Του Σωκράτη Αργύρη*
Άραγε ήτανε Στέλλα τ’ όνομά σου / θεία που ζούσες πριν από μας σ’ αυτό το σπίτι; / Να ’χες παιδιά; / Κι ετούτη τη φωτογραφία στον τοίχο / μήπως την έβγαλες στον γάμο σου αγαπημένη θεία;… -Πολύ θα ’θελα να ’ξερα / ποιος να ’ταν άραγε ο Κύπριος που διάβαζε το βιβλίο αυτό; / Σταμάτησε στη σελίδα 48. / Ίσως και να τον επιστράτευσαν τότε ακριβώς, / κι ωστόσο ο τίτλος του βιβλίου / ήταν Ο άνθρωπος δε γεννιέται στρατιώτης… Δεν είμαι δολοφόνος…
– Μεχμέτ Γιασίν, Ένα ποίημα των ημερών που δεν μας ανήκαν (1)
Επειδή διακρίνουμε μία κινητικότητα στο θέμα της Κύπρου που είτε προέρχεται από πιέσεις είτε από κοινή απόφαση των 2 κοινοτήτων που προέκυψαν από τις Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου, να βρουν λύση που δυστυχώς αναζητείται δεκάδες χρόνια, χωρίς να ικανοποιούνται οι λαοί που έχουν ή είχαν την κυπριακή ιθαγένεια.
Είναι με άλλα λόγια μία αντεστραμμένη περίπτωση της πΓΔΜ που μετά την συμφωνία των Πρεσπών, οι εκεί λαοί απέκτησαν κοινή τεχνητή ιθαγένεια και έτσι η καταγωγή τους άφησε εκτός τα γειτονικά κράτη που υποστήριζαν ότι οι εκεί κάτοικοι είχαν κοινή ρίζα με αυτά.
Το κυπριακό ζήτημα έτσι όπως το ξέρουμε στη σύγχρονη ιστορία ξεκίνησε όταν το 1878, στο Συνέδριο του Βερολίνου, οι Οθωμανοί Τούρκοι συμφώνησαν μεταξύ άλλων να παραδώσουν την Κύπρο στη Βρετανία με το δικαίωμα διοίκησης και ελέγχου, αλλά όχι να έχουν την κυριαρχία του εδάφους της.
Όταν όμως το 1914 η Οθωμανική αυτοκρατορία συμμάχησε στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο εναντίον της Αντάντ η Βρετανία κήρυξε κτήση της το νησί.
Οι μουσουλμάνοι της Κύπρου ρωτήθηκαν αν επιθυμούσαν την βρετανική υπηκοότητα ή να διατηρήσουν το Οθωμανικό τους στάτους, και πολλοί αποφάσισαν να εγκαταλείψουν το νησί και να μετακομίσουν στην Τουρκία.
Όταν υπογράφηκε στην ελβετική πόλη της Λωζάννης, η γνωστή Συνθήκη (ήταν και άλλες πόλεις ως υποψήφιες) στις 24 Ιουλίου 1923 (51 χρόνια αργότερα θα είχαμε την επέμβαση της Τουρκίας στην Κύπρο) η οποία δεν έχει κυρωθεί από τις ΗΠΑ και που έπρεπε να ήταν αυτό προτεραιότητα του Υπουργείου Εξωτερικών της Ελλάδας, στα άρθρα 20 και 21 της συνθήκης αυτής διαβάζουμε σχετικά για τους εκεί το γένος Τούρκους κατοίκους της Κύπρου
Άρθρον 20.
Η Τουρκία δηλοί ότι αναγνωρίζει την προσάρτησιν της Κύπρου ανακηρυχθείσαν υπό της Βρεττανικής Κυβερνήσεως την 5ην Νοεμβρίου 1914.
Άρθρον 21.
Οι τούρκοι, οι εγκατεστημένοι εν τη νήσω Κύπρω κατά την 5ην Νοεμβρίου 1914, θα αποκτήσωσιν, εφ’ οις όροις προβλέπει ο εγχώριος νόμος, την
βρεττανικήν ιθαγένειαν, αποβάλλοντες ως εκ τούτου την τουρκικήν.
Κανείς δεν φανταζόταν τότε ότι τα άρθρα της συνθήκης της Λαζάνης θα άλλαζαν, γιατί εν τω μεταξύ ο αγώνας του Κυπριακού λαού θα είχε αναγκάσει την βρετανική αυτοκρατορία να εξαιρέσει την Κύπρο από τις αποικίες της, με τις Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου που υπογράφηκαν στις 11 και 19 Φλεβάρη του 59. Και να μη ξεχνάμε τι ο Γεώργιος Παπανδρέου δήλωνε τότε στη Βουλή: «Αι συμφωνίαι, αι οποίαι υπεγράφησαν από την ηγεσίαν του κυπριακού λαού και ήρχισαν εφαρμοζόμεναι, δεν είναι δυνατόν, δεν είναι εθνικώς συμφέρον, να ακυρωθούν.»
