Tου Γιάννη Μπράχου·
Καθώς τα Κράτη-Μέλη της ΕΕ υπέβαλαν τα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας προκύπτουν συμπεράσματα για τη φιλοσοφία κατάρτισης. Οι χώρες της ΕΕ διασφαλίζουν την χρηματοδότηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, πράσινου υδρογόνου, ενεργειακών δικτύων και καινοτομίας. Στόχος του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας είναι πρωτίστως ο διαρθρωτικός μετασχηματισμός της ευρωπαϊκής οικονομίας ώστε να καταστεί ανθεκτική στην πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, και δευτερευόντως η αναθέρμανση της.
Οι χώρες υιοθετούν διαφορετικές προσεγγίσεις στη χρηματοδότηση έργων, όμως στη φάση έγκρισης και εφαρμογής, σύμφωνα με το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, αντιμετωπίζουν κοινές προκλήσεις, όπως η συμβατότητα με τους κανόνες της ΕΕ, ο ευρωπαϊκός συντονισμός των εθνικών ενεργειακών πολιτικών και η σύγκλιση των κρατών-μελών στην ευρωπαϊκή πράσινη και ψηφιακή μετάβαση.
Η πράσινη και ψηφιακή μετάβαση
Tα εθνικά σχέδια ανάκαμψης της Ιταλίας, της Ισπανίας, της Γαλλίας και της Γερμανίας, έχουν καθορίσει διαφορετικές επενδυτικές προτεραιότητες για την προώθηση της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης, αλλά διασφαλίζουν την συνεκτικότητα σε ευρωπαϊκό επίπεδο και την προστιθέμενη αξία σε εθνικό επίπεδο.
Σε αντιδιαστολή το ελληνικό σχέδιο δίνει έμφαση στην απορρόφηση των κονδυλίων για την αναθέρμανση της οικονομίας, με την παραδοχή της εισαγωγής τεχνολογίας κατά την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, με τον διαρθρωτικό μετασχηματισμό της οικονομίας να εκχωρείται στην αγορά.
Το Ιταλικό Σχέδιο: Διαφοροποιημένο φάσμα παρεμβάσεων.
Το Ιταλικό Σχέδιο χρηματοδοτεί επενδύσεις 191,5 δισ.€, εκ των οποίων 78,2 δισ.€ στην «πράσινη μετάβαση», με 23,78 δισ.€ να διατίθενται στην «Ενεργειακή μετάβαση και βιώσιμη τοπική κινητικότητα». Η πράσινη μετάβαση αντιπροσωπεύει το 41% και η ψηφιοποίηση το 27% του ιταλικού σχεδίου (επιχορηγήσεις και δάνεια).
Η Ιταλία υποστηρίζει την ανάπτυξη εγκαταστάσεων βιομεθανίου με την μετατροπή υπαρχόντων εγκαταστάσεων βιοαερίου σε βιομεθάνιο και το πράσινο υδρογόνο με επενδύσεις 3,2 δισ.€. Στις περιοχές ενεργειακής μετάβασης προωθείται η παραγωγή υδρογόνου αποκλειστικά με ανανεώσιμες πηγές. Για τις ανάγκες των μεταφορών προωθείται η χρήση υδρογόνου, με την εγκατάσταση ηλεκτρολυτών κοντά σε πρατήρια καυσίμων, ενώ 4,11 δισ.€ διατίθενται σε νέα ηλεκτρικά δίκτυα.
Το Ισπανικό Σχέδιο: Βραχυπρόθεσμη εστίαση σε ένα ευρύ φάσμα τομέων.
Το Ισπανικό Σχέδιο των 69,5 δισ.€ διαθέτει 40% του ποσού στην πράσινη μετάβαση και 30% στη ψηφιοποίηση. Η Ισπανία εστιάζει στη βραχυχρόνια ανάκαμψη της οικονομίας μέσω της ενσωμάτωσης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στο ενεργειακό μείγμα με 3,2 δισ.€, των υποδομών με 1,4 δισ.€ και του πράσινου υδρογόνου με 1,6 δισ.€. Η χρήση υδρογόνου αποτελεί μέτρο στήριξης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και προωθείται η χρήση του στα τεχνολογικά κέντρα και στη μεγάλης κλίμακας ενεργοβόρα παραγωγή.
Το Γαλλικό Σχέδιο: Υδρογόνο και τεχνολογική καινοτομία.
Η Γαλλία δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής με επενδύσεις στην ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, στις βιώσιμες μεταφορές και στις πράσινες τεχνολογίες, καθώς το 51% του σχεδίου των 40,9 δισ.€ δαπανάται σε έργα πράσινης μετάβασης και 25% σε έργα ψηφιοποίησης.
Ο βασικός στόχος του σχεδίου είναι η στήριξη της εθνικής παραγωγής και η υποστήριξη του πράσινου υδρογόνου στα ενεργειακά δίκτυα με ενίσχυση της καινοτομίας στην αλυσίδα αξίας παραγωγής ενέργειας. Το σχέδιο προβλέπει την ανάπτυξη ετήσιας ισχύος ηλεκτρολυτών 140MW και την παραγωγή 100.000 τόνων ανανεώσιμου υδρογόνου έως το 2026. Το σχέδιο προσφέρει 3,4 δισ.€ στην μακροπρόθεσμη υποστήριξη της καινοτομίας για την ανάπτυξη ενέργειας χαμηλών εκπομπών CO2.
Το Γερμανικό Σχέδιο: Προτεραιότητα στο πράσινο υδρογόνο.
