Toυ Νίκου Λακόπουλου
Πριν ένα χρόνο ανέλαβα –ως …ερευνητής- για λογαριασμό της «Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας» να… βρω ποιος είναι ο νεκρός- ο ένοικος και ένας, όπως ήθελαν τα δημοσιεύματα της εποχής -της Αμφίπολης. Οι αρχαιολόγοι- και πάλι όπως τότε τα είχανε μπλέξει. Μετά από σειρά δημοσιευμάτων για την Αμφίπολη και την εποχή του Αλεξάνδρου, αλλά και τις θεωρίες της «αρχαιολογίας του καναπέ» και ενώ αποκαλύφθηκε πως ο νεκρός δεν είναι ένας- κατέληξα σε ένα ασφαλές συμπέρασμα: αφού δεν είναι ένας, θα είναι …συγκρότημα.
Η πρώτη σκέψη μου ήταν αφού υπάρχει τάφος θα υπάρχει και νεκρός! Να δούμε ποιοί πεθάναν τότε- μεταξύ 325-3οο π.Χ. Το πρώτο μου κείμενο με τίτλο “14 νεκροί ζητούν τάφο!” προς μεγάλη μου έκπληξη έγινε -με ένα χτένισμα- κυβερνητική ανακοίνωση από την ανασκαφική ομάδα- αφού από ότι φαίνεται οι ανασκαφές γίνονταν υπό την επιτήρηση της κυβέρνησης με εκπρόσωπο …τάφου την κ. Παναγιωταρέα! Ακολούθησαν μια σειρά κείμενα για την εποχή και την ιστορία της πόλης, που αποκάλυπταν την σπουδαιότητα και την συγκλονιστική ιστορία της πόλης. Μάλλον ούτε η κυβέρνηση, ούτε η ανασκαφική ομάδα ενδιαφέρονταν τόσο γι΄αυτό, όσο να ανακαλύψουν κάτι που να γίνει πρωτοσέλιδο. Ήταν σαφές όμως πως στον λόφο με το μυστήριο- αλλά και πιο έξω από αυτόν- μας περιμένουν συγκλονιστικά “μυστικά” που δεν αφορούν ούτε μια εποχή, ούτε ένα πρόσωπο. (Το κείμενο αυτό θα το βρείτε στο τέλος με τον Ηφαιστίωνα να ποζάρει πάνω-πάνω!)
Η νέα διάσταση που παίρνει η υπόθεση- αν είναι ή δεν είναι ο Ηφαιστίωνας- αποδεικνύει πως η Ιστορία δεν είναι μια υπόθεση που μπορεί να αφήσουμε στους αρχαιολόγους. Ο μακαρίτης Λαζαρίδης αναζητούσε εκεί την Ολυμπιάδα, αν και φαίνεται πως ο τάφος της ήταν αλλού- πολύ πιο πέρα. Η βυζαντινολόγος κ. Γλυκάτζη Αλβερέρ δεν έχασε την ευκαιρία να υποστηρίξει την άποψη πως ήταν ο Κάσσανδρος, αν και –αν τα χρονικά όρια που δίνουν οι ανασκαφείς είναι σωστά, θα έπρεπε να είχε ταφεί ζωντανός, αφού δεν είχε πεθάνει ακόμα.
Φυσικά ιστορικοί- στοιχηματίες, όπως ο κ. Καργάκος που …ομολόγησε ότι ενημερώνεται από τον λαό στα καφενεία, αν θυμάστε ήταν βέβαιος πως ήταν ο ίδιος ο Αλέξανδρος. Όπως και άλλοι που έσυραν κοτζάμ πρωθυπουργό- τον Αντώνη Σαμαρά- να δει το μνημείο και να τραβήξει τα διεθνή μέσα ενημέρωσης- «Ελάτε, τον βρήκαμε, εδώ είναι».