Ο Γρίβας βέβαια αν και στη μάχη του Δεκέμβρη 44 ήταν με το μέρος της Αυτοκρατορίας, που έδειξε και τότε το πρόσωπο της στις κτήσεις της, όταν ξεκίνησε τον αγώνα της ΕΟΚΑ ίσως δεν πίστευε ότι θα ήταν το ίδιο σκληρή σε ένα πρώην φίλο της. Και όταν ο Καμύ (2) έγραφε μία ανοικτή επιστολή στην ακόμα και τώρα βασίλισσα Ελισάβετ Β’ για να δώσει χάρη στον δικό μας Τσε Γκεβάρα, τον Καραολή, ίσως ο σύζυγός της Φίλιππος να της είπε όχι, για να εκδικηθεί τους Έλληνες που τους έστειλαν στην εξορία μετά την Μικρασιατική καταστροφή. Δημόσιος κατήγορος στη δίκη του Καραολή ήταν ο μετέπειτα ηγέτης των Τουρκοκυπρίων, Ραούφ Ντενκτάς.
Δημόσιος κατήγορος στη δίκη του Καραολή ήταν ο μετέπειτα ηγέτης των Τουρκοκυπρίων, Ραούφ Ντενκτάς.
Από τον Ιούλη του 1954 στη Βουλή των Κοινοτήτων ο τότε Υπουργός Αποικιακών Υποθέσεων της Βρετανίας Χένρι Χόπκινσον είχε δηλώσει ότι η Κύπρος ανήκε στις αποικίες «που λόγω των ιδιαίτερων περιστάσεών τους δεν μπορούν να ελπίζουν ότι κάποτε θα ανεξαρτητοποιηθούν πλήρως».
Σε ανάρτηση επίσης του ΥπΕξ της Τουρκίας διαβάζουμε δήλωση, κατά παράβαση της Συνθήκης της Λωζάννης αφού δεν υπήρχε κοινότητα Τούρκων, του τότε υπουργού Αποικιών στις 19 Δεκέμβρη 1956 Alan Lennox-Boyd στο Κοινοβούλιο:
«it will be the purpose of Her Majesty’s Government to ensure that any exercise of self-determination should be effected in such a manner that the Turkish Cypriot community, no less than the Greek Cypriot community, shall in the special circumstances of Cyprus be given freedom to decide for themselves their future status.»
http://www.mfa.gov.tr/cyprus-_historical-overview_.en.mfa
Συνέπεια των διαπραγματεύσεων που κατέληξαν στις Συνθήκες Ζυρίχης-Λονδίνου ήταν, η κατά παράβαση της Συνθήκης της Λαζάνης, απόδοση της Κυπριακής ιθαγένειας σε όσους είχαν την βρετανική και στις 29 Ιούλη 1960 το αγγλικό κοινοβούλιο ψηφίζει την Cyprus Act ( 14 χρόνια πριν τον Αττίλα) και έτσι τους αφαιρεί την βρετανική ιθαγένεια επικαλούμενη την British Nationality Act, 1948 μιλώντας για:
Citizenship
(1) For the purpose of giving effect to any agreement for the establishment of the Republic of Cyprus, Her Majesty may by Order in Council provide that persons of such descriptions as may be specified in the Order shall cease to be citizens of the United Kingdom and Colonies on such date as may be so specified, and different dates may be specified in relation to different descriptions of persons:
http://www.legislation.gov.uk/ukpga/Eliz2/8-9/52/section/4/enacted
Με αυτό τον τρόπο αναθεωρήθηκε η Συνθήκη της Λωζάννης και έτσι έχουμε το παράδοξο να δημιουργείται μία τουρκοκυπριακή κοινότητα δίπλα στην ελληνική και μάλιστα διαβάζουμε στον «περί Ιθαγενείας της Δημοκρατίας της Κύπρου (Τύποι, Τέλη και Αδικήματα) Νόμος του 1961 – 11/1961»
http://www.cylaw.org/nomoi/enop/non-ind/1961_1_11/full.html
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ
ΠΡΩΤΟΣ ΠΙΝΑΞ
ΤΥΠΟΣ Ι.
