Του Διογένη Λόππα
Σοκ. Αυτή είναι η λέξη που ανταποκρίνεται στα συναισθήματα των Γάλλων, και όχι μόνο, στο άκουσμα των τελευταίων πολιτικών εξελίξεων στη Γερμανία, που μοιάζουν με βόμβες που πέφτουν στο Ελιζέ. Ειλικρινά κανένας τα τελευταία πενήντα τουλάχιστον χρόνια δεν πίστεψε ότι οι δύο μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις θα ήταν ποτέ δυνατόν να βρεθούν στα πρόθυρα της διάρρηξης των σχέσεών τους, πράγμα που ξυπνάει δυστοπικούς εφιάλτες σε μια ήπειρο που ενηλικιώθηκε μέσα από τρεις μεγάλους πολέμους (μαζί με τον Γαλλοπρωσικό του 1870).
Ο λόγος μάλιστα που οι δύο προαιώνιοι εχθροί κατάφεραν να έρθουν σε μία συνεννόηση και να δημιουργήσουν την ένωση άνθρακα και χάλυβα (πρόγονο της ΕΟΚ και της ΕΕ) ήταν ακριβώς αυτός, δηλαδή να έρθουν τόσο κοντά οικονομικά και πολιτικά, ώστε να μη χρειαστεί να διεξάγουν ακόμα έναν πόλεμο στο μέλλον. Για να είναι ακόμα πιο σίγουροι, συμφώνησαν επίσης να μην επιτρέψουν καμία αλλαγή συνόρων στην Ευρώπη, κάτι που δυστυχώς δεν κατάφεραν τελικά να τηρήσουν στην περίπτωση της Σερβίας. Κάτι βαθιά προφητικό που σήμερα πληρώνουμε όλοι.
Οι συνθήκες βέβαια που συναίνεσαν στο να δημιουργηθεί ο προάγγελος της ΕΕ. ήταν εντελώς διαφορετικές, ιδιαίτερα αναφορικά με τη Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Και αυτό γιατί η Γερμανία, το 1948 που αρχικά υπογράφηκε η συνθήκη, ήταν μια μη χώρα, ακόμα υπό κατοχή και με τις νικήτριες δυνάμεις να την έχουν χωρίσει σε ζώνες που μεταξύ τους χώριζαν οδοφράγματα με στρατιωτικές φρουρές. Η οικονομία της ήταν κατεστραμμένη και γενικά ήταν αναμενόμενο η ηγεσία της να συναινέσει στο οτιδήποτε θα μπορούσε να φέρει κάποιου είδους μέλλον.
Το ΗΒ ήταν ακόμα μια αυτοκρατορία που θεωρούσε ότι μπορεί να χειραγωγεί τις ευρωπαϊκές πολιτικές εξελίξεις, να ανατρέπει καθεστώτα και να επιβάλλει οικονομικές και αμυντικές πολιτικές σε συμμάχους που γενικά όριζε ως δια βίου υποτελείς. ‘Ήταν η χώρα πρότυπο που είχε ταπεινωτικά νικήσει τη Γερμανία τόσο στρατιωτικά, όσο και ιδεολογικά. Βρετανικά στρατεύματα στάθμευαν σε γερμανικό έδαφος και βέβαια στο νέο γερμανικό κράτος επεβλήθη πλαφόν στις δυνάμεις ασφαλείας που αυτό θα μπορούσε να διατηρεί, προκειμένου να μη χρειαστεί μια τέταρτη διάσωση της Ευρώπης από το γερμανικό επεκτατισμό.
Σήμερα το ΗΒ είναι μια χώρα σε αποδρομή, με μια οικονομία που καταρρέει, μια πολιτική κρίση που καταπίνει άβουλες ηγεσίες και έναν αναστατωμένο πληθυσμό που βλέπει με τρόμο τις επιχειρήσεις να κλείνουν μαζικά και τα συσσίτια φαγητού να ξεφυτρώνουν σαν μανιτάρια εκεί που άλλοτε κυριαρχούσε η βρετανική φινέτσα. Επιπλέον, η χώρα αποχώρησε οικειοθελώς από την ΕΕ, οποιαδήποτε εμπλοκή της σε ευρωπαϊκά θέματα θεωρείται ανεπιθύμητη και αχρείαστη, ενώ και η άφρων υιοθεσία του ουκρανικού καθεστώτος κινδυνεύει να της επιφέρει βαρύτατες συνέπειες, τη στιγμή που κατηγορείται και επισήμως για την ανατίναξη των αγωγών Nord Stream, πράγμα που, αν τα στοιχεία των Ρώσων είναι solid, θα οδηγήσει τις σχέσεις της με Γερμανία και Ρωσία σε προπολεμικά επίπεδα, αν δεν υποστεί τίποτε χειρότερο ως αντίποινα.
