Του Διογένη Λόππα
Από τότε που ο κ. Putin ξεκίνησε να συμμαζεύει τα συντρίμμια της Σοβιετικής Ένωσης και να εδραιώνει τη θέση του στο Κρεμλίνο, δίνοντας στην Αρκούδα το χρόνο που χρειαζόταν για να γλείψει τις πληγές της, το διεθνές διπλωματικό παιχνίδι αρχίζει να παίρνει τη μορφή του θρυλικού αποφθέγματος του Gary Lineker, μόνο που σε αυτό το παιχνίδι εν αντιθέσει με το ποδόσφαιρο, στο τέλος κερδίζουν οι Ρώσοι.
Έτσι, μετά την υπόθεση της Γεωργίας, της Συρίας και πιο πρόσφατα της Ουκρανίας, παρακολουθήσαμε ακόμα ένα σεμινάριο γεωστρατηγικής από τον πολύπειρο πρόεδρο της Ρωσικής Ομοσπονδίας και βέβαια από τον μαιτρ του είδους, κ. Sergei Lavrov, στο όχι και τόσο μακρινό Ναγκόρνο Καραμπάχ.
Μπορεί αυτή η γκρι ζώνη του Καυκάσου να μην βρίσκεται πολύ μακριά από την Ελλάδα, ιδιαίτερα όταν η εμπλοκή της Τουρκίας υπήρξε καταλυτική και επειδή βέβαια Αρμένιοι και Έλληνες έχουν σοβαρούς δεσμούς, για την Ευρωπαϊκή Ένωση, όμως, το ΝΑΤΟ και γενικότερα για αυτό που ονομάζουμε δυτικό σύστημα ασφάλειας, κείται μακράν. Φαίνεται πως τα διδάγματα (τετελεσμένα) από την Κριμαία και την Ρωσόφωνη Ουκρανία υπήρξαν καταλυτικά: Η Δύση όχι μόνο δεν πρόσφερε κανενός είδους βοήθεια σε μια χώρα η κυβέρνηση της οποίας όδευε προς την αγκαλιά της (και τις αγορές της), αλλά δεν βρήκε ούτε λίγα λόγια συμπαράστασης μπροστά στο διαφαινόμενο δράμα.
Οδυνηρά διδάγματα και καμπάνες που χτυπούν δυνατά για Ελλάδα και Κύπρο
Η ιστορία αυτής της σύρραξης των έξι εβδομάδων είναι συναρπαστική και θα χρειαζόταν ολόκληρη διατριβή για την πλήρη ανάλυσή της, με την έννοια ότι ένα σύντομο σημείωμα για τις ανάγκες της ενημέρωσης δεν θα ήταν ποτέ αρκετό. Επιγραμματικά όμως και χωρίς να εισέλθουμε στα πολύ βαθιά νερά, μπορούμε να εκφράσουμε κάποιες πρώτες, μεγάλης βαρύτητας, εκτιμήσεις.
Ο πόλεμος δυστυχώς παραμένει το κύριο μέσο επίλυσης χρόνιων διαφορών. Παρά το γεγονός ότι για τη συγκεκριμένη περιοχή υπήρχε έντονη διπλωματική κινητικότητα για περισσότερο από είκοσι χρόνια και παρά το γεγονός ότι τόσο η Ρωσία όσο και η Τουρκία είχαν την απαιτούμενη ισχύ ώστε να επιβάλλουν διπλωματικά τετελεσμένα επί των δύο μερών, αυτό που τελικά κίνησε τον τροχό ήταν η αποφασιστικότητα, περισσότερο των Τούρκων και λιγότερο των Αζέρων, να χρησιμοποιήσουν τη στρατιωτική τους ισχύ επί του πεδίου. Συμπέρασμα για εμάς: Έχουμε απέναντί μας έναν αντίπαλο που ασφυκτιά με τη διπλωματία και που δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει στρατιωτικά μέσα, συνεπώς οφείλουμε να είμαστε περισσότερο επιφυλακτικοί με τον όποιο διάλογο και αρκούντως πειστικοί με το είδος των στρατιωτικών μέσων που είμαστε διατεθειμένοι να παρουσιάσουμε στο πεδίο.
Είναι γνωστό ότι η Αρμενία υπήρξε από την πρώτη στιγμή της ύπαρξής της προσκολλημένη στο Ρωσικό σύστημα ασφαλείας. Η σπουδή της τελευταίας κυβέρνησης να αλλάξει στρατόπεδο έξω από κάθε λογική, όχι μόνο δεν έφερε τα επιθυμητά αποτελέσματα, αλλά οδήγησε σε μια οδυνηρή ήττα, καθώς οι μεν Ρώσοι που έχουν τα μέσα ήταν απρόθυμοι και με μια μάλλον τιμωρητική διάθεση, οι δε Ευρωπαίοι απλά δεν έχουν ούτε τα μέσα ούτε τη διάθεση.
