγραφικού χώρου με ιδιαίτερα γεωστρατηγικά χαρακτηριστικά στην λεκάνη της Μεσογείου.
Το μητροπολιτικό Ηράκλειο, ως η τέταρτη σε μέγεθος πόλης της Ελλάδας, πρέπει να αναδείξει τα συγκριτικά του πλεονεκτήματα σε όλους τους τομείς, στις επιστήμες, στον πολιτισμό, στις μεταφορές, στην έρευνα, στην καινοτομία. Ζούμε σε μια εποχή που οι τεχνολογικές εξελίξεις δημιουργούν ένα νέο περιβάλλον σε ολόκληρο τον κόσμο. Με μεγάλες ταχύτητες διαμορφώνεται ένας κόσμος διαφορετικός από αυτό που γνωρίζαμε. Οι πόλεις πλέον εξελίσσονται στον μεγάλο πρωταγωνιστή του νέου κόσμου. Συγκεντρώνουν το 70% του παγκόσμιου πληθυσμού και το 80% του παραγόμενου παγκόσμιου πλούτου. Δέχονται επίσης μεγάλες απειλές από τα φαινόμενα της ακραίας φτώχειας, της γκετοποίησης, του κοινωνικού αποκλεισμού, των μεταναστευτικών ροών, της ασφάλειας, της κλιματικής αλλαγής, των πιέσεων στην φέρουσα ικανότητα μεγέθυνσης του οικοσυστήματος τους, του υπερκαταναλωτισμού, των επιπτώσεων στο περιβάλλον από τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες.
Οι Δήμοι είναι οι πολιτικοί οργανισμοί που έχουν το βάρος και την ευθύνη της λειτουργίας των πόλεων. Δεν αρκεί μόνο η θέληση, απαιτούνται συλλογικές προσπάθειες, εξειδικευμένη γνώση και ειδικά σε τεχνικά θέματα, στον τομέα της διαχείρισης των ανθρωπίνων πόρων, της κοινωνικής πολιτικής, της αρχιτεκτονικής διαμόρφωσης και λειτουργίας του δημόσιου χώρου, της πολιτικής προστασίας. Αποτελούν χώρους
παραγωγής και κατανάλωσης πολιτισμού που τις κατευθύνσεις και τον κυρίαρχο ρόλο τον έχει ο Δήμος.
Η συστράτευσή μου με τον Ηλία Λυγερό είναι πολιτική απόφαση στήριξης μιας συλλογικής προσπάθειας, δημιουργικής ενασχόλησης με τον οραματικό στόχο της κινηματικής προσπάθειας των Ενεργών Πολιτών του Ηρακλείου.
Ξεκινήσαμε και προχωράμε με αυτοπεποίθηση.
Χαμένες είναι οι μάχες που δεν έχουν δοθεί.
Μοναδικός αντίπαλός μας τα προβλήματα.
Μοναδικός αξιολογητής η κοινωνία των πολιτών του Δήμου Ηρακλείου.
*Δημοτικός σύμβουλος Χερσονήσου – Μέλος του Δ.Δ. της ΚΕΔΕ