Της Αιμιλίας Λυμπεράκη – Besson
Ενόψει της Πανελλήνιας Ημέρας Παραβατικότητας στις 6 Μαρτίου 2024
Η πρώιμη εφηβεία αποτελεί μια περίοδο έντονων αλλαγών στη ζωή του παιδιού. Εμπεριέχει τις βιολογικές, ψυχολογικές και κοινωνικές αλλαγές που υφίσταται το άτομο και σηματοδοτεί νέα αντιληπτικά χαρακτηριστικά, όπως το πέρασμα από την συγκεκριμένη στην αφηρημένη σκέψη, την ικανότητα κατασκευής αφηρημένων εννοιών, καθώς και αυξανόμενες γνωστικές ικανότητες που απαιτούν, κατά τη μετάβαση, την αλληλένδετη προσαρμογή της εκπαιδευτικής διαδικασίας μεταξύ παιδιού και δασκάλου.
Όλη η τέχνη της διαπαιδαγώγησης βρίσκεται στο τρίπτυχο (γονείς-εκπαιδευτικοί-παιδί) που διέκρινε πολύ καθαρά ο Rousseau. Το πώς δηλ. θα οδηγήσεις το παιδί μέσα σε μια συνήθεια, χωρίς πολλές συζητήσεις, αφού δεν είναι για την ηλικία του το να συμφωνεί ή να διαφωνεί με επιχειρήματα.
Πώς μπορεί δηλ. το παιδί, με βάση τον αξιακό κώδικα της οικογένειας, να διδαχθεί την εντιμότητα, την αλληλεγγύη προς τους αδύναμους, την συνέπεια στις σχέσεις του; Πώς μπορούν τα παιδιά να έχουν τέτοια συναισθήματα προτούη ίδια η ζωή τούς δείξει τι σημαίνει ηθική;
Η Παιδεία μας είναι ο καταλύτης κάθαρσης της ίδιας της κοινωνίας μας, όπως είπε ο μεγάλος Μάνος Χατζηδάκης.
Η σχολική βία (bulling) ΕΙΣΑΓΕΤΑΙ από την ίδια την κοινωνία. Το 37% των παιδιών μας αντιμετωπίζουν φαινόμενα βίας, ρατσισμού, μισαλλοδοξίας στο διαδίκτυο. Η εξοικείωση με την βία είναι συσσωρευτική, όπως η ακτινοβολία.
Βία στα ΜΜΕ, στο διαδίκτυο-games, στις γειτονιές, στα σχολεία, στην οικογένεια, στα γήπεδα, τα παιδιά αρχικά εξοικειώνονται με το φαινόμενο και κάποια θα γίνουν επιθετικά.
Επομένως, η οπαδική βία, στο χώρο του σχολείου, του γηπέδου, είναι το μέσο εκδήλωσης της βίας και όχι το αίτιο. Κας ας μην εκπλαγούμε με τα φαινόμενα περιστατικών στα ιδιωτικά σχολεία.
Η φτωχοποίηση της κοινωνίας, βάσει διαχρονικών πολιτικών, από τη μία και η παραμέληση των γονιών προς τα παιδιά τους ή η έλλειψη αξιακού κώδικα, από την άλλη, αποτελούν τα αίτια της παραβατικότητας, την ανασφάλειας και της έλλειψης του «ανήκειν» στα παιδιά. Αυτό καθιστά την οικογένεια δυσλειτουργική.
Στην συνέχεια, η ενσωμάτωση του παιδιού στο σχολικό περιβάλλον και η καλλιέργεια και εμπέδωση καλών σχέσεων μεταξύ μαθητών, αλλά και μαθητών–δασκάλου μέσα στην τάξη, οδηγεί στην εδραίωση συναισθηματικής ασφάλειας, ενδιαφέροντος και εμπιστοσύνης.
Και εδώ πρέπει να σημειωθεί ο ρόλος του εκπαιδευτικού ως δασκάλου, ο οποίος θα εντάξει στη διδασκαλία του τεχνικές και στρατηγικές, μέσω της υβριδικής μάθησης (παιγνίδι ρόλων, προσομοίωση, άρθρα …), καλλιεργώντας το διάλογο και ενδυναμώνοντας την κριτική σκέψη των μαθητών του. Με αυτόν τον τρόπο, τονώνεται η συναισθηματική νοημοσύνη των μαθητών του και συσφίγγονται οι δεσμοί ανάμεσά τους.
“Το Υπουργείο μάς αγνοεί”, λένε οι γονείς.
