Του Γιαννάκη Λ. Ομήρου
Στις ομοσπονδίες η πολιτική ισότητα των μερών αποτυπώνεται κατά κανόνα με την ίση αριθμητική εκπροσώπηση στην Άνω Βουλή ή τη Γερουσία. Με αυτό τον τρόπο διασφαλίζεται η πολιτική ισοτιμία και όχι η αριθμητική ισότητα. Που θα ήταν παραβίαση πληθυσμιακών αναλογιών και ανατροπή της σχέσης πλειοψηφίας και μειοψηφίας. Δηλαδή ευθεία ανατροπή της δημοκρατικής αρχής. Το ίδιο θα ίσχυε και με την ύπαρξη ευρύτατων δικαιωμάτων αρνησικυρίας (veto) στα διάφορα πολιτειακά όργανα. Για τον απλούστατο λόγο ότι πέραν της παραβίασης της δημοκρατικής αρχής θα οδηγείτο η ομοσπονδία σε δικέφαλο ή πολυκέφαλο κράτος –ανάλογα με τον αριθμό των συνιστωσών πολιτειών- αλλά και σε συνεχείς εμπλοκές και τελικά παραλύσεις των κρατικών λειτουργιών.
Για την αποφυγή αυτών των υπαρκτών κινδύνων άρχισε τα τελευταία χρόνια στην Κύπρο να αναπτύσσεται η ιδέα της λεγόμενης χαλαρής ή αποκεντρωμένης ομοσπονδίας. Με το επιχείρημα ότι οι ευρύτατες αρμοδιότητες των δύο συνιστωσών πολιτειών και οι ελάχιστες της κεντρικής ομοσπονδιακής κυβέρνησης θα εξουδετερώνουν τον κίνδυνο εμπλοκών, δυσλειτουργιών και παραλύσεων στις πολιτειακές λειτουργίες.
Είναι όμως πράγματι κάτι τέτοιο αποτρεπτικό της πιθανής πολιτειακής αρρυθμίας ή η «χαλαρή» ή «αποκεντρωμένη» ομοσπονδία θα οδηγήσει, αργά ή γρήγορα, σε σταδιακή αυτονόμηση και τελικά αποκόλληση των δύο συστατικών μερών του ομοσπονδιακού πολιτεύματος ως αποτέλεσμα του δικέφαλου χαρακτήρα του; Και τελικά σε αυτό που θέλουμε να αποφύγουμε; Δηλαδή στη συνομοσπονδία ή τη λύση δύο κρατών;
Τελικά η «προκρούστειος» λογική της προσαρμογής ή ευθυγράμμισης με τα δεδομένα στην προκείμενη περίπτωση όχι μόνο δεν θα οδηγήσει στη «βιώσιμη και λειτουργική λύση» , που συνεχώς διακηρύττουμε ότι επιδιώκουμε, αλλά αντίθετα θα επιτύχει σε αυτό, που επίσης διακηρύττουμε ότι θέλουμε να αποφύγουμε ή απορρίπτουμε.
Όμως μια τέτοια εξέλιξη, συνομοσπονδίας ή δύο κρατών, ούτε υλοποιήσιμη είναι ούτε βιώσιμη. Κι αυτό γιατί,
- Η διεθνής κοινότητα κατά κανόνα αντιτίθεται σε λύσεις απόσχισης, διαχωρισμού κρατών, δημιουργίας νέων κρατικών μορφωμάτων, με διάλυση προϋπαρχόντων κρατικών οντοτήτων.
- Τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, αλλά και άλλων Διεθνών και περιφερειακών Οργανισμών ρητά απορρίπτουν μια τέτοια λύση.
- Η Ε.Ε., της οποίας η Κύπρος αποτελεί ισότιμο μέλος, ως μία και ενιαία χώρα, θα είναι κατηγορηματικά εναντίον του διαμελισμού ενός μικρού ευρωπαϊκού κράτους και της δημιουργία δύο κρατικών οντοτήτων. Θα πρέπει να υπομνησθεί ότι η Συνθήκη Προσχώρησης, με βάση το Πρωτόκολλο 10, προέβλεψε ότι στην Ε.Ε. εντάχθηκε ολόκληρη η εδαφική επικράτεια της Κυπριακής Δημοκρατίας, το δε ευρωπαϊκό κεκτημένο απλώς αναστέλλεται ως προς την εφαρμογή του στις κατεχόμενες περιοχές, μέχρι τη λύση, οπότε αυτόματα και χωρίς νέα διαπραγμάτευση θα επεκταθεί και στη σήμερα κατεχόμενη από την Τουρκία Κύπρο. Είναι τουλάχιστον αφελές, να αναμένεται ότι η Ε.Ε. θα συναινέσει σε ένταξη δύο κρατικών οντοτήτων από μια μικρή πληθυσμιακά χώρα, όπως είναι η Κύπρος. Με ξεχωριστές εκπροσωπήσεις στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, την Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και άλλα Όργανα της Ένωσης. Άλλωστε μια τέτοια εξέλιξη, υπάρχει ο φόβος ότι θα αποτελέσει παράδειγμα για άλλες ευρωπαϊκές χώρες όπου εκδηλώνονται τάσεις απόσχισης και δημιουργίας νέων κρατικών μορφωμάτων.
- Οι όποιοι θιασώτες της «λύσης δύο κρατών», παραγνωρίζουν ασυλλόγιστα ότι στην πραγματικότητα θα εγκατασταθεί επίσημα στην Κύπρο η Τουρκία, τα δε σύνορα του Ε/Κ κράτους θα είναι σύνορα με την Τουρκία.
Πέραν τούτου, καθ’ όσον μας αφορά, κάτι τέτοιο θα σήμαινε εσαεί αποξένωση και οριστική εγκατάλειψη μεγάλου μέρους της πατρίδας μας, την εν δυνάμει διαρκή αντιπαράθεση των δύο κρατικών οντοτήτων και τη διαγραφή της ιστορίας και του πολιτισμού ενός τόπου που για χιλιετίες λειτούργησε ως ενιαίος και αδιάσπαστος χώρος.
Βέβαια η λύση των δύο κρατών ποσώς δεν ικανοποιεί την Τουρκία. Για τον πολύ απλό λόγο ότι από τη δεκαετία του 1950 «λόγοις και έργοις» προωθεί λύση που θα της εξασφαλίζει εσαεί επικυρίαρχο ρόλο στην Κύπρο. Τα κρατικά σύνορα και η δημιουργία ενός αμιγούς Ελληνικού κράτους στο μαλακό της υπογάστριο συνιστούν απαγορευτικά στοιχεία για τους ομολογημένους μακροπρόθεσμους τουρκικούς στόχους. Που είναι όχι μόνο η νομιμοποίηση ελεγχόμενης τουρκικής διοίκησης στις σήμερα κατεχόμενες περιοχές της Κύπρου, αλλά η μέσω ενός πολιτειακού μοντέλου έλεγχος ολόκληρου του νησιού. Κι αυτό είναι η συνομοσπονδία.
Μια ομοσπονδιακή λύση με την κλασσική της έννοια αλλά και τη διεθνώς παραδεδεγμένη πρακτική εφαρμογή της, χωρίς ονοματολογίες αδόκιμων όρων, που δεν συναντιούνται ούτε στο Συνταγματικό Δίκαιο ούτε στην Επιστήμη της Πολιτειολογίας, όπως η Διζωνικότητα, είναι η μόνη απομένουσα διέξοδος με προοπτική βιωσιμότητας.
Πρώην Προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων