Του Γ. Λακόπουλου
Ένα σημαντικό βιβλίο. Με κείμενα μιας τετραετίας που αξίζει να διαβάσει όποιος δεν τα πρόλαβε στην πρώτη δημοσίευσή τους -κυρίως στο Βήμα.
Είναι έντιμο βιβλίο. Γιατί από τον πρόλογο ξεκαθαρίζει το είδος της κατανόησης που προτείνει:
“Ο ΣΥΡΙΖΑ υπήρξε ένας παροξυσμός. Παροξυσμός πολιτικού ανορθολογισμού. Παροξυσμός του βίαιου λόγου. Τροφοδοσία μιας τυφλής σύγκρουσης».
Μετά από αυτό θα έλεγε κανείς ότι είναι ένα βιβλίο εχθρικό προς το ΣΥΡΙΖΑ. Λάθος. Για όποιον γνωρίζει τον Λευτέρη Κουσούλη, τα κείμενά του δεν είναι ούτε εχθρικά, ούτε φιλικά. Είναι διανοήματα στη «δυναμική του παρόντος» κατά τη έκφρασή του. Συνδυασμός πολιτικής ανάλυσης και φιλοσοφικών -ενίοτε και μεταφυσικών -προσεγγίσεων στη συγκυρία.
Είναι όμως σπουδαία ως κείμενα. Γιατί είναι εκπαιδευτικά και αντιφατικά μαζί. Συνοπτικά και αχανή. Ριζοσπαστικά και συντηρητικά -σε βαθμό που τρομάζει όποιος τοποθετήσει στο πολιτικό φάσμα ορισμένες παραδοχές τους.
Ωστόσο είναι κείμενα μέσα στα οποία υπάρχουν διαμάντια, ρωμαλέας σκέψης, λόγου, πολιτικής σύλληψης, διανοητικής ενόρασης, κριτικής προσώπων και πραγμάτων.
Ο Κουσούλης μέσα από τα κείμενα του μοιάζει στρατευμένος όχι υπέρ των ιδεών που θέλει να προωθήσει, αλλά εκείνων που θέλει να «πολεμήσει». Αλλά παραμένει εραστής της ελευθερίας του -ίσως της μόνης αξίας που θεωρεί ιερή.
Κανείς δεν θα χάσει διαβάζοντας με την απαιτούμενη προσοχή αυτό το βιβλίο.
Μπορεί να συμφωνήσει, να εξοργιστεί, να προβληματιστεί, να τον καταλάβει ενθουσιασμός ή διάθεση να σκίσει σελίδες του. Αλλά στο τέλος θα νιώσει ωφελημένος από το πλούτο του- όποιες αποχρώσεις και αν παίρνει. Κυρίως οι Συριζαίοι.
Η επιθετικότητα που εκδηλώνει σήμερα η γραφή του Κουσούλη απέναντι στο «φαινόμενο, θα εκδηλωθεί αύριο στο φαινόμενο του νεομητσοτακισμού, αν ληφθεί υπόψη ότι στο παρελθόν είχε εκδηλωθεί στο φαινόμενο το νεοπαπανδρεϊσμού και της καραμανλικής ΝΔ- από τον γενάρχη ως τον επίγονο.
Ίσως για αυτό συμπεριλαμβάνει και κείμενα του, που πρότειναν την αυτοκατάργηση της ΝΔ ή κρατούσαν μικρό καλάθι για την «θετική εξέλιξη» της εκλογής Μητσοτάκη. Αλλά και την εξ αρχής απόρριψη του εγχειρήματος της Γεννηματά, καθώς το κόμμα της «είναι μια αρνητική παράσταση εξουσίας στη συνείδηση των ανθρώπων».
Τα καλογραμμένα κείμενα του βιβλίου με ελληνικά υψηλής ποιότητας, τροφοδοτούνται από την πίσω πόρτα με ιστορική γνώση. Είναι διαποτισμένα με πάθος- ενίοτε και εμπάθεια, αλλά και ιστορικές αναφορές- δίκην μεταφοράς στα σημερινά- όσων έχουν ήδη ξανασυμβεί.
Πρωτίστως τα διαπερνά η αγωνία να φτάσει όσο ποιο βαθιά μπορεί στην ουσία των πραγμάτων. Από την σκοπιά του το καταφέρνει.Τα κείμενα αποπνέουν βεβαιότητα, ακόμη κι όταν στηρίζονται στην αίρεση και την αμφιβολία.
Ο Κουσούλης εμφανίζεται ως πολέμιος του ΣΥΡΙΖΑ, ίσως με τη βεβαιότητα ότι συνέβαλε στην αποδόμησή του, αλλά το σίγουρο είναι πως παρακολούθησε πράγματι εξ αρχής το «φαινόμενο» που περιγράφει. Αυτό δείχνουν και οι αντιφάσεις του, ανάλογα με τη περίοδο.
Για παράδειγμα τα κείμενα του 2015 αναγνωρίζουν ότι οι εκλογές της 25 Ιανουαρίου είχαν «στρατηγική διάσταση» και την «επιδίωξη για μια πιο αποτελεσματική πολιτική σύγκρουση και φράση». Σε αντίθεση με τα «σκληρά» κείμενα μεταγενέστερων περιόδων που δεν αναγνωρίζουν κανένα ελαφρυντικό .
Ίσως γιατί ο ίδιος ο συγγραφέας διαψεύσθηκε στη πρόβλεψη ότι εντός του 2015 ο λαός ήταν έτοιμος να «απαλλάξει από τα καθήκοντα του» τον Τσίπρα και τον αποχαιρετούσε.