Η πολιτικοποίηση του θέματος έγινε εμφανής όταν η νέα αριστερή κυβέρνηση σταμάτησε το θέμα. Έχουμε κι άλλες ανασκαφές να κάνουμε! Ώσπου η κ. Περιστέρη μας αιφνιδίασε αφού ένα χρόνο μετά τις διαπιστώσεις ότι είναι «σπουδαίο πρόσωπο» κατέληξε στον Ηφαιστίωνα, ένα από τα πρώτα ονόματα που πέσαν στο τραπέζι των στοιχημάτων. Το βασικό αντεπιχείρημα όσων έσπευσαν να την αμφισβητήσουν- σαν έτοιμοι από καιρό- είναι πως αφού ο άνθρωπος κάηκε δεν μπορεί ο σκελετός να ανήκει σ΄αυτόν.
H αλήθεια να λέγεται. Ο πρώτος άνθρωπος που ρίσκαρε πάνω στο όνομα του Ηφαιστίωνα είναι ο Κύπριος καθηγητής Θ. Μυρογιάννης, που επανήλθε τροπαιούχος στην «Καθημερινή». «Εδώ και περίπου έναν χρόνο υποστηρίζω με σθένος την άποψη ότι ο τάφος – ηρώον στην Αμφίπολη πρέπει να οικοδομήθηκε για τον αρχηγό της εταιρικής ίππου του Αλεξάνδρου, τον χιλίαρχο Ηφαιστίωνα. Ο Ηφαιστίωνας πέθανε τον Νοέμβριο του 324 π.Χ. στα Εκβάτανα της Μηδίας, και από τον Διόδωρο τον Σικελιώτη, τον Αρριανό και τον Πλούταρχο πληροφορούμαστε για τα της κηδείας του, τα οποία κατέληξαν στην καύση του σώματος του νεκρού σε ένα συγκεκριμένο οικοδόμημα το οποίο ονομαζόταν «Πυρά». Επομένως, καμία αναφορά σε τύμβο ή σε τύμβο στη Βαβυλώνα».
Ο Μέγας Αλέξανδρος έδωσε όντως εντολή να γίνει- μεταξύ των άλλων- και στην Αμφίπολη ηρώο- προσδιορίζοντας και το ποσό για την κατασκευή του- αλλά πέθανε. Φαίνεται πως το ηρώο δεν έγινε, αλλά αν δεχτούμε τις απόψεις αυτές μάλλον τελικά έγινε: «Tον αναζητούσαμε – εσφαλμένα– στα Εκβάτανα, όπου σώζεται ένας Λέων. Αντιθέτως, έχουμε την πληροφορία από τον Αρριανό ότι οικοδομήθηκαν δύο ηρώα προς τιμήν του Ηφαιστίωνος στην Αλεξάνδρεια, ένα στο νησί της Φάρου και ένα στην πόλη, μάλλον εκατέρωθεν των απολήξεων της γέφυρας του Επτασταδίου. Αρα, επιβεβαιώνεται ο Αρριανός όταν καταθέτει ότι το μαντείο του Αμμωνος Διός, στην ερώτηση αν έπρεπε να λατρεύεται o Ηφαιστίων ως ήρωας ή θεός, αποφάνθηκε «να λατρεύεται ως ήρωας».
Τα βραδινά δελτία ειδήσεων βγάζουν απόψεις άλλων αρχαιολόγων και συναφών επιστημόνων ότι δεν είναι αποδείξεις επιγραφές και μονογράμματα που μπορεί να ανήκουν και στον …μάστορα του μνημείου! Αφού ήταν Μακεδόνας δεν μπορούσε να ταφεί εκτός της χώρας του. Κι άλλοι λένε πως είναι το ηρώο είναι άλλης εποχής. Όλα αυτά δεν μας φωτίζουν πολύ –και δεν μας φωτίσουν ποτέ- αφού η ανασκαφή γίνεται με τις κάμερες στραμμένες πάνω της και με την λογική αστυνομικού μυθιστορήματος –χωρίς αυτό να είναι κακό. Το κακό είναι πως αν δεν είναι ο Αλέξανδρος, δεν είναι κι ο Ηφαιστίωνας τότε το ερώτημα δεν είναι ποιος ή ποιοί είναι αλλά «τι θα ανακαλύψω εγώ!».
