Πόλεμος με το Ιράν; Not on my watch!

Του Διογένη Λόππα

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ φέρεται να λύγισε λίγο πριν από ένα επιβεβλημένο ανταποδοτικό πλήγμα στο Ιράν, αναλογιζόμενος τις ανθρώπινες απώλειες. Γνωρίζοντας την αδιαφορία που ιστορικά δίνουν οι ΗΠΑ στο συγκεκριμένο θέμα (πολλά δυστυχώς τα παραδείγματα), έχω κάθε λόγο να υποπτεύομαι ότι ο κ. Τραμπ μάλλον μπλόφαρε. Δεν είναι η πρώτη φορά που μπλοφάρει και κινδυνεύει να γίνει προβλέψιμος, ιδιαίτερα για κάτι γεράκια σαν αυτά που διαφεντεύουν την Τεχεράνη.

Υπάρχουν πολλοί και σοβαροί λόγοι για τους οποίους η γραφειοκρατία των ΗΠΑ δεν επιθυμεί εμπλοκή:

  • Τα οικονομικά δεν επαρκούν για μια πολυετή σύρραξη με άγνωστα μάλιστα αποτελέσματα
  • Το Ιραν και ο κόλπος του Ομάν δεν έχουν στρατηγικά τη βαρύτητα που είχαν για τις ΗΠΑ πριν 20 χρόνια, καθώς έχουν απεξαρτηθεί από τις εισαγωγές πετρελαίου. Η προσοχή τους είναι στραμμένη στον ειρηνικό ωκεανό και στον κινέζικο αναθεωρητισμό
  • Οι ψηφοφόροι δε θέλουν ούτε να ακούσουν για πεταμένα δισεκατομμύρια σε τόπους που δεν ξέρουν ούτε πού είναι ούτε πώς είναι. Αν πρόκειται να εγκριθούν πολεμικές δαπάνες, άρα μεταφορά πόρων από άλλους τομείς (καθώς το έλλειμμα ως γνωστόν έχει χτυπήσει ταβάνι) αυτές θα κατευθυνθούν εκεί που υπάρχει υπαρκτός κίνδυνος
  • Το Ιράν είναι μια τεράστια χώρα με στρατηγικό βάθος, σχετικά συμπαγής εθνοτικά και δεν μπορεί να εξουδετερωθεί γρήγορα, ούτε να διοικηθεί εύκολα από ”πρόθυμους Γκαουλαϊτερ”

Υπάρχουν βέβαια και αρκετοί λόγοι για να δοθεί μια επαρκής προειδοποίηση στους μουλάδες που βυσσοδομούν πάνω στην ιστορική χώρα και αυτό γιατί:

  • Κανένας λογικός άνθρωπος δεν επιθυμεί να αντιμετωπίζει τη συγκεκριμένη ηγεσία και τον συγκεκριμένο τρόπο διπλωματίας τους, κάθε τρεις και λίγο στα πιο απίθανα σημεία της γης (Υεμένη, Συρία, Λίβανος, Λιβύη και επεκτείνεται συνεχώς). Στη σκέψη και μόνο ότι μπορεί επιπλέον να αποκτήσουν και πυρηνικά όπλα, η εξίσωση γίνεται εφιάλτης
  • Στο Ισραήλ δεν θα κοιμηθούν ποτέ ήσυχοι πριν το Ιράν αλλάξει ηγεσία και προοπτική. Και το Ισραήλ θα είναι πάντοτε υπό την προστασία των ΗΠΑ
  • Οι Σαουδάραβες, παραδοσιακοί εταίροι και πελάτες των ΗΠΑ, έχουν εμπλακεί σε έναν ατέρμονα πόλεμο στην Υεμένη, αντιμετωπίζοντας τα τσικό του Ιράν. Τι θα γινόταν αν χρειαζόταν να αντιμετωπίσουν την πραγματική στρατιωτική του ισχύ;

Δον Κορλεόνε της Μέσης Ανατολής

Είναι ευάλωτο το Ιράν; Ναι, πάρα πολύ. Οι αδυναμίες του έχουν να κάνουν κυρίως με την κοινωνική δυσαρέσκεια η οποία μεγαλώνει αναλογικά κάθε φορά που η οικονομία αντιμετωπίζει κυρώσεις. Επίσης η άμυνα της χώρας τεχνολογικά βρίσκεται στη λίθινη εποχή σε σχέση με τους ανταγωνιστές της. Όμως ότι χάνει σε τεχνολογική εξέλιξη το κερδίζει σε ανθρώπινο δυναμικό και αυτό το έχει αποδείξει εμπράκτως τόσο στην Υεμένη όσο και (εμφατικά) στη Συρία. Η Αχίλλειος πτέρνα του καθεστώτος είναι η αδυναμία του να προστατέψει τις βασικές υποδομές του σε περίπτωση χειρουργικών αεροπορικών πληγμάτων, από αυτά που αρέσκονται οι Αμερικανοί.

