Του Κωνσταντίνου Ν. Φουντουλάκη
Είτε πλησιάζουν είτε είναι μακριά οι επόμενες εκλογές, υπάρχουν ερωτήματα εκκρεμότητες και ζυμώσεις στον χώρο της λεγόμενης «κεντροαριστεράς» ή για να είμαστε απολύτως σαφείς στο χώρο που μέχρι πριν λίγα χρόνια κυριαρχούσε ιδεολογικά και εκλογικά το ΠΑΣΟΚ.
Από τότε βεβαίως είναι σα να έχουν περάσει χίλια χρόνια και όσο και αν δε φαίνεται, πολλά πράγματα έχουν αλλάξει δραματικά σε ολόκληρο τον πολιτικό κόσμο αλλά και στο εκλογικό σώμα. Στο περιβάλλον αυτό είναι ένα ερώτημα τι νόημα έχει η αναζήτηση για μια νέα «κεντροαριστερά» και το ίδιο ισχύει πλέον και για την ίδια τη λέξη «αριστερά».
Στην πολιτισμένη εσπερία τα πράγματα είναι αρκετά πιο ξεκάθαρα παρά τις πρόσφατες αναταράξεις και την άνοδο των ακροδεξιών. Εκεί κυριαρχεί ο κοινωνικός φιλελευθερισμός και η σοσιαλδημοκρατία, που ουσιαστικά έχουν μικρές διαφορές μεταξύ τους. Κάτι τέτοιο πήγαινε να γίνει και στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια με τη διαφορά ότι το βάρος ήταν προς τη σοσιαλδημοκρατία παρά προς τον φιλελευθερισμό που ίσχυε στην δυτική Ευρώπη. Και αυτό και στη μια και στην άλλη περίπτωση ανεξαρτήτως του ποιο κόμμα ήταν στην εξουσία.
Ας δούμε λίγο τα πράγματα στα βασικά τους συστατικά. Ναι, η πολιτική και η κοινωνία και τα κόμματα και οι πεποιθήσεις είναι εξαιρετικά περίπλοκα πράγματα, αλλά όλη τους την περιπλοκότητα μπορούμε να την αποτυπώσουμε αφαιρετικά σε δύο διαστάσεις: Μια για την οικονομία (κεντρικά ελεγχόμενη έναντι φιλελεύθερης οικονομίας) και μια για την κοινωνία (ρατσιστική εθνικιστική έναντι ανοικτής και φιλελεύθερης).
Μια γραφική παράσταση για το πώς ήταν η ιδεολογική θέση των κομμάτων πριν την κρίση προσπάθησα να αποτυπώσω στην εικόνα Α. Αυτό προφανώς και δεν είναι καινούριο αλλά τη ακριβής θέση και χαρτογράφηση των κομμάτων που δραστηριοποιούνται αυτή τη στιγμή στη χώρα είναι ζητούμενο.
Προσπάθησα να την αποτυπώσω στην εικόνα Β και το διάγραμμα που παραθέτω δεν αφορά τους ψηφοφόρους αλλά τις επίσημες θέσεις των κομμάτων. Η πολιτικοκοινωνική ιδεολογία των ψηφοφόρων τους μπορεί να είναι αρκετά διαφορετική. Κατά τη γνώμη μου τα ¾ του εκλογικού σώματος της χώρας τοποθετούνται στην πραγματικότητα και ανεξάρτητα από τον αυτοπροσδιορισμό τους στο κάτω αριστερά τεταρτημόριο.
Βέβαια θα μπορούσε εδώ να πει κανείς ότι μια τέτοια κατάταξη δεν είναι ακριβής και δεν αποτυπώνει σημαντικές πτυχές του θεματος. Προφανώς και είναι απλουστευτική και αφαιρετική, πιάνει όμως την ουσία. Μια βασική παραδοχή που σηκώνει συζήτηση είναι το κατά πόσον ο φυλετικός ρατσισμός και ο επιθετικός εθνικισμός είναι μια ακραία εκδοχή του κοινωνικού ρατσισμού και της κλειστής κοινωνίας (όπως υποθέτει μια προσέγγιση δύο διαστάσεων) ή αντίθετα αφορούν εντελώς διαφορετικά ποιοτικά φαινόμενα.
