Γράφει ο Δημήτρης Αληθεινός
Μπήκαμε στον Μάρτιο, τον μήνα που εορτάζεται η αρχή της Ελληνικής Επανάστασης, το ξεκίνημα του αγώνα για μια ελευθερία που -κατά την άποψή μου- δεν ήρθε ποτέ αφού από τη μια σκλαβιά δεθήκαμε χειροπόδαρα σε άλλη. Η απληστία των κοτζαμπάσηδων, η αδιαφορία για τις μελλοντικές γενεές μετέτρεψαν τη θυσία των πολλών σε κέρδος των ολίγων. Κι η ιστορία δυστυχώς επαναλαμβάνεται, σαν δράμα κι όχι σαν φάρσα, μέχρι τις μέρες μας.
Γράφει ο ιστορικός:
“Δύο στάθηκαν τα δάνεια της ανεξαρτησίας -όπως ονομάστηκαν- που πήρε η επαναστατημένη Ελλάδα από την Αγγλία. Το ένα του 1824, ονομαστικής αξίας 800.000 λιρών, και το άλλο του 1825, 2.000.000 λιρών.
Το πρώτο, που το διαπραγματεύτηκε ο Τραπεζικός Οίκος Lougbam του Λονδίνου, εκδόθηκε στα 59% με τόκο 5%. Όποιος δηλαδή έδινε 59 λίρες έπαιρνε μετοχή 100 λιρών. Το πραγματικό, λοιπόν, ποσό του δανείου ήταν 472.000 λίρες. Κι απ’ αυτές μονάχα 298.726 λίρες στάλθηκαν στην Ελλάδα σε χρήμα και 10.063 σε εφόδια. Τι γίνηκαν τ’ άλλα; Απλούστατα: δόθηκαν για μεσιτείες 25.746 λίρες και κρατήθηκαν προκαταβολικά για τόκους δυο χρόνων 80.000 λίρες και για χρεολύσια 16.000 λίρες. Απομένουν 41.465 λίρες που σπαταλήθηκαν με τον πιο ασυνείδητο τρόπο. Φτάνει να πούμε πως ο Ορλάνδος και ο Λουριώτης (τους οποίους έστειλε το νεοϊδρυθέν κράτος να διαπραγματευτούν το δάνειο) πήραν για προσωπικά τους έξοδα το μυθώδες για εκείνον τον καιρό ποσό των 5.046 λιρών.
Ο Howe γράφει: ‘Οι κύριοι αυτοί έπρεπε να ζουν σαν Μεγάλοι Άρχοντες στην Bond Street, όταν χιλιάδες συμπατριώτες τους πέθαιναν από την πείνα πάνω στα βουνά’ [1]. Κι ο Ορλάνδος -ο πάμπλουτος Ορλάνδος που βρήκε την ευκαιρία ν’ αυξήσει από τα δάνεια την περιουσία του- σε γράμμα του που θα γράψει έπειτα από λίγο στους Κουντουριώτηδες, τα πεθερικά του, θα δώσει στην κυβέρνηση τούτες εδώ τις συμβουλές: ‘Αν η Διοίκησις ενίκησε τους αποστάτας αυτούς, ως ακούωμεν, και δεν τους έκρινεν να τους θανατώσει, διά να παστρεύση την Ελλάδα από τέτοιες βρώμαις (τον Κολοκοτρώνη, τον Νικηταρά και τους όμοιούς τους) αλλά τους εσυγχώρησεν ως άλλοτε, τότε όλη η Ευρώπη θέλει στοχασθή ότι η Ελληνική Διοίκησις δεν είναι διοίκησις, αλλά σκιά, και ούτε δύναται να στερεωθεί ποτέ’.
Και σε αυτό πάλι το γράμμα του που έγραψε στις 24 του Μάη 1824 έλεγε πως ένας και μόνο τρόπος ήταν να σωθεί η Ελλάδα: να πετάξει όλους τους πολεμικούς αρχηγούς -δηλαδή τους ήρωες του ’21- και να φέρει, πλερώνοντάς τους, Ιταλούς αξιωματικούς να διοικήσουν τον επαναστατικό στρατό μας.
Το δεύτερο δάνειο του 1825 γίνηκε με όρους χειρότερους και η ρεμούλα στάθηκε ακόμα πιο μεγάλη. Η τιμή έκδοσής του ορίστηκε σε 55,5%. Ξεκαθάρισε δηλαδή (από τα δυο εκατομμύρια) μονάχα 1.100.000 λίρες. Κι απ’ αυτές κατόρθωσαν να φτάσουν στην Ελλάδα 33.713 σε μετρητά και 65.986 σ’ εφόδια. [2] Ο Howe γράφει: ‘Περισσότερα από δώδεκα εκατομμύρια δολάρια ζητήθηκαν και η Ελλάδα επιβαρύνθηκε με το τρομερό αυτό χρέος, που το ένα πέμπτο απ’ αυτά, καλά χρησιμοποιημένο, θα έφτανε για να την κάνει ανεξάρτητη. Η κυβέρνηση δεν είχε πάρει απ’ αυτά ούτε καν δυο εκατομμύρια δολάρια όταν έλαβε την καταπληκτική είδηση πως το κεφάλαιο από τα δάνεια εξαντλήθηκε’. [3] Πού πήγαν τα άλλα;
Ακολουθώντας πάντα τον Howe θα αναφέρουμε μερικά χαρακτηριστικά κονδύλια:
1) 64.000 χιλιάδες λίρες μεσιτικά κι έξοδα που τσέπωσαν οι τραπεζίτες Ρικάρδος και Ράλλης.
2) 200.000 λίρες που κρατήθηκαν προκαταβολικά για τόκους δυο χρόνων και χρεολύσια.
