Ντου γιου σπηκ γκρήκλις;

Του Στέλιου Καλογεράκη

 
Τον τελευταίο καιρό, καθώς το Facebook από απλή σελίδα εφηβικής δικτύωσης εξελίσσεται σε πρωτόγνωρο παγκόσμιο φαινόμενο ενώ παράλληλα το twitter και τα blogs γίνονται βασικό και αναπόσπαστο κομμάτι της ηλεκτρονικής μας καθημερινότητας, μια παλιά αλλά ενδιαφέρουσα συζήτηση επανέρχεται στην επικαιρότητα. Διαβάζω, σχεδόν σε καθημερινή βάση παράπονα και γκρίνια για εκείνους που στις καθημερινές τους ηλεκτρονικές “συναναστροφές” χρησιμοποιούν τα greeklish (ή greenglish), γράφουν, δηλαδή ελληνικά κείμενα με λατινικούς χαρακτήρες.

Δεν ξέρω πόσο επιλήψιμο είναι να γράφεις “kalimera” αντί “καλημέρα” αλλά οι επικριτές αυτού του τρόπου γραφής γίνονται όλο και περισσότεροι. Και όσο γιγαντώνονται τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τόσο το πρόβλημα αποκτά μια πιο σοβαρή κοινωνική και γλωσσολογική διάσταση.

Αν πάρουμε την ιστορία από την αρχή, θα διαπιστώσουμε ότι στα πρώτα βήματα του διαδικτύου, οι περισσότερες εφαρμογές και ιστοσελίδες, ακόμα και οι μεγάλοι πάροχοι διευθύνσεων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, δεν υποστήριζαν την ελληνική γλώσσα, έτσι, οι πιο παλιοί χρήστες του internet έγραφαν στα Email ακόμα και τα πιο μακροσκελή κείμενα με λατινικούς χαρακτήρες, χρησιμοποιώντας ένα ιδιότυπο τρόπο για να οπτικοποιήσουν την ελληνική γλώσσα.

Έτσι το “θύρωμα” έγινε “8urwma” η “αποθήκη” έγινε “apo8hkh” το “λάθος” έγινε “la8os”. Αυτός ήταν ένας αναγκαστικός συμβιβασμός που σε πολλούς της παλαιάς ιντερνετικής φρουράς έμεινε ως μόνιμη συνήθεια. Τώρα που, πλέον σχεδόν όλα τα προγράμματα και οι ιστοσελίδες υποστηρίζουν τη χρήση ελληνικών χαρακτήρων και υπάρχει μια ευρεία γκάμα ελληνικών γραμματοσειρών με την οποία είναι εφοδιασμένοι όλοι οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές, η τεχνική αδυναμία χρήσης ελληνικών δεν αποτελεί δικαιολογία. Γιατί, λοιπόν, συνεχίζουμε να γράφουμε με greeklish?

Θεωρώ ότι οι λόγοι χρήσης αυτού του τρόπου γραφής είναι απόλυτα σοβαροί και αξίζει να τους ψηλαφίσουμε βλέποντας και την άλλη πλευρά του νομίσματος. To διαδίκτυο είναι πλέον ο πιο συνήθης τόπος και τρόπος συνάντησης. To επαγγελματικό περιβάλλον των περισσότερων από εμάς, επιβάλλει να είμαστε μόνιμα μπροστά σε μια οθόνη. Αυτή η παράλληλη ηλεκτρονική μας πραγματικότητα, εξελίσσεται με πολλαπλάσια ταχύτητα απ’ ότι εξελίσσεται η πραγματική μας ζωή. Ανοίγουμε και κλείνουμε εφαρμογές και ιστοσελίδες. Δουλεύοντας ξεκλέβουμε λίγα λεπτά ή δευτερόλεπτα για να παραγγείλουμε κάτι από ένα ηλεκτρονικό κατάστημα, για να στείλουμε κάποιο Email, για να γράψουμε μια παρατήρηση σε ένα forum, για να σχολιάσουμε κάτι στο Twitter ή στο Facebook.

Όλα αυτά προϋποθέτουν μεγάλη ταχύτητα, πολλαπλάσια από εκείνη που θα χρειαζόμασταν στον πραγματικό κόσμο για να επιστρέψουμε από τη δουλειά στο σπίτι ψωνίζοντας ενδιάμεσα από το μανάβικο, αφού πρώτα σταματήσουμε για λίγο στο σπίτι ενός φίλου. Αυτή η ταχύτητα κίνησης στο διαδίκτυο δεν επιτρέπει πολυτέλειες. Ακόμα και ο απειροελάχιστος χρόνος που θα χρειαστείς για να αλλάξεις τη γλώσσα πληκτρολόγησης είναι πολυτέλεια.

Αν συμψηφίσουμε το χρόνο που θα κάνεις για να επανέλθεις σε προηγούμενη λέξη για να διορθώσεις κάποιο πιθανό ορθογραφικό λάθος τότε ο χρόνος καθυστέρησης αυξάνεται. Αν τα μέσα-ιστοσελίδες επικοινωνίας είναι περισσότερα από ένα και η δουλειά στο γραφείο είναι σε εξέλιξη, το πιθανότερο είναι να πληκτρολογήσουμε με το λιγότερο χρονοβόρο και περισσότερο βολικό τρόπο. Τα greeklish είναι ο πιο άμεσος και γρήγορος τρόπος γραφής. Στα γρήγορα και αυθαίρετα greeklish τα συντακτικά και ορθογραφικά λάθη συγχωρούνται αφού είτε το θέλουμε είτε όχι, το ίδιο το internet ως μέσο επικοινωνίας έχει ως βασική παράμετρο την ταχύτητα.