Πάντως το βιβλίο αποκτά μεγαλύτερη αξία αν το αποσυνδέσει κανείς από τη αφορμή για την οποία γράφτηκαν τα κείμενα και δει τις γενικές αξίες του συγγραφέα. Π.χ. επικρίνοντας τον Μανόλη Γλέζο για κάποιες προτάσεις του σημείωνε:
«Είναι αυτονόητος ο σεβασμός σε κάθε πρόσωπο, είτε είναι πρώτο είτε είναι τελευταίο. Οφείλουμε τον ίδιο σεβασμό σε όλους. Όπως οφείλουμε να μην αιχμαλωτιζόμαστε, σε θρύλους, ήρωες και μύθους».
Αλλού κατεδαφίζοντας τον Λαφαζάνη αποκαθηλώνει τους “φίλους του λαού» σε κάθε περίοδο.
Αυτό το «αντιδραστικό» βιβλίο, όπως θα το χαρακτήριζε ένας παλιός αριστερός, στο φόντο της ισοπεδωτικής διάθεσης απέναντι στον ΣΥΡΙΖΑ και προσωπικά τον Τσίπρα, τοποθετεί αξίες, αρχές και ιστορικές εμπειρίες όχι μόνο από την πολιτική, αλλά και από την εκκλησία ή τον πολιτισμό.
Παραδόξως όμως το βιβλίο δεν θα ενοχλήσει τους διεισδυτικούς φιλοσυριζαίους γιατί επιχειρώντας να περιγράψει τον “παροξυσμό” που εκπροσωπεί ο ΣΥΡΙΖΑ, ή τις συνθήκες που οδήγησαν σ’ αυτόν, αποκαλύπτει και τον δικό του εσωτερικό του παροξυσμό της γραφής, απέναντι στο φαινόμενο που στιγματίζει πότε ως «συντηρητική δύναμη» και πότε ως κήρυκα του αντισεισμικού, του καταστροφικού και του μοιραίου.
Δείχνει ικανοποιημένος για τη “διαλυτική πορεία” του στόχου του- ακόμη και όταν αυτό δεν επιβεβαιώνεται. Προφανώς αποτιμά ότι ωθεί στη διάλυση.
Δεν είναι ακριβές ότι ένα αριστερό κόμμα πλήττεται από αυτή την κριτική- και αν την έχει ακούσει η Αριστερά- ειδικά όταν γίνεται από το μετά Λαμπράκη «Βήμα». Αλλά αν ο Κουσούλης ήταν αριστερός, θα την είχε άσχημα η Δεξιά με τη γραφή του.
Κάποια από τα κείμενα δείχνουν την παγίδευσή τους στη συγκυρία της συγγραφής τους, όπως την περίοδο που η τότε αντιπολίτευση ισχυριζόταν ότι ο Τσίπρας πάει να θέσει υπό έλεγχο τον Τύπο. Ο Νίκος Παππάς έχει την τιμητική του.
Με κάθε ευκαιρία. αυτά τα τέσσερα χρόνια που καλύπτει το βιβλίο, βρίσκει -από κείμενο σε κείμενο- ότι η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ οδηγεί τη χώρα στην παρακμή. Με τον αυταρχισμό της, την εξαπάτηση την αυταπάτη, τα αδιέξοδα, την παραζάλη, την ψευδοεπαναστατική μέθη. Η χώρα «βυθίζεται» ή «χειραγωγείται» από ένα «κόμμα ολοκληρωτικού τύπου».
Νουθετεί πότε τον Τσίπρα και πότε τα στελέχη του με παραδείγματα από τη Γαλλική επανάσταση, τη Βίβλο και τον Πλάτωνα.- που γνωρίζει. Χωρίς να λείπουν οι επαναλήψεις.
Π.χ. ο νόμος Κουτόν- Ροβεσπιέρου «περί υπόπτων» αναφέρεται τέσσερις φορές, ως πράξη συναφή με τη συριζέικη πρακτική. Σ’ αυτό το πλαίσιο ξενίζουν τα ψήγματα υπεράσπισης του ΣΥΡΖΑ όπως με το Μακεδονικό: “Δεν υπάρχουν προδότες, άλλη γνώμη υπάρχει».
Μέσα στον εξορκισμό της συριζέικης εικόνας και διακυβέρνησης, ο Κουσούλης βρίσκει χώρο για πολύ εύστοχες παρεμβάσεις στην πολιτική κατάσταση γενικά:
Στην αφασία της κοινωνίας, το μνημόνιο, την υστέρηση των προσώπων και των ομάδων. Την τύφλωση στο αυτονόητο, τις ανιστόρητες ιαχές, την καθημερινότητα, τον αυτοβαυκαλισμό των ΜΜΕ. Τη σύγχυση και την αβεβαιότητα, την αξία του λόγου, αλλά και της σιωπής, την εμφάνιση του χυδαίου, του παράλογου και του ανόμου.
Όσο και αν ξεθυμαίνει στον ΣΥΡΙΖΑ παραμένει βαθύς στοχαστής του κόσμου που τον περιβάλλει και ενίοτε τον βασανίζει.
Όποιος διαβάσει αυτό το βιβλίο το πιθανότατο είναι να το συστήνει και σε άλλους. Ίσως γιατί από όποια πλευρά και αν το εισπράξει, όπως και αν κατανοήσει το περιεχόμενό του, στο τέλος βγαίνει κερδισμένος.