3) 160.000 λίρες που φαγώθηκαν από τον περιβόητο ναύαρχο Κόχραν και τους Άγγλους ναυπηγούς.
4) 156.990 λίρες που στάλθηκαν στην Αμερική για να ναυπηγηθούν δυο φρεγάδες, και που απ’ αυτές μονάχα μία, η “Ελλάς”, θα φτάσει στον τόπο μας.
5) 11.000 λίρες που πήρε “φιλοδώρημα” ο αφιλοκερδής πρόεδρος του αγγλοελληνικού κομιτάτου του Λονδίνου σερ Τζων Μπόουρινγκ.
6) 15.108 λίρες που δόθηκαν στον συνταγματάρχη και ιστορικό Γκόρντον για να τις χρησιμοποιήσει κατά την κρίση του στην Ελλάδα.
7) 2.695 λίρες που έφαγε ο έμπορος Ιωάννης Μαυρογορδάτος του Λονδίνου.
8) 7.500 λίρες για να αγοραστούν μετοχές για λογαριασμό του ελληνικού κράτους. Αγοράστηκαν, με τη διαφορά όμως πως τις τσέπωσαν ο Ορλάνδος και ο Λουριώτης.
9) 113.000 λίρες για την αγορά μετοχών του πρώτου δανείου, που η τιμή τους στο χρηματιστήριο είχε ξεπέσει. Πουλιόταν 22%, μα οι δυο αντιπρόσωποί μας ‘τις χρέωσαν στην Κυβέρνηση με 54 και 55%. Τη διαφορά πονηρά οικειοποιήθηκαν’. [4]
10) 6.716 λίρες για ατομικά έξοδα του Ορλάνδου και του Λουριώτη, εκτός απ’ όσα βούτηξαν από το πρώτο δάνειο.
Και οι καλοί αυτοί πατριώτες, όπως είχε πια ανοίξει η όρεξή τους, κάνανε τούτη εδώ την κοινή λωποδυσία. Το Φιλελληνικό Κομιτάτο της Καλκούτας στις Ινδίες τούς στέλνει έπειτα από έρανο 2.200 λίρες. Αυτοί μοιράζονται, για τον κόπο που έκαναν να τις εισπράξουν, τις 1.000 λίρες και πιστώνουν την κυβέρνηση με 1.200 μονάχα.[5] Και τούτη η ρεμούλα γινόταν πότε; Όταν η κυβέρνηση δεν είχε χρήματα ν’ αγοράσει αρκετά τρόφιμα να τα στείλει με τον στόλο στο πολιορκημένο Μεσολόγγι. Αυτά στάθηκαν τα περιβόητα δάνεια της Ανεξαρτησίας όπου ‘διά την πληρωμήν’ των βάλθηκαν εις υποθήκην τα Εθνικά κτήματα της Ελλάδος εν γένει, ιδιαιτέρως δε τα εισοδήματα των τελωνείων και τα προϊόντα των αλυκών και αλιεύσεων’.
Ο Κοραής έγραφε από το Παρίσι στις 12 Φλεβάρη 1825 στον Γ. Κουντουριώτη τούτη δω την αλήθεια:
‘Το δάνειον το γενόμενον από το Αγγλικό έθνος δεν πρέπει να στοχάζεσθε πολλά μεγάλην ευεργεσίαν. Και εις αυτόν τον διάβολον ήθελαν μετά χαράς δανείσουν αργύρια, αν ο διάβολος είχε να τους ασφαλίσει με ενέχυρα’. Οι οικονομικές αλυσίδες, όπου απ’ αυτές ποτέ δεν γλυτώσαμε, είχανε δέσει τον τόπο μας πριν ακόμα αποχτήσει τη λευτεριά του. Κι όμως η Βουλή της κυβέρνησης Κουντουριώτη δέχτηκε με μεγάλες εκδηλώσεις χαράς την είδηση της συνομολόγησης του δανείου, όπως της χάριζε τη βεβαιότητα πως θα κέρδιζε τον εμφύλιο σπαραγμό. Σωστά ειπώθηκε πως ‘με την προοπτική της διανομής του πρώτου δανείου τερματίζεται ο πρώτος εμφύλιος πόλεμος και με την προοπτική του δεύτερου αρχίζει ο δεύτερος’. [6] Όταν πήρε, τέλος, ο δεύτερος εμφύλιος πόλεμος κι έπεσε το Μεσολόγγι, παραιτήθηκε ο Κουντουριώτης και σχηματίστηκε η κυβέρνηση Ζαΐμη. Τότε βρέθηκαν στο γενικό ταμείο του κράτους όλα κι όλα 60 γρόσια”.
* Δημήτρη Φωτιάδη, Η Επανάσταση του ’21, Τόμος δεύτερος, σ. 388. Εκδοτικός Οίκος Ν. Βότση, Αθήνα 1977.
1. Howe, “An Historical Sketch of the Greek Revolution”, σ. 378
2. Ο Σπηλιάδης λέει πως έφτασαν στην Ελλάδα 43.000 σε μετρητά και 67.000 σε εφόδια
3. Howe έ.α., σ. 376
4. Howe έ.α., σ. 380
5. Howe έ.α., σ. 380-381
6. Φιλιππάτος: “Τα δάνεια της Ανεξαρτησίας” (περιοδικό Έρευνα, αρ. 33, 1960).
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
Δημήτρης Αληθεινός: “Αρχή άνδρα (και γυναίκα) δείκνυσι”, από την έκθεση “Θεωρήματα”, ΕΜΣΤ, 2018. / Λεπτομέρεια του ίδιου έργου.
AΠΟ ΤΟ ΠΑΡΑΘΥΡΟ ΠΟΛΙΤΗΣ.COM