Του Πρόδρομου Γιαννά*
Στο μικρό διάστημα που μεσολαβεί μέχρι τις εκλογές στις 25 Ιουνίου είναι αμφίβολο αν η επικέντρωση σε επιχειρήματα και σε επιμέρους θεματικούς τομείς του προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ μπορεί να πείσει τους ψηφοφόρους για δύο λόγους α) σε κάθε επιχείρημα υπάρχει αντεπιχείρημα και β) ο χρόνος είναι βραχύς και για την προώθηση των θέσεων και για την αξιολόγηση και ευνοϊκή πρόσληψη τους από τους ψηφοφόρους.
Η νέα επικοινωνιακή στρατηγική του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ πρέπει να εδράζεται στην έννοια της συναισθηματικής πλαισίωσης. Η έννοια αυτή έχει τύχει επεξεργασίας από κοινωνικούς ψυχολόγους όπως ο νομπελίστας Ντάνιελ Κάνεμαν, γλωσσολόγους όπως ο διακεκριμένος Τζωρτζ Λακόφ και γνωστούς επικοινωνιολόγους όπως ο Ρόμπερτ Έντμαν. Οι έννοιες της πλαισίωσης και αναπλαισίωσης αναφέρονται όχι στο τι λες αλλά πως το λες. Ποιες λέξεις-κλειδιά, φράσεις, συνθήματα χρησιμοποιείς για να προτάξεις συγκεκριμένες αξίες. Η έμφαση στο συναίσθημα προέρχεται από την εστίαση στη υποκειμενική ψυχολογική λογική, όπου στον συσχετισμό «κόστους-ζημίας» η προοπτική της ζημίας έχει μεγαλύτερη επίδραση στη λήψη μιας απόφασης από την προοπτική πιθανού ισόποσου κέρδους. Τα άτομα διακατέχονται από την τάση αποστροφής της ζημίας, δηλαδή αντιλαμβάνονται τις ζημίες πιο έντονα από τα κέρδη.
Ο κ. Μητσοτάκης και η Νέα Δημοκρατία (ΝΔ) κατανόησαν τη δύναμη της συναισθηματικής πλαισίωσης και στη προεκλογική περίοδο έθεσαν το δίλημμα «ΝΔ ή χάος», δηλώνοντας ότι μόνο η ΝΔ εγγυάται σταθερότητα για τη διακυβέρνηση της χώρας και όχι ο ΣΥΡΙΖΑ και οι άλλες πολιτικές δυνάμεις του κεντροαριστερού φάσματος που είναι δύσκολο έως αδύνατο να συναινέσουν και να κυβερνήσουν την χώρα. Η ΝΔ εξακολουθεί μετά την θριαμβευτική επικράτηση της στις εκλογές της 21ης Μαϊου να επενδύει στον φόβο προβάλλοντας τα διλήμματα «Μητσοτάκης ή ακυβερνησία», και «αυτοδύναμη κυβέρνηση ή τρίτες εκλογές τον Αύγουστο».
Μπορεί ο ΣΥΡΙΖΑ να αντιτάξει τη δική του συναισθηματική πλαισίωση στην αντίστοιχη της ΝΔ; Η νέα εν κινήσει στρατηγική του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ πρέπει να ενσωματώσει την συναισθηματική πλαισίωση με θετικό πρόσημο και να αντιπαρατεθεί στη συναισθηματική πλαισίωση της ΝΔ με αρνητικό πρόσημο. Η πλαισίωση της ΝΔ έχει αρνητικό πρόσημο γιατί μεταγράφεται στη φράση «Αν δεν ψηφίσετε Μητσοτάκη, θα επικρατήσει η ακυβερνησία».
Στις εκλογές της 21ης Μαΐου δύο από τα κεντρικά συνθήματα του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ ήταν:
«Δικαιοσύνη παντού»
«Ξέρουμε μπορούμε να φέρουμε την αλλαγή»
Τα παραπάνω συνθήματα μπορούν να αναπλαισιωθούν για να δημιουργήσουν θετικά ερεθίσματα στους ψηφοφόρους.
Η φράση «Δικαιοσύνη παντού» είναι αρκετά αφηρημένη, παραπέμπει σε φιλοσοφικές αναζητήσεις και νομικές διευθετήσεις και επομένως δεν θίγει άμεσα τα καθημερινά προβλήματα του πολίτη. Για να επέλθει η συναισθηματική ταύτιση των πολιτών, μπορεί να αντικατασταθεί με τη φράση:
«Είμαστε δίπλα σου. Στήριξε μας (ΣΥΡΙΖΑ) και μαζί μπορούμε να καταφέρουμε πολλά και σημαντικά»
Με αυτή τη μορφή διατύπωσης, ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ δηλώνει ότι «συν-πάσχει» με τις ανησυχίες και τα προβλήματα των ψηφοφόρων και συνάμα υπογραμμίζει την αξία της αλληλεγγύης. Κατανοώντας τη δύσκολη συγκυρία στην οποία έχει περιέλθει, ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ αντλεί επιπρόσθετα δύναμη από την στήριξη των ψηφοφόρων.
Το σύνθημα «Ξέρουμε μπορούμε να φέρουμε την αλλαγή» μπορεί να συμπληρωθεί στο τέλος με την λέξη «στη κανονικότητα». Η προσθήκη αυτή που τροποποιεί το σύνθημα στο «Ξέρουμε μπορούμε να φέρουμε την αλλαγή στη κανονικότητα» λειτουργεί σε δύο επίπεδα. Επιτρέπει αφενός στο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ να επιρρίπτει ευθύνες στη διακυβέρνηση της ΝΔ για την ακρίβεια, τις απευθείας αναθέσεις, τις υποκλοπές και τα σκάνδαλα. Παράλληλα κατευνάζει το φοβικό σύνδρομο που συστηματικά καλλιεργεί και εξάπτει η ΝΔ στους ψηφοφόρους καθησυχάζοντας τους ότι μια προοδευτική κυβέρνηση υπό τον ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ δεν θα οδηγήσει σε ακυβερνησία και παλινωδίες. Τουναντίον, θα εκσυγχρονίσει και θα καταστήσει την χώρα ισότιμο δημοκρατικό εταίρο στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Θα ήταν λάθος στο λίγο χρονικό διάστημα που απομένει μέχρι τη δεύτερη λαϊκή ετυμηγορία ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ να σπαταλήσει δυνάμεις στη ανάλυση των θέσεων του. Η αναμέτρηση με τη Δεξιά μπορεί να κριθεί σε σημαντικό βαθμό στην κατίσχυση της θετικής και ελπιδοφόρας συναισθηματικής πλαισίωσης του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ έναντι της αντίστοιχης αρνητικής και φοβικής της ΝΔ.
*Ο Πρόδρομος Γιαννάς είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής