Του Γιάννη Κωνσταντινίδη
Το μεγαλύτερο σφάλμα στην ανάλυση ευρημάτων δημοσκοπήσεων είναι η αποσπασματική ανάγνωσή τους: επικέντρωση στον υπολογισμό της «ψαλίδας», πολλές φορές με ανόητη εμμονή στα δεκαδικά ψηφία της διαφοράς –θαρρείς και είναι βάσιμο να υπολογίζουμε με ακρίβεια δεκαδικού μια οποιαδήποτε τιμή για τον πληθυσμό βασιζόμενοι σε ένα δείγμα– και επιφανειακή σύγκριση με την «ψαλίδα» του προηγούμενου μήνα. Η ουσία των ερευνών κοινής γνώμης, όμως, βρίσκεται στη διαχρονική αποτύπωση στάσεων, προτιμήσεων, αλλά και μη προτιμήσεων, κάτι εξίσου σημαντικό σε περιόδους αποδοκιμασίας και άρνησης της πολιτικής. Ποια είναι λοιπόν σήμερα η μεγάλη εικόνα;
Είναι σίγουρα μια εικόνα σαφούς υπεροχής της Νέας Δημοκρατίας που παραμένει σχετικά σταθερή για πάνω από 18 μήνες πλέον. Σε αυτό το κεντρικό εύρημα, ωστόσο, θα πρέπει να προσθέσουμε δεύτερες υποσημειώσεις που αξίζουν την προσοχή μας γιατί θέτουν το κεντρικό εύρημα σε μικρή, πλην όμως ουσιαστική, αστάθεια. Πρώτον, η εκλογική επιρροή της Νέας Δημοκρατίας μοιάζει να διατηρείται στα ίδια ακριβώς επίπεδα, καθώς δεν υπάρχουν άλλα περιθώρια συσπείρωσης, από τη μία, και δεν αυξάνει τις ευθείες εισροές της από τον ΣΥΡΙΖΑ (αυτές παραμένουν σταθερά στο 10% της εκλογικής δύναμης του ΣΥΡΙΖΑ του 2015), από την άλλη. Τα κέρδη είναι σημαντικά αλλά δεν προστίθενται νέα, και αυτό καθίσταται προβληματικό σε ένα δικομματικό σύστημα, όπως τείνει να γίνει εκ νέου το ελληνικό μετά τη σύντομη περίοδο κατακερματισμού.
Δεύτερον, σημαντικά ποσοστά του δυνητικού εκλογικού ακροατηρίου της Νέας Δημοκρατίας φαίνεται να αδυνατούν να καταγράψουν ως ουσιαστικά μεγαλύτερη την πιθανότητα να στηρίξουν το κόμμα αυτό σε σύγκριση με κάποιο άλλο, με συνέπεια οι απαντήσεις τους, είτε σε ερωτήσεις δυνητικής εκλογικής επιλογής είτε –πολύ περισσότερο– πρόθεσης ψήφου, να είναι απλώς συγκυριακές. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2% του σώματος δηλώνει καθαρά ότι βρίσκεται σε δίλημμα προτίμησης στην κάλπη είτε της Νέας Δημοκρατίας είτε του ΣΥΡΙΖΑ, ενώ παράλληλα το 3% του σώματος δηλώνει αδυναμία επιλογής μεταξύ Ν.Δ. και Κινήματος Αλλαγής. Αν υποθέσουμε ότι αυτές οι ομάδες «επιλεκτικών αναποφάσιστων» δεν κινηθούν τελικά στην κάλπη προς τη Νέα Δημοκρατία, τότε το αποτέλεσμα των εκλογών μπορεί να είναι πολύ διαφορετικό.
Τι άλλο περιλαμβάνεται στη μεγάλη εικόνα; Περιλαμβάνεται η σταθερή απώλεια για τον ΣΥΡΙΖΑ του ενός τρίτου των ψηφοφόρων του Σεπτεμβρίου του 2015. Οι απώλειες αυτές εντοπίζονται συχνότερα μεταξύ των ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ, που όμως ψήφισαν «ναι» στο δημοψήφισμα του Ιουλίου 2015. Η ασύμμετρη προέλευση των μετακινουμένων από τον ΣΥΡΙΖΑ από τις τάξεις του «ναι» –και όχι του «όχι»– μαρτυρά την απογοήτευση του εκλογικού κοινού που τον εμπιστεύτηκε από την αποτελεσματικότητα της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ και όχι από τη μη τήρηση των υποσχέσεών του.
Τέτοιοι ψηφοφόροι μετακινήθηκαν ήδη προς τη Νέα Δημοκρατία ή εξετάζουν την ιδέα να το κάνουν, όπως προκύπτει από το γεγονός ότι το 2% των δυνητικών ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ δηλώνουν ως εξίσου πιθανή την επιλογή της Νέας Δημοκρατίας. Αντιθέτως, άλλοι τόσοι ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ του 2015 που είχαν προτιμήσει το «όχι» στο δημοψήφισμα μοιάζει να βρίσκονται μπροστά στο δίλημμα του ΣΥΡΙΖΑ ή του ΚΚΕ. Αν αυτές οι μετακινήσεις μακριά από τον ΣΥΡΙΖΑ γίνουν πράξη οριστικά, τότε το αποτέλεσμα των εκλογών μπορεί να είναι πολύ διαφορετικό.
Η μεγάλη εικόνα περιγράφεται με δύο παραγράφους που τελειώνουν με την ίδια ακριβώς πρόταση. Το καλύτερο δείγμα ρευστότητας των επιλογών ψήφου. Και η καλύτερη αρχή για να αρχίσει κανείς να γράφει τα «παραμύθια της ψαλίδας».
*Επίκουρος καθηγητής Πανεπιστημίου Μακεδονίας Διευθυντής της Prorata
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