Ακούστηκαν διάφορα μετά τις δολιοφθορές επί των τάνκερ στα στενά. Κατά τη γνώμη μου δεν υπάρχει καμία απολύτως αμφιβολία ότι πίσω από τις μαγνητικές νάρκες βρίσκονται οι Ιρανοί. Όντας σε δυσχερή θέση στις διαπραγματεύσεις, με τον κ. Τραμπ να τους πιέζει αφόρητα και με τη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα ουσιαστικά νεκρή, θέλησαν να στείλουν ένα ξεκάθαρο μήνυμα και νομίζω ότι το κατάφεραν. Οι νάρκες, μου έφεραν στο μυαλό τη θρυλική σκηνή από τον ”Νονό”. Εκείνο το πρωί η Δύση ξύπνησε με ένα κομμένο κεφάλι αλόγου στο κρεβάτι της.

Ισορροπία του τρόμου

Αν και οι δυτικές κυβερνήσεις έχουν κάνει τα μαθήματά τους αναφορικά με τις διακυμάνσεις της τιμής του πετρελαίου και έχουν ενσωματώσει περίπου 200% φόρους στην κατανάλωση ως μαξιλάρι, εντούτοις η σημερινή οικονομική και πολιτική κατάσταση στην ίδια την Ευρώπη δεν επιτρέπει εφησυχασμούς. Η εξέγερση των κίτρινων γιλέκων στη Γαλλία ξεκίνησε από μια μικρή αύξηση στην τιμή του πετρελαίου. Και αν ακόμα οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις κατέφευγαν σε μείωση της φορολογίας για να αντιμετωπίσουν τις αυξήσεις, θα έπρεπε να συσσωρεύσουν έλλειμμα το οποίο με τη σειρά του θα δημιουργούσε ασφυκτικές καταστάσεις, ιδιαίτερα στην ευρωζώνη. Δεν το έχω ψάξει, αλλά θα ήταν ενδιαφέρον να δούμε πόσο κόστιζε ένα ασφαλιστήριο φορτίου από τον περσικό πριν τις νάρκες και πόσο μετά.

Το Ιραν θέλησε να δείξει με τον πλέον πειστικό τρόπο ότι δεν είναι ακριβώς το αδύναμο μέρος στις διαπραγματεύσεις. Αυτός είναι ένας θεμελιακός κανόνας στις διεθνείς σχέσεις. Κανένας (αποφασισμένος) παίκτης δεν είναι πολύ αδύναμος, ακόμα και για τις ΗΠΑ. Η δύναμη δεν εκπορεύεται μόνο από τη στρατιωτική ισχύ αλλά και από πολλές ακόμα μικρές και μεγαλύτερες παραμέτρους. Ιδιαίτερα σοβαρό ρόλο αποτροπής παίζουν και οι συμμαχίες, υπαρκτές και δυνητικές. Ο θεμελιώδης αυτός κανόνας εμφανίζεται από τον Όμηρο ακόμα, ενώ γίνεται αληθινό έργο τέχνης στα γραπτά του Θουκυδίδη και βέβαια διδάσκεται ανά την υφήλιο.

