Του Ευκλείδη Τσακαλώτου*
Διαβάζω άρθρα και αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που ειρωνεύονται όσους ζητάμε λογοδοσία και κανόνες για το τι λογοκρίνει το Facebook και το πως διαχέεται η πληροφορία στη δημόσια σφαίρα.
Το επιχείρημα τους είναι ίδιο: «το Fb είναι ιδιωτική εταιρία και άρα τους κανόνες τους θέτει ο ιδιοκτήτης. Τι θέλετε εσείς και ανακατεύεστε;»
Όσοι συνομολογούν το παραπάνω βολικά ξεχνάνε ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (ΜΚΔ) αποτελούν μέρος του δημόσιου χώρου. Η σχετική βιβλιογραφία είναι τεράστια. Μάλιστα διαβάζω στο Forbes ότι αμερικάνικα δικαστήρια έχουν νομολογήσει ότι τα ΜΚΔ αποτελούν επί της ουσίας δημόσιο χώρο. Και μάλιστα από αυτό προκύπτει ότι ακόμα και το μπλοκάρισμα χρηστών από δημόσιες σελίδες πολιτικών είναι παράνομο καθώς είναι αντίθετο στην συνταγματικά – με την πρώτη τροπολογία στις ΗΠΑ – κατοχυρωμένη ελευθερία λόγου. Το ότι οι πλατφόρμες ανήκουν σε ιδιώτες δεν αναιρεί καθόλου τον δημόσιο χαρακτήρα του χώρου τους.
Εφόσον όμως τα ΜΚΔ αποτελούν δημόσιο χώρο, τότε αποτελούν και αντικείμενο ρύθμισης από το δημόσιο. Το ότι αποτελούν αντικείμενο ρύθμισης δεν είναι κάποια ριζοσπαστική θέση, είναι η θέση που έχει εκφράσει στο κογκρέσο των ΗΠΑ ο ιδρυτής και ιδιοκτήτης του Fb Mark Zuckerberg: «Η θέση μου δεν είναι ότι δεν πρέπει να υπάρχει ρύθμιση. Πιστεύω ότι το πραγματικό ερώτημα, καθώς το διαδίκτυο γίνεται ολοένα και πιο σημαντικό για τις ζωές των ανθρώπων, είναι ποιος είναι ο σωστός τρόπος ρύθμισης, και όχι αν είναι απαραίτητο να υπάρχει ρύθμιση»
Και ποιος είναι ο σωστός τρόπος ρύθμισης; Η απάντηση προφανώς δεν μπορεί να είναι η αυτορρύθμιση, ακόμη και αν υπήρχε διαφάνεια σε αυτή (που δεν υπάρχει). Γιατί πέρα από ρατσιστικές ή ναζιστικές αναρτήσεις, που θα μπορούσε κάποιος να πει ότι όλοι συμφωνούμε ότι πρέπει να περιοριστούν, το τι αποτελεί προκαταλήψεις και το τι αποτελεί αξίες είναι ένα βαθιά πολιτικό ζήτημα. Οι αξίες του ενός μπορεί να φαντάζουν δεισιδαιμονίες σε κάποιον άλλον.
Από την άλλη, κάποιος θα έλεγε ότι η ρύθμιση έγκειται και εξαντλείται στο να μπορεί η πολιτεία να απαγορεύσει αναρτήσεις που σχετίζονται, για παράδειγμα, με παράνομες πράξεις. Διαφωνώ. Τα δικαιώματα ρύθμισης επί του δημοσίου χώρου υπερβαίνουν κατά πολύ αυτόν τον στενό ορισμό. Στον δημόσιο χώρο έχουμε συμφωνήσει ως κοινωνία ότι θα υπάρχει πολυφωνία, ελευθερία του λόγου, δικαιώματα. Και τον έλεγχο επ’ αυτού δεν μπορούμε να τα αφήσουμε σε μια ιδιωτική εταιρία ακόμη και αν η πλατφόρμα είναι ιδιωτική.
Συνοψίζοντας λοιπόν τα ερωτήματα είναι δύο: Μπορεί μια ιδιωτική εταιρία να βάζει μόνη της όρους σε ζητήματα που αφορούν την κοινωνία; Ακόμη και αν έχουμε συμφωνημένους κανόνες, ποιος ελέγχει την παραβίαση τους;
Η προφανής απάντηση στο πρώτο ερώτημα είναι όχι γιατί παράγονται εξωτερικότητες. Δεν θα επιτρέπαμε ποτέ σε μια εταιρία να μολύνει ένα χωράφι της αν αυτό οδηγούσε στο να μολυνθεί όλο το Αιγαίο (αν και για την ΝΔ δεν είμαι και τόσο σίγουρος ότι δεν θα το επέτρεπε αν κρίνουμε τους νόμους που έχει φέρει). Έτσι δεν πρέπει να επιτρέψουμε σε κανέναν να μολύνει τη δημοκρατία μας επιλέγοντας ποιες απόψεις θα ακούγονται και ποιες όχι.
Για το δεύτερο ερώτημα η απάντηση είναι πιο δύσκολη. Χρειάζεται τουλάχιστον όμως ρυθμιστικό πλαίσιο που θα περιλαμβάνει και τους εγχώριους υπεργολάβους που αναλαμβάνουν την εφαρμογή των όρων κοινότητας των μέσων κοινωνικής δικτύωσης οι οποίοι μπορεί και αυτοί να έχουν πολιτικές και οικονομικές εξαρτήσεις.
Αλλιώς βρισκόμαστε μπροστά σε έναν πολύ μεγάλο κίνδυνο. Και όσοι κάνουν ότι δεν το βλέπουν παίζουν – εν γνώση τους ή όχι – πολύ επικίνδυνο παιχνίδι.
*Από το Ημερόλογιό του, στο TVXS