Συμπέρασμα: Κάθε σκέψη περί αλλαγής στρατοπέδου, ”ξανθού γένους”, εξόδου από την Ε.Ε. και άλλων τέτοιων ψευτοπατριωτικών, καλό θα είναι να επανεξεταστεί υπό νέο πρίσμα, αν δηλαδή όντως αποτελεί επιλογή. Κοινώς, όταν φεύγεις από το μαντρί σου, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα υπάρξουν οι απαραίτητες βοήθειες. Στην Τορώνη το διδάχθηκαν 2500 χρόνια πριν και από τη στιγμή που το κατέγραψε ο Θουκυδίδης δεν έχει αλλάξει κάτι προς το καλύτερο.
Η Αρμενία υπέπεσε σε πολλά σοβαρά σφάλματα πριν οδηγηθεί στην ήττα, αλλά το μεγαλύτερο όλων ήταν το στρατηγικό δόγμα που επέλεξε. Συνειδητά λοιπόν, προφανώς για να μην ερεθίσει τους δυτικούς πάτρωνές της και για να μην επιβαρύνει υπέρμετρα τη θέση της, επέλεξε να μην εμπλακεί επίσημα στη σύρραξη, αφήνοντας την κατάσταση στα χέρια (και στα μέσα) της τοπικής κυβέρνησης του ορεινού θύλακα (όπως η Ελλάδα το 1974 στην Κύπρο). Έτσι η σύγκρουση διεξήχθη αποκλειστικά σε τοπικό επίπεδο, δίνοντας το τακτικό πλεονέκτημα στα τουρκικά drones και στους μισθοφόρους του καθεστώτος Erdogan οι οποίοι έδρασαν ουσιαστικά ανενόχλητοι.
Αν η Αρμενία είχε εξαρχής επιλέξει τη γενική σύρραξη, αφενός θα είχε καταφέρει συντριπτικά πλήγματα βαθιά στο εσωτερικό του Αζερμπαϊτζάν και αφετέρου θα είχε αναγκαστικά κινητοποιήσει δύση και ανατολή, καθώς στο καλάθι θα άρχισαν να τοποθετούνται καυτά ζητήματα όπως ο αγωγός TAP ή η επιβιωσιμότητα του καθεστώτος Aliyev. Και αυτό γιατί η Αρμενία είναι σαφώς καλύτερα εξοπλισμένη από το Αζερμπαϊτζάν, ιδίως στο κρίσιμο τομέα της πολεμικής αεροπορίας. Σας θυμίζει κάτι; Συμπέρασμα: Αν η Ελλάδα (ή η Κύπρος, το ίδιο κάνει) δεχθεί επίθεση κάπου μακριά, η απάντηση πρέπει να είναι ένα συντριπτικό πλήγμα βαθιά μέσα στην τουρκική επικράτεια και όχι παιχνίδια με το στόλο σε τοπικό επίπεδο ή δήθεν ”θερμά” επεισόδια.
Οι Αρμένιοι δεν πιάστηκαν ακριβώς στον ύπνο. Επί χρόνια εξοπλίζονταν και προετοίμαζαν την άμυνά τους γνωρίζοντας από που θα έρθει ο κίνδυνος. Όχι μόνο δεν ολιγώρησαν, αλλά, παρά την έλλειψη σωστών πρακτικών στο μέτωπο, είχαν να αντιπαρατάξουν σχεδόν όλα τα απαραίτητα μέσα. Αυτό που δεν είχαν υπολογίσει ήταν πρώτον η αποτελεσματικότητα (και ο μεγάλος αριθμός) των τουρκικών drones και δεύτερον (και κυριότερο) η εμφάνιση έμπειρων τζιχαντιστών από τη Συρία. Αρχικά δηλαδή οι Αρμένιοι υπολόγιζαν ότι θα αμύνονται απέναντι σε χερσαίες δυνάμεις έχοντας το πλεονέκτημα του ορεινού εδάφους και των ανάλογων τακτικών. Γνώριζαν λοιπόν ότι από ένα σημείο και μετά οι απώλειες των Αζέρων σε άνδρες θα είναι πολιτικά μη διαχειρίσιμες. Πλην όμως, βρέθηκαν εκτεθειμένοι σε σύγχρονες ανορθόδοξες απειλές (UAV) κυρίως απέναντι στον βαρύ οπλισμό τους και ταυτόχρονα βρέθηκαν να αντιμετωπίζουν μια μάζα μισθοφόρων η απώλεια των οποίων δεν είχε καμία απολύτως επίπτωση στο ηθικό των αντιπάλων τους. Κάπως έτσι έχασαν τελείως το δικό τους ηθικό, αφού από ένα σημείο και έπειτα συνειδητοποίησαν ότι ο αγώνας τους ήταν άνισος και προτίμησαν την οδυνηρή συνθηκολόγηση.