Τα greeklish είναι σίγουρα ο πιο αναρχικός τρόπος γραφής που έχουμε ποτέ χρησιμοποιήσει. Δεν ακολουθούν κανένα σταθερό κανόνα γραμματικής ή ορθογραφίας. Η “υπόθεση” γράφεται “ypothesi”, “ipothesi”, “upo8esh” ή διαφορετικά. Στόχος είναι η άμεση επικοινωνία. Στον κανονικό, λόγιο γραπτό λόγο, το μέσο (γλώσσα) είναι το ίδιο σημαντικό με το μήνυμα. Χρησιμοποιείς σωστά το μέσο για να μεταδόσεις το μήνυμα που θέλεις. Στα greeklish το μήνυμα πρωταγωνιστεί και η γλώσσα, ως σύστημα κανόνων έρχεται σε δεύτερο πλάνο, υποβαθμίζεται. Αυτή η “αναρχία” της γλώσσας έρχεται σε άμεσο συσχετισμό με την αναρχία του διαδικτύου ως μέσο επικοινωνίας.

Στο διαδίκτυο οι κανόνες είναι εξ ορισμού χαλαροί. Η ελευθερία έκφρασης είναι σαφώς μεγαλύτερη απ’ ότι στον πραγματικό κόσμο, όπου οι κανόνες, τα ταμπού, οι συναισθηματικοί και ηθικοί φραγμοί μας επιβάλλουν πολύ συγκεκριμένους τρόπους συμπεριφοράς. Σε ένα περιβάλλον σχεδόν απόλυτης ελευθερίας, οι αυστηροί κανόνες δεν έχουν θέση αλλά καθορίζονται με ένα ιδιαίτερα ελαστικό savoir faire. Πράττω διαδικτυακά με τρόπο που δεν ενοχλεί τους άλλους όπως δε θέλω η συμπεριφορά των άλλων να ενοχλεί εμένα.

Έχω αρκετούς, ιδιαίτερα μορφωμένους και καλλιεργημένους φίλους που για διάφορους λόγους είναι σχετικά ανορθόγραφοι. Πολλοί από αυτούς θεωρώ πως αν και έχουν ενδιαφέροντα πράγματα να πουν η κακή ορθογραφία τους “φρενάρει”, αποτρέποντάς τους να μεταδώσουν το όποιο μήνυμά τους. Θεωρώ ότι δεν έχουμε όλοι τα ίδια ταλέντα και τις ίδιες δεξιότητες και έτσι, δε μπορούμε να απαιτούμε από τους άλλους να είναι ορθογραφικά άψογοι. Πλέον υπάρχουν οι αυτόματοι διορθωτές κειμένου, αλλά σε ένα περιβάλλον ταχύτητας, δεν είναι αυτονόητο ότι τους χρησιμοποιούν όλοι.

Σε κάποιες περιπτώσεις η ανορθογραφία ξεπερνάει το όριο του ανεκτού. Ένας φίλος στο facebook μπορεί να γράψει κάτι όπως: “Ίμε πολή ληπυμένος…” και αυτή του η δήλωση να προκαλέσει περισσότερο γέλιο παρά αισθήματα συμπαράστασης. Ίσως θα ήταν περισσότερο καλαίσθητο να το έγραφε με λατινικούς χαρακτήρες. Με αυτό τον τρόπο ο γραπτός λόγος ως μέσο δεν έρχεται σε τόσο απόλυτη ρήξη με το μήνυμα.

Τα greeklish είναι μια ευκαιρία για τον καθένα να εκφραστεί πιο ελεύθερα χωρίς το άγχος ότι η κακή ορθογραφία του αποτελεί τροχοπέδη και ανασταλτικό παράγοντα στη γραπτή έκφραση. Δεν είναι πάρα πολύ σημαντικό στην ανοιχτή κοινωνία του internet να μπορεί κάποιος να εκφραστεί ελεύθερα χωρίς ορθογραφικούς φραγμούς;

Η ελληνική γλώσσα, σα ζωντανός οργανισμός έχει τα αντισώματά της. Σαφέστατα δεν απειλείται από τα greeklish όπως δεν έχει απειληθεί ποτέ από τις ξενόφερτες λέξεις ή προσμίξεις. Προσωπικά, χρησιμοποιώ συχνότατα greeklish όταν πληκτρολογώ πολύ σύντομα κείμενα στις διαδικτυακές μου συναναστροφές λόγω της ταχύτητας που προανέφερα. Μου είναι δύσκολο, έως ενοχλητικό όμως να διαβάσω ένα μακροσκελές ελληνικό κείμενο όταν είναι γραμμένο με λατινικούς χαρακτήρες. Γι’ αυτό ακριβώς δεν αδικώ αυτούς που παραπονούνται συνεχώς για την ευρεία χρήση αυτού του τρόπου γραφής.

Τελικά, ο καθένας επιλέγει τον τρόπο που θεωρεί καλύτερο για να μεταφέρει το μήνυμά του, λαμβάνοντας παράλληλα υπ’ όψιν του τη δεκτικότητα του αποδέκτη αυτού του μηνύματος. Καλό είναι να θυμόμαστε που και που ότι η αμεσότητα της προσωπικής επαφής όταν οι άνθρωποι συναντιούνται από κοντά, στον πραγματικό κόσμο δεν υποκαθίσταται σε καμία περίπτωση με την διαδικτυακή συναναστροφή, με greeklish ή άνευ.