Και σε αυτό το θέμα οι Ιρανοί έχουν κυριολεκτικά ”κεντήσει” τα τελευταία χρόνια. Το αποκορύφωμα της διπλωματίας τους ήταν η συμφωνία για τα πυρηνικά. Χαλάρωσε τις κυρώσεις, έδωσε ελπίδα στον απλό λαό, δύναμη στο καθεστώς και το πιο σημαντικό: Ψύχρανε τη σχέση των Αμερικανών με τους Ισραηλινούς την ίδια ώρα που οι Ευρωπαίοι συνωστίζονταν για ένα συμβόλαιο. Πέρα από τη συμφωνία, υπήρξαν εξαιρετικά προσεκτικοί στο ζωτικό τους χώρο και κατάφεραν, με την υποστήριξη της Ρωσίας, να ελέγξουν το παιχνίδι στη Συρία και να σταθεροποιήσουν το καθεστώς Άσαντ. Αυτό ήταν κίνηση ματ, καθώς όχι μόνο γλίτωσαν από τον εφιάλτη μιας εχθρικής σουνιτικής Συρίας, αλλά την ίδια ώρα άνοιξαν καθαρό δρόμο προς το Λίβανο και τη Χεζμπολάχ, στην αυλή δηλαδή του Ισραήλ. Παράλληλα εκμεταλλεύθηκαν στο έπακρο την χειραφέτηση του κ. Ερντογάν από τη Δύση και παρά τις θεμελιώδεις διαφορές που ιστορικά έχουν με την Τουρκία, κατάφεραν αν πετύχουν μια στοιχειώδη συνεννόηση στη βάση του κοινού συμφέροντος.

Οι κινήσεις αυτές δεν ήρθαν βέβαια χωρίς κόστος, αν και ο καταλύτης υπήρξε η προεδρική αλλαγή στις ΗΠΑ η οποία έφερε την επαναπροσέγγιση με το Ισραήλ, που με τη σειρά της οδήγησε στην αποχώρηση των ΗΠΑ από την ιστορική συμφωνία. Ήταν βέβαια μια εξέλιξη που δύσκολα μπορούσε να προβλεφθεί. Η εμπλοκή στην Υεμένη έδειξε το πραγματικό πρόσωπο του Ιραν στη Δύση και συνεχίζει να προκαλεί διπλωματικές τριβές. Επίσης η μετατροπή του Συριακού εδάφους σε μια κατάσταση ”μπατε σκύλοι αλέστε”, προκάλεσε την ευθεία εμπλοκή της Ισραηλινής αεροπορίας στη Συρία χωρίς προσχήματα και επέφερε σημαντικές απώλειες σε υλικά και υποδομές των Ιρανών εκεί.

Not in my watch

Οι επιλογές των ΗΠΑ στη διαμάχη τους με το Ιραν είναι ιδιαίτερα περιορισμένες. Μια εισβολή αποκλείεται εκ των πραγμάτων, τόσο λόγο δυσανάλογης σχέσης κόστους – οφέλους, όσο και λόγο αντίθεσης του εκλογικού σώματος. Ας μην ξεχνάμε ποτέ ότι στις ΗΠΑ η δημοκρατία ακόμα λειτουργεί και οι επιθυμίες της κοινής γνώμης είναι πάντοτε υπολογίσιμες. Ένας πόλεμος δι’ αντιπροσώπων με ενδεχόμενη τη συμμετοχή Ισραηλινών, Σαουδαράβων και ΝΑΤΟ θα μπορούσε να αποτελέσει μια λύση, αλλά όχι τόσο αξιόπιστη στο πεδίο και με ασύμμετρα διπλωματικά εμπόδια. Η λογική επιτάσσει ότι οι ΗΠΑ, αν τελικά αποφασίσουν να κλιμακώσουν, πράγμα για το οποίο ειλικρινά αμφιβάλλω, θα επιλέξουν κάποια συμβολικά αεροπορικά πλήγματα κατά στρατιωτικών υποδομών. Όσο το Ιραν όμως είναι σε θέση να εμπλέκει τους διεθνείς πετρελαϊκούς στόλους, ακόμα και η αξιοπρεπής αυτή οδός διαφυγής απομακρύνεται.

Τελικά όλη αυτή η αναταραχή δεν είναι τίποτα άλλο από ένα σκληρό παζάρι ανάμεσα σε πολύ ικανούς παίκτες. Στο τέλος θα βρεθούν οι δίαυλοι και η κατάσταση θα επανέλθει εκεί που οι Ιρανοί θα εμπλουτίζουν ουράνιο τόσο όσο θα τους επιτρέπει από τη μία μεριά η μαραζωμένη οικονομία τους και από την άλλη η δυσαρέσκεια ενός λαού που υποφέρει χρόνια από έναν συνδυασμό ανέχειας και κοινωνικής ασφυξίας (θεοκρατία).