Συμπέρασμα: Τώρα πια όλοι γνωρίζουμε ότι τυχόν τουρκική επίθεση σε ελληνικά εδάφη δεν θα πραγματοποιηθεί από τον τακτικό τουρκικό στρατό, αλλά από μισθοφόρους του καθεστώτος. Για λόγους ορθής αριστεροσύνης δεν θα ήθελα να επεκταθώ περισσότερο, αλλά νομίζω όλοι αντιλαμβάνεστε τι εννοώ και αναφέρομαι και στο πόσο αναλώσιμες λογίζονται οι δυνάμεις αυτές σε αντιπαραβολή με τους δικούς μας νεκρούς και στον κίνδυνο να βρεθούν από εγκληματική αμέλεια εντός φιλικά διακείμενων εδαφών. Επίσης όλοι γνωρίζουμε ότι πρέπει να βρούμε όχι σήμερα, αλλά χθες αν γίνεται, ένα αξιόπιστο (και οικονομικό) σύστημα αντιμετώπισης των τουρκικών UAV, είτε αυτό θα είναι ένα σύστημα ηλεκτρονικών αντιμέτρων σαν αυτό που ανέπτυξαν οι Ρώσοι από την εμπειρία τους στη Συρία είτε αν θα είναι ένα χαμηλού κόστους anti-uav βλήμα ή drone (hunter killer) made in Greece.
Πολιτικά συμπεράσματα μιας καταστροφής
Στην αρχή αυτής της κρίσης πολλοί πιστέψαμε ότι έχει έρθει το τέλος της αθωότητας ανάμεσα σε Ρωσία και Τουρκία. Η ανάλυση ήταν εν μέρει σωστή. Επρόκειτο για μια ιδιαίτερα πολύπλοκη απειλή για τη Ρωσία που ήθελε ταυτόχρονα να έχει στενές σχέσεις με την Αρμενία, καλές σχέσεις με το Αζερμπαϊτζάν και τη λυκοφιλία της με την Τουρκία αδιατάρακτη. Η συγκυρία φαινόταν εκρηκτική: Η Ρωσία είχε μια αμυντική συμφωνία με την Αρμενία, η οποία όμως ήταν υπό σοβαρή αμφισβήτηση λόγω της εμμονής των Αρμενίων για προσέγγιση με τη δύση. Την ίδια ώρα οι σχέσεις της Ρωσίας με τους Αζέρους ήταν σε κορυφαίο επίπεδο, με πωλήσεις αμυντικού υλικού και εμπορικές συμφωνίες πολλών δις. Και επιπλέον οι σχέσεις τους με την Τουρκία περνούσαν από κρίση σε κρίση αρχής γενομένης από τη Συρία, αλλά και επιπλέον στη Λιβύη και στην Ουκρανία όπου οι εμμονικοί Τούρκοι βρήκαν ευκαιρία να προωθήσουν διάφορων ειδών συμφωνίες που εξόργιζαν τους Ρώσους.
Αν λοιπόν οι Ρώσοι υποστήριζαν έστω και μερικώς τους Αρμένιους θα βρίσκονταν στη δεινή θέση να διακόψουν τις σχέσεις τους με τους Αζέρους και να διακινδυνεύσουν όλη τη μέχρι τότε πρόοδο με τους Τούρκους, που προσπαθούν να σύρουν με το ζόρι έξω από το ΝΑΤΟ. Αν από την άλλη έμεναν αδιάφοροι μπροστά στην επέλαση των ισλαμιστών στον Καύκασο, κινδύνευαν να βρεθούν αναξιόπιστοι μπροστά σε ζωτικής σημασίας συμμάχους τους στην ευρύτερη περιοχή και επιπλέον θα έπρεπε να αποδεχθούν έναν νέο ρόλο της Τουρκίας, όπου ως νέα Οθωμανική αυτοκρατορία θα πατούσε για τα καλά πόδι μέσα στην πίσω αυλή τους.
