Του Γ. Λακόπουλου
Να ξεκινήσουμε με δυο παρατηρήσεις.
Αν το πραξικόπημα επικρατούσε την Τουρκία το πρώτο που θα επακολουθούσε θα ήταν η επιβολή κατάστασης έκτακτης ανάγκης. Ακριβώς το ίδιο συμβαίνει και τώρα που δεν επικράτησαν.
Αν το πραξικόπημα στην Τουρκία επικρατούσε πολύ σύντομα στρατιές πολιτών της θα την εγκατέλειπαν, όπως έκαναν οι Έλληνες επί δικτατορίας. Ακριβώς το ίδιο αναμένεται να συμβεί και τώρα που δεν επικράτησαν.
Αυτές οι δυο παρατηρήσεις οδηγούν στο συμπέρασμα ότι μετά την απόπειρα πραξικοπήματος η εποχή Ερντογάν θα έχει τα χαρακτηριστικά του πραξικοπήματος που απέτρεψε. Κυρίως από την κινητοποίηση των οπαδών του από τους ιμάμηδες και όχι από τα “σόσιαλ μίντια”, όπως προβάλλουν οι αναλύσεις της μόδας.
H εποχή σημαίνει δύο πράγματα. Πρώτο, τον οριστικό ενταφιασμό της ευρωπαϊκής προοπτικής της Τουρκίας, ίσως και αποβολή της από το ΝΑΤΟ όπως ακούγεται από τους κόλπου στης συμμαχίας. Και δεύτερο την εγκαθίδρυση ενός θεοκρατικού αυταρχικού καθεστώτος που μπορεί να βρεθεί ακόμη και υποψήφιο για αποβολή από το Συμβούλιο της Ευρώπης -το δεύτερο μετά την αποβολή των ημέτερων Απριλιανών το 1969. Ένα καθεστώς δηλαδή που δεν υπάγεται στους διεθνείς κανόνες.
Τσίπρας-Μητσοτάκης μαζί
Εδώ μπαίνει στη σκηνή ο Έλληνας Πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας και δίπλα του ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Κυριάκος Μητσοτάκης. Μπαίνουν μαζί. Θα ήταν αδιανόητο και αυτοκαταστροφικό να αρχίσουν να συγκρούονται αυτό το θέμα.
Στην πραγματικότητα δηλαδή μπαίνει στη σκηνή η Ελλάδα, της οποίας η θέση πλέον είναι απείρως δυσχερέστερη. Τα προβλήματα της Τουρκίας είναι ταυτοχρόνως και ελληνικά προβλήματα.
Ο πρώτος λόγος είναι ότι καταλύεται η πολιτική των τελευταίων είκοσι ετών για διευκόλυνση της ένταξης της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπέρ της οποίας εκχωρήσαμε εθνικά όπλα, όπως ήταν η άρση του βέτο στο περίφημο 4ο χρηματοδοτικό πρωτόκολλο ΕΟΚ-Τουρκίας. Το κάναμε γιατί ορθά, οι ελληνικές κυβερνήσεις έκριναν ότι με την Τουρκία στην Ένωση κλείνει ο κεφάλαιο των εξ ανατολών κίνδυνου που απορροφάει πόρους και πολιτική δράση.
Αυτή ήταν μια σοφή πολιτική, πέρα από τη φιγουρατζίδικη προβολή της από τον Γ. Παπανδρέου. Ήταν ένα νέο εθνικό δόγμα μετά τη γραμμή ότι “το ελληνικό έδαφος είναι ευρωπαϊκό έδαφος” που θεμελίωσε ο Κ. Καραμανλής από τη δεκαετία του ’70.
Αυτό το δόγμα τώρα καταλύεται. Όπως έλεγε στους κήπους του προεδρικού Μεγάρου, παλιός διπλωμάτης που βρίσκεται πλέον στην πολιτική “ξεμένουμε από διπλωματικά εργαλεία”. Πέρα από την αμφιβολία αν η σημερινή Ελλάδα μπορεί να αντέξει την ένταση με την Τουρκία των ισλαμιστών.
Κάντο όπως ο Ανδρέας
Αυτό αποτελεί και τον πυρήνα του δευτέρου λόγου που δυσχεραίνει τη θέση μας. Μια σκληρή, ισλαμική, ημιδικτατορική Τουρκία στο στόχαστρο των διεθνών οργανισμών και της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης για το αντιδημοκρατικό εκτροχιασμό του Ερντογάν, φέρνει την Ελλάδα σε καθημερινή τριβή μαζί της.
Πέρα από τους παραδοσιακούς λόγους και για καινούριους, όπως είναι η ενδεχόμενη μαζική εγκατάσταση Τούρκων πολιτών σε ελληνικό – και ταυτόχρονα ευρωπαϊκό- έδαφος.