Η πλατφόρμα για ανώνυμες καταγγελίες περιστατικών, ο Σύμβουλος Σχολικής Ζωής “χωρίς ειδική επιμόρφωση” και η εκ περιτροπής παρουσία ψυχολόγου ή κοινωνικού λειτουργού σε συστάδες σχολείων, δεν είναι και δεν θα μπορούσαν να είναι επαρκή εργαλεία στα χέρια των καθηγητών. Επιπλέον, ο περιορισμός από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση των καλλιτεχνικών μαθημάτων, των ανθρωπιστικών σπουδών, ή η εξάλειψη των μαθημάτων πολιτειότητας, σχετίζεται με την επιθετικότητα και την έλλειψη γνώσης των δικαιωμάτων των παιδιών.
Ο σύλλογος διδασκόντων δεν έχει εργαλεία και οι δομές είναι ελλιπείς. Τα σχολεία στελεχώθηκαν με ελάχιστους ψυχολόγους και ακόμα λιγότερους κοινωνικούς λειτουργούς.
Και εδώ θα πρέπει να τονιστεί ότι περιμένουμε πολλά από την Τ.Α. για την πραγματική αναβάθμιση και ενεργοποίηση των δομών πρόνοιας και κοινωνικής μέριμνας. Ο ρόλος τους δηλ, της ανάπτυξης στοχευμένων και λειτουργικών δράσεων για την στήριξη – αντιμετώπιση οικογενειών στις οποίες ανήκουν παιδιά με προβλήματα κοινωνικής ενσωμάτωσης. Και όχι η ύπαρξη της τοπικής αστυνομίας ως μοναδική συγκεκριμένη παρέμβαση.
Δυστυχώς, ΔΕΝ ΕΧΟΥΜΕ ΠΡΟΛΗΨΗ, σύμφωνα με μελέτη της UNESCO,έχουμε καταστολή. Χρειάζεται ολιστική αντιμετώπιση και όχι αποσπασματική. Χρειάζεται συνεχή επιμόρφωση των εκπαιδευτικών για να συμβάλλουν με θετικό πρόσημο στον ψυχισμό των παιδιών μας.
Εμείς ως γονείς, γινόμαστε τα πρότυπα για τα παιδιά μας και τα μαθαίνουμε
- Καμία ανοχή στην βία από όπου και να προέρχεται είτε από την οικογένεια, είτε από το σχολείο, είτε από το διαδίκτυο είτε στα γήπεδα
- Ενδυνάμωση του αισθήματος δικαίου σε όλους μας, ώστε το φαινόμενο αυτό να αντιμετωπίζεται από τους αρμόδιους φορείς (Δικαιοσύνη …) χωρίς αυτοχειρίες κ.α.
- Παιδεία σε θέματα δικαίου, αρετής-αξιοσύνης, δημοκρατίας, σεβασμού των δικαιωμάτων από το νηπιαγωγείο.
- Ν’ αποκτήσουν την ικανότητα της ενσυναίσθησης, μέσα από τις δικές μας προσωπικές εμπειρίες ως γονείς, ή και από τα ίδια τους τα βιώματα. Γιατί το παιδί μιμείται και μαθαίνει.
Όραμά μας θα πρέπει να είναι η απελευθέρωση της παιδικής ηλικίας, η υπεράσπιση του παιδιού με τη δυνατότητά του να διδάσκεται μόνο του, μέσω όμως της πειθαρχίας του και συνάμα της ελευθερίας του, σ’ ένα κράτος με ίσες ευκαιρίες για όλους/ες που το Δίκαιο θα επικρατεί και δεν θα είναι το ζητούμενο. Μόνο σ’ ένα τέτοιο κράτος, ο αυριανός έφηβος θα είναι χρήσιμος πολίτης.
Έχουμε χρέος να τονίσουμε ότι όσο ποιοτικότερη Παιδεία παίρνει ο λαός, τόσο ποιοτικότερη Δημοκρατία θα έχουμε. Η Δημοκρατία είναι πολίτευμα ευαισθησίας. Την ευαισθησία, μέσω των προγραμμάτων σπουδών, προάγει η Παιδεία, που στα προγράμματα σπουδών αγκαλιάζει τα μαθήματα τέχνης και δεν τα καταργεί και που η ίδια η Παιδεία, μέσω της εφαρμογής πολιτικών με κέντρο τον Άνθρωπο, θα πρέπει να είναι συμπεριληπτική, ποιοτική και δημόσια για όλες και όλους.