Αν και οι Ρώσοι έδειχναν όλο αυτό το διάστημα αμήχανοι και διστακτικοί, φαίνεται ότι εξύφαιναν σχέδιο απεμπλοκής. Μπορεί αρχικά να ήλπιζαν στην αντοχή της αρμενικής άμυνας, τουλάχιστον στα ορεινά. Φαίνεται ότι η κόκκινη γραμμή τους ήταν η πρωτεύουσα του Ναγκόρνο Καραμπάχ και ότι η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι ήταν η κατάρριψη από Αζέρικα πυρά, ενός στρατιωτικού τους ελικοπτέρου. Η κατάρριψη αυτή ήταν το σήμα για το ότι είτε η Ρωσική αεροπορία θα προχωρούσε σε σοβαρά αντίποινα, είτε οι Αζέροι θα υπέγραφαν μια συμφωνία σοβαρότερη από τις προηγούμενες δήθεν ανακωχές που ουδέποτε τήρησαν. Η κατάρριψη ήρθε ως από μηχανής θεός για τη στριμωγμένη ρωσική διπλωματία, σε σημείο που να αναρωτιέται κανείς αν υπήρξε προβοκάτσια!
Έτσι ο κ. Putin, ως ο επίσημος Κάπο της περιοχής, έκανε μια πρόταση που κανένας δεν θα μπορούσε να αρνηθεί: Οι Αρμένιοι θα συμφωνούσαν σε οτιδήποτε, καθώς, τόσο η αμυντική τους γραμμή όσο και οι γραμμές ανεφοδιασμού τους, είχαν απλά καταρρεύσει, οι Αζέροι θα ήταν ανεγκέφαλοι να διαφωνήσουν σε κάτι που έτσι και αλλιώς φαίνεται γενναιόδωρο εκ πρώτης όψεως (ιδιαίτερα για την απαραίτητη εσωτερική κατανάλωση σανού που ένα δικτατορικό καθεστώς έχει πάντοτε ανάγκη) την ώρα μάλιστα που η Ρωσική ανοχή έμοιαζε να λιγοστεύει και όταν τα ρωσικά Tupolev ήταν ήδη φορτωμένα και έτοιμα να τροχοδρομήσουν Οι δε Τούρκοι από την πλευρά τους δεν είχαν κανένα λόγο να ρισκάρουν περαιτέρω, καθώς είχαν ήδη κερδίσει μια ξεκάθαρη νίκη αναγνωρισμένη από όλους.
Τελικά, στο τέλος της ημέρας οι Ρώσοι τίναξαν τη μπάνκα στον αέρα:
- Έδειξαν με τον πιο σαφή τρόπο στους άτακτους Αρμένιους ποιος στα αλήθεια εγγυάται για την ασφάλειά τους και ουσιαστικά υπέδειξαν τον νικητή των εκλογών που έρχονται έπειτα από τη βέβαιη παραίτηση Pacinian. Επίσης με την παρουσία του Ρωσικού στρατού στο Νακόρνο Καραμπάχ γίνεται απολύτως σαφές ποιος ασκεί de facto κυριαρχία σε ένα κράτος που δεν είναι κράτος.
- Κατάφεραν να κρατήσουν τους Αζέρους στο μαντρί (και στα πολύτιμα συμβόλαια) και να τους κάνουν να συνειδητοποιήσουν ότι μπορεί οι Τούρκοι να είναι στενοί και καλοί σύμμαχοι, όμως για γεωπολιτικά κέρδη απαιτείται η έγκριση μεγαλύτερου ”ψαριού”. Ο Ρωσικός στρατός θα βρίσκεται εκεί για να υπενθυμίζει αυτά τα βασικά.
- Απομάκρυναν διακριτικά τους Τούρκους από την πίσω αυλή, χωρίς να χρειαστεί μια επώδυνη ρήξη και έδειξαν ακόμα μια φορά ότι μπορούν να προσφέρουν συνεννόηση και να μοιράσουν πολιτικά κέρδη ακόμα και αν οι διαφορές φαίνονται αξεπέραστες. Παρά λοιπόν τη διακριτική τους απομάκρυνση από μια περιοχή ζωτικού ενδιαφέροντος οι Τούρκοι μπορούν να είναι ευτυχείς και ευγνώμονες προς τους Ρώσους, καθώς είναι η μοναδική υπερδύναμη που τους προσφέρει έστω και (γεωπολιτικά) ψίχουλα.
Αν ως Δύση δεν κάνουμε κάτι γρήγορα, το επόμενο θρυλικό απόφθεγμα θα τελειώνει όπως ο τίτλος του πονήματος.