Η Γερμανία κατανέμει το 40% των 27,9 δισ.€ του σχεδίου της στην πράσινη μετάβαση και το 26% στην ψηφιοποίηση. Κεντρικό στοιχείο του σχεδίου της Γερμανίας είναι η προώθηση ολοκληρωμένων έργων υδρογόνου στην παραγωγή, υποδομή και χρήση ενέργειας, σε συνεργασίας με την Γαλλία, χαρακτηρίζοντας το πράσινο υδρογόνο ως «Σημαντικό Έργο Κοινού Ευρωπαϊκού Ενδιαφέροντος» (IPCIE-Important Project of Common European Interest).
Στόχος είναι η υποστήριξη των εταιρειών με υψηλότερο λειτουργικό κόστος λόγω της εισαγωγής καινοτόμων κλιματικών ουδέτερων τεχνολογιών, συμπεριλαμβανομένου του πράσινου υδρογόνου, κατά τη φάση της μετάβασης. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην αποανθρακοποίηση της παραγωγής σε βιομηχανίες έντασης ενέργειας.
Το Ελληνικό Σχέδιο: Προτεραιότητα στην απορρόφηση κονδυλίων.
Το Ελληνικό Σχέδιο των επιχορηγήσεων 17,8 δισ.€ εστιάζει στην βραχυπρόθεσμη ανάκαμψη της οικονομίας, κατανέμοντας το 38% στην πράσινη μετάβαση και το 25% στη ψηφιακή μετάβαση. Τα ανωτέρω ποσοστά στο σύνολο του ελληνικού σχεδίου των 30,5 δισ.€ (επιχορηγήσεις+δάνεια) αντιστοιχούν σε 22,75% και 14,75% αντίστοιχα. Έτσι η επίτευξη του ευρωπαϊκού στόχου 37% κονδυλίων στην πράσινη μετάβαση και 20% στην ψηφιοποίηση ανατίθεται στο τραπεζικό σύστημα με τη διαχείριση των δανείων του Ταμείου Ανάκαμψης. Η επιλογή αυτή περιορίζει σημαντικά την χορήγηση δανείων στις μικρομεσαίες εταιρείες, οι οποίες έχουν την μεγαλύτερη ανάγκη, ενώ ενισχύει τους ισχυρούς επιχειρηματικούς ομίλους.
Το Ελληνικό Σχέδιο δεν συνιστά «σχέδιο» αναδιάρθρωσης της ελληνικής οικονομίας, καθώς τα ευρωπαϊκά κονδύλια της ανάκαμψης και ανθεκτικότητας αντιμετωπίζονται ως κονδύλια ΕΣΠΑ. Το αποτέλεσμα είναι η αύξηση της ανεργία, καθώς απουσιάζουν μέτρα ανακατεύθυνσης των επιχειρήσεων, με ταυτόχρονη διατήρηση των θέσεων εργασίας μέσω της επανακατάρτισης των εργαζομένων.
Η χρηματοδότηση των «ώριμων επενδυτικών έργων» των ισχυρών οικονομικών ομίλων, επιτυγχάνει την απορρόφηση των κονδυλίων, αποτυγχάνει όμως στην αναδιάρθρωση και ένταξη της οικονομίας στις ευρωπαϊκές αλυσίδες αξίας πράσινης και ψηφιακής οικονομίας.
Διαφορετικά σχέδια, κοινές προκλήσεις
Τα εθνικά σχέδια δείχνουν τις διαφορετικές προσεγγίσεις για τη διάθεση των ευρωπαϊκών πόρων. Ιταλία και Ισπανία, δίνουν έμφαση σε επενδύσεις σε περιφερειακό επίπεδο, ενώ η Γερμανία και η Γαλλία επικεντρώνουν σε στοχευμένο φάσμα επενδύσεων στο πράσινο υδρογόνο.
Κύριο ευρωπαϊκό πρόβλημα παραμένει η εφαρμογή της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης με οικονομικά αποδοτικό τρόπο, χωρίς στρεβλώσεις στον ανταγωνισμό και το εμπόριο, σύμφωνα με τους κανόνες της ΕΕ περί κρατικών ενισχύσεων.
Τα σχέδια της Ιταλίας και της Ελλάδας, χώρες με υψηλό δημόσιο χρέος εξαντλούν την λήψη των δανείων, ενώ Γερμανία, Γαλλία και Ισπανία περιορίζουν την χρήση των δανείων του Ταμείου Ανάκαμψης.
Τα σχέδια των τεσσάρων χωρών (Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία) χρηματοδοτούν πράσινα έργα με έμφαση στον μετασχηματισμό της παραγωγής με χρήση πράσινου ενεργειακού μείγματος, ενισχύουν την καινοτομία, υποστηρίζουν την οικονομία του υδρογόνου, οδηγώντας σταδιακά σε σύγκλιση και «πάντρεμα» των εθνικών οικονομιών τους στην ευρωπαϊκή πράσινη και ψηφιακή μετάβαση.
Σε αντιδιαστολή, το Ελληνικό
Σχέδιο χαρακτηρίζεται από έλλειψη ευρωπαϊκής διάστασης, περιορίζοντας την ανθεκτικότητα της οικονομίας. Η λογική της
απορρόφησης και μόνο των ευρωπαϊκών κονδυλίων, υπονομεύει την αποτελεσματική
πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, καθιστώντας ορατό τον κίνδυνο «κηδείας» της αναδιάρθρωσης
της ελληνικής οικονομίας.
· Οικονομολόγος (Msc, PhD Econ)-πρώην Γενικός Γραμματέας Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων Υπουργείου Εξωτερικών. Οι απόψεις είναι αυστηρά προσωπικές.