Φοβάμαι πως κάτι δεν γίνεται καλά εδώ- αφού άλλωστε τίποτε δεν γίνεται καλά. Οι καυγάδες σε επίπεδο «κατίνας» αρμόδίων και αναρμοδίων δείχνει πως δεν μπορούμε να αφήσουμε την Ιστορία, ούτε την Αμφίπολη στα χέρια των ντέτεκτιβς. Πιο πολύ σημασία από το αν είναι ο νεκρός ή οι νεκροί αυτοί που ψάχνουμε έχει σημασία το ίδιο το μνημείο σε μια πόλη που θάπρεπε να ανασκαφεί –και κει που υπάρχουν ανώνυμοι νεκροί- και να γίνει πόλη της Ειρήνης. Η ιστορία της Αμφίπολης είναι συγκλονιστική. Ούτε οι θεωρίες της έδρας, ούτε οι συζητήσεις του καφενέ βοηθάνε να αποκαλυφθεί αυτή η ιστορία με όρους που δεν αφορούν το θέαμα και τα εξώφυλλα των περιοδικών ή τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων.
Η Αμφίπολη ήταν μία από τις πόλεις που διάλεξε ο ίδιος ο Αλέξανδρος το 324 π.Χ., όταν πέθανε ο Ηφαιστίωνας, για να χτισθεί ναός που θα τον αποθέωνε. Ο Αλέξανδρος προσδιόρισε και το κόστος του ναού στο ύψος των 1.500 ταλάντων, αλλά φαίνεται πως η Βουλή των Μακεδόνων το απέρριψε ως υψηλού κόστους. Οι Μακεδόνες, όπως και οι άλλοι Ελληνες, έβρισκαν υπερβολικό να τιμάται ως θεός ένας θνητός, ακόμα κι αν ήταν ο παιδικός φίλος του Αλεξάνδρου. Ωστόσο, ο Ηφαιστίωνας φαίνεται να τάφηκε στη Βαβυλώνα, και το μνημείο δεν έγινε ποτέ. Αλλά ποιος τόλμησε, ενώ δεν υπήρχαν 1.500 τάλαντα, να φτιάξει ένα πολυδάπανο μνημείο, και για ποιον;
Ένα από τα πολλά σενάρια για τον τάφο του Αλεξάνδρου είναι πως πριν εκείνος πεθάνει σκέφτηκε να εξαφανισθεί το πτώμα του, ώστε να πιστέψουν πως… θεοποιήθηκε. Η σορός μένει μυστηριωδώς δύο χρόνια στη Βαβυλώνα ώσπου να οργανωθεί η πιο μεγαλοπρεπής πορεία-κηδεία και να ταφεί στην Αίγυπτο, την οποία υποτίθεται ότι ο ίδιος είχε διαλέξει. Η Ολυμπιάδα με τον Περδίκκα επιχειρούν να κλέψουν τη σορό. Οι Ρωμαίοι προσκυνούν ένα μαυσωλείο στην Αίγυπτο που σήμερα αναζητείται. Αν πράγματι ο Αλέξανδρος ετάφη στην Αμφίπολη, τότε θα πρέπει κάποιος να οργάνωσε μία από τις μεγαλύτερες απάτες της ιστορίας.
Το λάθος που κάνουν όσοι αποκλείουν ένα τέτοιο ενδεχόμενο είναι πως πιστεύουν ότι στην Ιστορία υπάρχει λογική. Αλλά δεν υπάρχει. Και για να μεταφέρω λίγο από το κλίμα των social media, τίποτα δεν πρέπει να προεξοφλούμε για το ταφικό μνημείο στην Αμφίπολη, ακόμα κι αν ο θαμμένος είναι νεκρός! Το μόνο βέβαιο, συνεχίζουν, είναι πως αν βρεθεί κάποια επιγραφή, θα γράφει κάτι όπως «Rooms to let»…».