Προφανώς και οι αναλογίες και τα σχήματα που εμφανίζονται στην εικόνα είναι υποθετικά και σχετικά αυθαίρετα, δείχνουν όμως οπτικά μια σημαντική λεπτομέρεια: Κάποιοι ψηφοφόροι της ΝΔ μπορεί να αισθάνονται ιδεολογικοπολιτικά πιο κοντά σε ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ παρά σε άλλους ψηφοφόρους του δικού τους κόμματος, και προφανώς ισχύει και το αντίστροφο. Προφανώς οι ψηφοφόροι του ΠΑΣΟΚ νιώθουν άνετα με τους ψηφοφόρους και των δυο μεγαλύτερων κομμάτων και θα μπορούσαν άνετα να μετακινηθούν. Επίσης, η ΧΑ έχει κοντά στην αυλή της μια μεγάλη δεξαμενή ψηφοφόρων.
Άρα εδώ έχουμε τρία διαφορετικά θέματα και ένα πρόβλημα που θα πρέπει να λάβουν υπόψη τους οι πατέρες της «Νέας Κεντροαριστεράς».
- Το ιδεολογικό. Απ’ όσο γνωρίζω επισήμως σοσιαλδημοκρατικό κόμμα δεν υφίσταται στην Ελλάδα, κόμμα δηλαδή με επίσημη δηλωμένη στο καταστατικό ιδεολογία του τη σοσιαλδημοκρατία. Ο χώρος αυτός είναι επομένως επίσημα κενός. ΠΑΣΟΚ, ΔΗΜΑΡ και ΣΥΡΙΖΑ έχουν επισήμως την ίδια ιδεολογία, δηλαδή το Δημοκρατικό Σοσιαλισμό όπως αυτό αποτυπώνεται απολύτως καθαρά στα καταστατικά τους. Το ΠΑΣΟΚ το διατυπώνει καθαρά στην πρώτη γραμμή του καταστατικού του (http://www.pasok.gr/wp-content/uploads/2016/02/katastatiko-2.pdf), η ΔΗΜΑΡ το αποτυπώνει πάρα μα πάρα πολύ πονηρά (http://www.dim-ar.gr/?p=1358) ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ χρησιμοποιεί μια επαναστατικού τύπου φρασεολογία (http://www.syriza.gr/pdfs/katastatiko.pdf).
- Το πολιτικό. Το ΠΑΣΟΚ δηλώνει συνεχώς ότι πρόκειται περί σοσιαλδημοκρατικού κόμματος και defacto έχει καλύψει πολιτικά το χώρο. Η ΔΗΜΑΡ φλερτάρει διακριτικά με την «αριστερή σοσιαλδημοκρατία». Όμως ο χώρος αυτή τη στιγμή φλερτάρει με την «αριστερή» πτέρυγα της ΝΔ και με τον ΣΥΡΙΖΑ.
- Το εκλογικό. Πιστεύει κανείς ότι τα (1) και (2) ενδιαφέρουν καθόλου τους ψηφοφόρους που μετακινούνται και ειδικά αυτούς για τους οποίους συζητάμε; Υπάρχει μια τεράστια δεξαμενή ψήφων της τάξεως του 30% που αυτοπροσδιορίζονται ως κεντρο-αριστεροί ή σωστότερα ως πασοκ (με πεζά), όμως η ιδεολογική τους άποψη είναι μάλλον θολή και πιθανότατα οι περισσότεροι είναι πιο κοντά σε μια κοινωνικά συντηρητική εκδοχή του δημοκρατικού σοσιαλισμού παρά στην ευρωπαική σοσιαλδημοκρατία και στις εικόνες θα τους τοποθετούσαμε στο κάτω αριστερά τεταρτημόριο. Ο κοινωνικός τους συντηρητισμός τους κάνει να μη νιώθουν άνετα με τον ΣΥΡΙΖΑ αλλά η σοσιαλδημοκρατία είναι υπερβολικά φιλελεύθερη για τα γούστα τους.