Αντίθετα, η Γερμανία ζει την πρωσική της φαντασίωση, ισχυρότερη όσο ποτέ, έχοντας δέσει χειροπόδαρα τους Ευρωπαίους ανταγωνιστές της με τα δεσμά του κοινού νομίσματος και με μία πολιτική επιρροή που ξεπερνάει ακόμα και τα σύνορα του γερμανικού κόσμου πριν το 1914. Τώρα μπροστά στο δίλημμα μιας ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης σε συνεταιρισμό με τους απαιτητικούς Γάλλους ή μιας αυτόνομης πορείας προς ένα τρίτο Ράιχ με οικονομικούς (ελπίζω μόνο οικονομικούς) όρους, φαίνεται ότι προκρίνει το δεύτερο.
Γερμανικές Θερμοπύλες
Στις αυθεντικές Θερμοπύλες, οι Σπαρτιάτες θυσίασαν τριακόσιους Ομοίους, ότι πολυτιμότερο είχαν, προκειμένου να δημιουργήσουν συνθήκες νίκης απέναντι σε έναν επελαύνοντα βάρβαρο. Στις γερμανικές Θερμοπύλες οι Γερμανοί θυσιάζουν 300δις ευρώ, ότι πολυτιμότερο έχουν, προκειμένου να χτίσουν μια νέα ηγεμονία για τον εαυτό τους. Τόσο ήταν το ποσό που ανακοίνωσε ο Καγκελάριος Σόλτς και έκανε άνω κάτω τις σχέσεις της Γερμανίας με τους εταίρους της: 200δις ευρώ για την ενίσχυση της γερμανικής βιομηχανίας απέναντι στην ενεργειακή κρίση και 100δις ευρώ για να (επανα)δημιουργήσει τον (με τα δικά του λόγια) ”ισχυρότερο στρατό του ΝΑΤΟ”.
Για τις χώρες που τα τελευταία χρόνια θυσίασαν καίρια assets επειδή η Κομισιόν απαγόρευε δια ροπάλου τις κρατικές ενισχύσεις (π.χ. περίπτωση Ολυμπιακής), η απόφαση αυτή της Γερμανίας είναι μια πισώπλατη μαχαιριά, περισσότερο και από την άρνηση της μεγαλύτερης οικονομίας της Ευρωζώνης να αντιμετωπιστεί αυτή η κρίση από κοινού, για παράδειγμα με κοινό δανεισμό και αντίστοιχα πακέτα 200δις για όλες τις χώρες. Γιατί έτσι, οι γερμανικές επιχειρήσεις αποκτούν θρασύτατα τεράστιο πλεονέκτημα από τους ανταγωνιστές τους π.χ. σε Γαλλία και Ιταλία, χωρίς κάποιος να μπορεί να κάνει κάτι για αυτό.
Όποιος ζει στη Γερμανία, δεν μπορεί να μην έχει παρατηρήσει την τεράστια κινητικότητα του στρατού στους δρόμους, αλλά και μια ανεπανάληπτη καμπάνια για προσέλκυση στρατιωτικού προσωπικού. Η ανακοίνωση για την ανασύσταση της Βέρμαχτ, δεν είναι ούτε ένα κρύο αστείο, ούτε μια λεκτική απειλή της Γερμανίας. Είναι μια ζοφερή πραγματικότητα, που έχει προβληματίσει σε βαθμό πανικού τη Γαλλία, πολύ περισσότερο όταν τα οπλικά συστήματα που επιλέγει δεν είναι ευρωπαϊκά, αλλά αμερικανικά ή, βέβαια, εγχώρια. Γιατί θεωρητικά μπορεί η ανασύσταση αυτή να γίνεται για την ενίσχυση του ΝΑΤΟ ή της ευρωπαϊκής δυνατότητας αποτροπής, όμως ο τρόπος που γίνεται γεννά σοβαρές αμφιβολίες για τα πραγματικά της κίνητρα.