Όλοι αντιλαμβάνονται πως θα το αντιμετωπίσει αυτό ο νέος σουλτάνος. Και αυτό απαιτεί επιδέξιους χωρισμούς και πολιτική έμπνευση. Αυτό δεν φάνηκε στην διαχείριση της καυτής πατάτας των οκτώ στρατιωτικών που αξιώνει να παραλάβει πακέτο για να τιμωρήσει ο Ερντογάν. Κι όμως υπήρχε ένα προηγούμενο που θα μπορούσε να επαναληφθεί.
Είναι το προηγούμενο του Παλαιστινίου Ρασίντ τον οποίο στη δεκαετία του 1980 διεκδικούσαν οι Αμερικανοί του Ρήγκαν για να δικάσουν ως τρομοκράτη ενώ οι παλαιστινιακές οργανώσεις του Αμπού Νιντάλ, θεωρούσαν αιτία πολέμου –με βόμβες επί ελληνικού εδάφους- την έκδοσή του.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου με υπουργό Δικαιοσύνης τον Απόστολο Κακλαμάνη, έλυσαν τον πρόβλημα, όταν ο Ρασίντ καταδικάστηκε σε τέσσερα χρόνια φυλακή και οδηγήθηκε στις φυλακές Κορυδαλλού για να εκτίσει την ποινή του. Ποιος θα μπορούσε να αξιώσει από την Ελλάδα να αποστεί από το δικαίωμα της να τιμωρήσει κάποιον που παρέβη τη νομοθεσία της;
Οι δυο μήνες με αναστολή που επιβλήθηκαν στους οκτώ Τούρκους για προφανείς παραβάσεις των νόμων της χώρας κατά την είσοδο τους, δείχνουν ότι εκείνος ο χειρισμός δεν τελεί υπόψη της σημερινής κυβέρνησης. Παρ’ ότι στους κόλπους της υπάρχουν πρόσωπα που ήταν κοντά στον Ανδρέα Παπανδρέου εκείνη περίοδο, όπως ο σημερινός διοικητής της ΕΥΠ Γιάννης Ρουμπάτης.
Νέο προσφυγικό
Εν κατακλείδι, ακόμη και αν δεν το έχει συνειδητοποιήσει το ελληνικό πολιτικό σύστημα, τα γεγονότα στην Τουρκία τέμνουν τις ελληνοτουρκικές σχέσεις όπως τέμνουν και τις σχέσεις της Τουρκίας με τις λοιπές δυτικές δημοκρατίες.
Είναι κάτι που υπερβαίνει το προσφυγικό και το ενδεχόμενο να μην τηρήσει η Τουρκία τη συμφωνία με την Ευρώπη το εμπλουτίζει με μια νέα παράμετρο: να ενταχθούν στα προσφυγικά ρεύματα και Τούρκοι πολίτες.
Εν όψει της νέας και πολύ δύσκολης εποχής που αρχίζει η κυβέρνηση και η αντιπολίτευση και ακριβέστερα ο Τσίπρας και ο Μητσοτάκης προσωπικά – με την συνδρομή του Προέδρου της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλου – οφείλουν να διασφαλίσουν δυο βασικά θέματα.
Το ένα είναι η ενότητα του πολιτικού κόσμου σ’ αυτό το θέμα.Το δεύτερο είναι το μήνυμα προς την Άγκυρα πως ό,τι αφορά την Ελλάδα αφορά ταυτόχρονα και την Ευρώπη.
Η Ελλάδα δηλαδή να γίνει απόλυτα ευρωπαϊκή και αυτό αφορά την κυβέρνηση πρωτίστως.
Με αυτές τις προϋποθέσεις μπορούν να προχωρήσουν στο τρίτο βήμα που αποτελεί στην πραγματικότητα επιστροφής σε ένα δόγμα που ο Ανδρέας Παπανδρέου – όπως αναφέρουν αυτόπτες μάρτυρες- προσπαθούσε να περάσει στον Μπιλ Κλίντον και τον υπουργό Εξωτερικών Κρίστοφερ: ότι το όριο ασφάλειας της Ευρώπης πρέπει να είναι ο άξονας Ελλάδα –Βουλγαρία και όχι η Τουρκία της Σίλερ όπως επέμεναν τότε οι Αμερικανοί.
Αλλά αυτά απαιτούν εθνική στρατηγική και διπλωματική οξυδέρκεια. Αν δεν την έχουν τα δύο μεγάλα κόμματα οφείλουν να διαμορφώσουν το πρώτο και να ανατρέξουν σε παλαιότερους για το δεύτερο. Γιατί όσα συμβαίνουν εκείθεν του Αιγαίου δεν είναι εξελίξεις σε μια τρίτη χώρα. Αποτελούν μια νέα αρνητική παράμετρο στο ελληνικό πρόβλημα.