Το πρόβλημα: Δεν υπάρχει ηγέτης ή για να το πούμε πιο ρεαλιστικά δεν υπάρχει «βασιλόπουλο». Όταν μια χώρα ή ένας χώρος έχει κατακερματιστεί χρειάζεται μια φιγούρα με μυθική έως και μεταφυσική επένδυση για να ενώσει. Παλιά το ρόλο αυτό τον έπαιζαν οι βασιλείς, στη μεταπολίτευση τον έπαιξε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και για το ΠΑΣΟΚ ο Ανδρέας Παπανδρέου. Τώρα φαίνεται το βαρύτατο λάθος που έκανε ο Γιώργος Παπανδρέου όταν ίδρυε τον ΚΙΔΗΣΟ (επίσης στη βάση του δημοκρατικού σοσιαλισμού) και εξευτελιζόταν στις εκλογές. Αν καθόταν σιωπηλός να περιμένει πιθανόν τώρα θα ήταν η ώρα του. Όλοι οι ηγέτες του χώρου, από τον Αλέξη Τσίπρα ως τον Γιώργο Παπανδρέου και τον Ευάγγελο Βενιζέλο παρουσιάζουν ανήκεστη φθορά, ενώ δε φαίνεται πιθανή η ανάδειξη κάποιου νέου.
Έχει θέση κάποιο ιδεολογικό σχήμα; Και πως θα ονομαστεί; Συντηρητικός Σοσιαλισμός; Τον χώρο αυτό τον καλύπτει ήδη μερικώς το ΛΑΕ και άλλα παρόμοια σχήματα και σίγουρα στον κόσμο αυτό δε θα αρέσει η απώλεια του τίτλου «προοδευτικές» και «δημοκρατικές» δυνάμεις. Ο χώρος αυτός θα συσπειρωθεί μόνο με συναισθηματικούς όρους (και πιθανόν οικονομικούς) αλλά σίγουρα όχι με καθαρά ιδεολογικούς.
Οπότε; Είναι ανησυχητικό το πόσο κοντά βρίσκονται ιδεολογικά με τη Χ.Α., πολύ περισσότερο από την «δεξιά πτέρυγα» της ΝΔ. Δυστυχώς τον τίτλο «προοδευτικός» ο χώρος μπορεί εύκολα να τον ανταλλάξει με τον τίτλο «επαναστατικός» ή «εθνικοπατριωτικός» και το πιο πιθανό σενάριο είναι ότι πολλοί απ’ αυτούς, αν αποφασίσουν να ψηφίσουν και να μετακινηθούν από τον ΣΥΡΙΖΑ, θα καταλήξουν στη Χ.Α. ανεβάζοντάς την σε διψήφια ποσοστά.
Όπως το έχω ξαναπεί, η μάχη στα «αριστερά» ουσιαστικά τελείωσε, μένει να μετρήσουμε τις ζημιές και να ξαναπατήσουμε στα πόδια μας σα χώρα. Το μέτωπο έχει πλέον μετακινηθεί στα αριστερά του ΣΥΡΙΖΑ και τα ερωτήματα πλέον αφορούν την ανικανότητα διαχείρισης παρά την πολιτική αυτή καθαυτή. Όμως η μάχη στα «δεξιά» (όσο και αν η ΧΑ δεν είναι δεξιά) τώρα αρχίζει. Θα είναι μάχη πρωτόγνωρη για τη γενιά μας και εντελώς πρωτόγονη σα φύση, γιατί πιθανόν να έχουν πολύ μικρή θέση ο διάλογος και τα επιχειρήματα. Και θα είναι μάχη για την ψυχή μας.
Όπως ο Ανδρέας Παπανδρέου ήταν ο κυματοθραύστης της κομμουνιστικής αριστεράς, τώρα ζητείται κυματοθραύστης του φασιστικού κύματος. Είναι τόσο ενδιαφέρον όσο και μοιραίο το ότι θα πρέπει να προέρχεται πάλι από την «κεντροαριστερά».