Μετά τις επιθετικές μονομερείς γερμανικές ενέργειες, υπήρξε σφοδρότατη αντίδραση από τη γαλλική προεδρία, που ουσιαστικά καλούσε για επαναφορά της Γερμανίας στην τάξη. Ο πρόεδρος Μακρόν επέπληξε με πρωτοφανή για τα διπλωματικά ήθη εταιρικών χωρών γλώσσα τις γερμανικές ανακοινώσεις, ενώ η ετήσια σύναξη για συντονισμό των δύο κυβερνήσεων, αναβλήθηκε επ αόριστον, ουσιαστικά ανεστάλη. Η προσπάθεια του Καγκελάριου Σόλτς να κατευνάσει τα πνεύματα σε ένα επίσημο δείπνο στο Παρίσι, προσέκρουσε σε τοίχο. Για κερασάκι στην τούρτα, τα γαλλικά ΜΜΕ επιτίθενται συντονισμένα στους Γερμανούς, σε μια καμπάνια που θυμίζει αντιρωσική υστερία και που δείχνει ότι πίσω από τα χαμόγελα και τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις, η κατάσταση έχει ξεφύγει.
Εν μέσω ενός απρόβλεπτου, σκληρού πολέμου που αντί να εξαντλείται κλιμακώνεται, μιας αδιανόητης ενεργειακής κρίσης που συνθλίβει τα δημόσια οικονομικά των χωρών της ΕΕ και ενός πληθωρισμού – προίκα της πανδημίας, βρισκόμαστε στη δυσχερή θέση να έχουμε ως Ευρώπη:
- Εξουδετερωμένο το ΗΒ (περισσότερο γεωπολιτικό βαρίδιο, και λιγότερο σανίδα οικονομικής σωτηρίας)
- Ουσιαστική αυτονόμηση της Γερμανίας με μονομερείς ενέργειες που δε συνάδουν σε σύμμαχο χώρα
- Αδύναμες πολιτικές ηγεσίες εξαρτημένες σαν τοξικομανείς από την ΕΚΤ που εκλιπαρούν τη Γερμανία για κάποιο πακέτο που θα τους δώσει λίγους μήνες ακόμα ζωή
- Μια χαίνουσα πληγή στην Ουκρανία, όπου αλόγιστα εισήλθαμε σε έναν πόλεμο τρίτων, πιστεύοντας σε μια εύκολη και γρήγορη νίκη και τώρα μετράμε καίρια πλήγματα καθημερινά
Τα τρία μοιραία ολισθήματα
Οι νικητές του πολέμου πράγματι προσπάθησαν και εν πολλοίς πέτυχαν να δημιουργήσουν μια αρχιτεκτονική ασφαλείας για την Ευρώπη, που παρά το γεγονός ότι μαθηματικά οδήγησε στον ψυχρό πόλεμο, μας χάρισε αρκετά χρόνια ειρήνης και σταθερά αυξανόμενης ευημερίας. Ωστόσο, η διαχείριση αυτής της αρχιτεκτονικής στην πορεία των χρόνων δεν υπήρξε αντίστοιχα συνετή. Έγιναν τραγικά γεωπολιτκιά λάθη, τα οποία βασίστηκαν σε εντελώς λάθος παραδοχές, αφού στη βάση τους θεώρησαν ότι με κάποιον μαγικό τρόπο η ιστορία ξόφλησε και ο πλανήτης μετετράπη σε ουτοπία.
Έτσι, αγνοώντας τα τρία χαοτικά γερμανικά ξεσπάσματα της σύγχρονης ιστορίας, σε μια κίνηση πρωτοφανούς αλτρουισμού, ενοποίησαν τη Γερμανία, ενώ στην πραγματικότητα όφειλαν να πράξουν το αντίθετο. Γιατί αν σήμερα η Γερμανία ήταν 16 ανεξάρτητα κράτη, το σημερινό δυστοπικό σημείωμα δε θα υπήρχε ανάγκη να γραφτεί. Πολύς κόσμος έκλαιγε πάνω από τα ερείπια του τοίχους στο Βερολίνο και πολλοί αφελείς γιορτάζουν ακόμα και σήμερα, αλλά, πολύ φοβάμαι, ότι σύντομα οι ίδιοι άνθρωποι θα κλάψουν ξανά, αλλά για εντελώς διαφορετικούς λόγους. Γιατί είναι ιστορικό γεγονός ότι η ενοποίηση έγινε η αρχή μιας ξέφρενης πορείας που έκανε τον ηττημένο, νικητή και αυριανό επικυρίαρχο.
Οι επίγονοι των ναζί, οι εμπνευστές των Νταχάου, που μέσα στις ισοπεδωμένες πόλεις τους περίμεναν καρτερικά στις ουρές το αμερικανικό συσσίτιο για να επιβιώσουν, αφού παρίσταναν επί δεκαετίες το μεταμελημένο παιδί της Δύσης, σήμερα μας κουνάνε το δάχτυλο και μας βγάζουν κοροϊδευτικά τη γλώσσα, αφού εμείς ήμασταν οι μαλάκες που έπρεπε να θυσιαστούμε για την ευρωπαϊκή πορεία, αλλά όταν η ομίχλη της κρίσης τύλιξε το Βερολίνο, έπρεπε η ευρωπαϊκή πορεία να θυσιαστεί για τη γερμανική Ευρώπη.
Η αναμενόμενη γιγάντωση της Γερμανίας σε συνδυασμό με την κατάρρευση του σοβιετικού κόσμου, έφερε τις επαρχίες της πρώην Πρωσίας και της πρώην Αυστροουγγαρίας, δηλαδή τον κορμό αυτού που ονομάζουμε γερμανικός κόσμος, στην αυλή της νέας οικονομικής υπερδύναμης που ανέδυε. Σε έναν ακόμα γεωπολιτικό παραλογισμό, η Ευρώπη της εποχής εκείνης μεταξύ της και εμείς (με αντάλλαγμα την είσοδο της Κύπρου), επέτρεψε το αδιανόητο, δηλαδή την ένταξη μαζικά του ”γερμανικού κόσμου” στην ΕΕ.
Κάπως έτσι δια μέσου ΕΕ και ευρώ, η σύγχρονη Γερμανία κατόρθωσε να ελέγχει πολιτικά και οικονομικά έναν τεράστιο χώρο, που δεν κατάφερε να ελέγξει ούτε στην ακμή των Κεντρικών Δυνάμεων. Η είσοδος των χωρών της Βαλτικής και το επιτυχημένο πραξικόπημα που ανέτρεψε τον Γιανούκοβοτς στην Ουκρανία, έφεραν τους αναγεννημένους Γερμανούς εκεί που δεν κατάφεραν να φθάσουν οι μεραρχίες του Πάουλους και τα Πάντσερ του Χέρμαν Χοτ.
Το 2008, η Ευρώπη κυριολεκτικά αυτοκτόνησε, όταν όχι μόνο προέτρεψε το Κόσοβο να κηρύξει την ανεξαρτησία του, αλλά έσπευσε αμέσως και να το αναγνωρίσει, τουλάχιστον μέσω των τεσσάρων πυλώνων της, της Γερμανίας, του ΗΒ, της Γαλλίας και της Ιταλίας. Την ώρα εκείνη η Ευρώπη υπέγραφε ουσιαστικά ένα σύμφωνο διάλυσης, καθώς ανέτρεψε τον ισχυρότερο αντιπολεμικό κανόνα της, δηλαδή την απαγόρευση αλλαγής συνόρων εντός της ηπείρου. Ήταν θέμα χρόνου η κίνηση αυτή να βρει πρόθυμους μιμητές.
Αν οι Γάλλοι και προσωπικά ο πρόεδρος Μακρόν σήμερα φωνασκούν και καταγγέλλουν τη Γερμανία για ηγεμονισμό και αντιευρωπαϊσμό, καλά θα κάνουν να πράξουν την αυτογνωσία τους και να αναλογιστούν που ήταν ως νικήτρια δύναμη του Β’ΠΠ το 1991, το 2004 και το 2008, όταν οι μεταμελημένοι αναθεωρητές επέβαλαν δια της πλαγίας οδού την κρυφή τους ατζέντα. Ποια ακριβώς θα ήταν η συνεισφορά της Λιθουανίας στην ΕΕ; Ποιος κάθισε να μελετήσει επιπτώσεις και παρελθοντικές προβολές ισχύος στο μέλλον; Κανένας. Αν μια επαρχία πήρε τα όπλα και επέβαλε την ανεξαρτησία της, ποιος εγγυάται ότι κάποια άλλη επαρχία δε θα το πράξει στο μέλλον;
Αφού λοιπόν κανένας δεν είχε την ελάχιστη διορατικότητα για να αντιληφθεί την αναβίωση του φιδιού της Ευρώπης από τις στάχτες του, σήμερα μπορούμε να παριστάνουμε τους έκπληκτους στο άκουσμα ότι η Βέρμαχτ θα (ξανα)γίνει ο ισχυρότερος στρατός της Ευρώπης. Αλλά το βαθύ πρόβλημα της Ευρώπης τη στιγμή αυτή δεν είναι η αμηχανία της μπροστά στις γερμανικές ενέργειες, αλλά το ότι κανένας μέχρι σήμερα δεν έχει επίσημα αντιδράσει στον παραλογισμό, αλλά αντίθετα πολλοί επιχαίρουν για την υποτιθέμενη ενίσχυση του ΝΑΤΟ. Φαντάζομαι κάποιοι αφελείς παλαιότερα έκαναν το ίδιο για την επανένωση, τη διεύρυνση και την αλλαγή των συνόρων.