7.Αμέσως προ της 16ης Αυγούστου, 1960, ήμην πολίτης του Ηνωμένου Βασιλείου και Αποικιών και πρόσωπον όπερ-
*(α)κατέστη Βρεττανός υπήκοος δυνάμει των διατάξεων των περί Προσαρτήσεως της Κύπρου Διαταγμάτων εν Συμβουλίω, 1914 – 1943, *ή
*(β)εγεννήθη εν τη Νήσω της Κύπρου κατά ή μετά την 5ην Νοεμβρίου, 1914, *ή
*(γ)κατάγεται εξ αρρενογονίας εκ τινος των εν εδαφίοις (α) ή (β) της παρούσης παραγράφου αναφερομένων προσώπων (γράψατε το όνομα τούτου ως και την συγγένειαν του αιτούντος προς αυτόν).
TREATY NO. 5476. UNITED KINDOM OF GREAT BRITAIN AND NORTHERN IRELAND, GREECE and TURKEY and CYPRUS
https://www.google.com/url?
Θα ήταν ενδιαφέρον από τα Αρχεία του ελληνικού ΥπΕξ να διαβάζαμε τις απόψεις Αβέρωφ για το θέμα της ίδρυσης της κοινότητας των Τουρκοκυπρίων κατά παράβαση της Συνθήκης της Λωζάννης, όπως μάθαμε την άποψη του για την μακεδονική γλώσσα πρόσφατα.
Και ενώ το σύνταγμα της Κύπρου είναι σε ισχύ ο πρόεδρος Μακάριος Γ’, 4 χρόνια αργότερα, το 63 ζητά αναθεώρηση (11 χρόνια πριν την ανατροπή του από το πραξικόπημα) και λόγω συγκρούσεων που έγιναν ανάμεσα στις κοινότητες, σε διαβουλεύσεις που γίνονται, οι ΗΠΑ υποβάλουν την πρόταση του Ντιν Άτσεσον προς την Ελληνική πλευρά αλλά και το σχέδιο Taksim (διχοτόμηση) προς την πλευρά της Τουρκίας, αν και στη συνθήκη των Εγγυήσεων διαβάζουμε όπως είναι σε ανάρτηση του Τουρκικού ΥπΕξ:
(2) TREATY OF GUARANTEE
ARTICLE I
The Republic of Cyprus undertakes to ensure the maintenance of its independence, territorial integrity and security, as well as respect for its Constitution.
It undertakes not to participate, in whole or in part, in any political or economic union with any State whatsoever. It accordingly declares prohibited any activity likely to promote, directly or indirectly, either union with any other State or partition of the Island.
http://www.mfa.gov.tr/treaty-concerning-the-establishment-of-the-republic-of-cyprus.en.mfa
Ουσιαστικά συζητούσαν λύσεις εκτός των Υπογεγραμμένων Διεθνών Συμφωνιών.
Γιατί οι εγγυήσεις είναι μέσα στις συνταγματικές πρόνοιες της Κυπριακής Δημοκρατίας, οπότε τυχόν απάλειψη, ίσως δημιουργήσει νομικές παρενέργειες με απροσδιόριστες συνέπειες, γιατί έτσι θα κτιστεί ένα κράτος παρίας.
Εδώ θα πρέπει να θυμηθούμε ότι ο Kissinger ,που είναι ένας από τους ιδρυτές του Weatherhead Center for International Affairs(3) στο πανεπιστήμιο Harvard
ποτέ δεν χρησιμοποιεί τη λέξη «Κύπρος» αλλά τον όρο «real estate», δηλαδή επαναφέρει τον λατινικό όρο res που θεωρεί τους ανθρώπους απλά μέρους του εδάφους.
https://www.lrb.co.uk/v30/n08/perry-anderson/the-divisions-of-cyprus
Και επειδή στα ΜΜΕ διαβάζουμε ότι η λύση είναι μία διζωνική-δικοινοτική ομοσπονδία χαλαρή ή μη στη Συμφωνία Υψηλού Επιπέδου Μακάριου – Ντενκτάς, που έγινε στη Βιέννη στις 12 Φλεβάρη 77, και που έχει ως ακολούθως:
«1. Επιζητούμε μια ανεξάρτητη, αδέσμευτη δικοινοτική Ομοσπονδιακή Δημοκρατία.
2. Το έδαφος υπό τη διοίκηση της κάθε κοινότητας πρέπει να συζητηθεί υπό το φως της οικονομικής βιωσιμότητας ή παραγωγικότητας και της ιδιοκτησίας γης.
3. Θέματα αρχών όπως η ελευθερία διακίνησης, ελευθερία εγκατάστασης, το δικαίωμα περιουσίας και άλλα εξειδικευμένα ζητήματα είναι ανοικτά για συζήτηση, λαμβάνοντας υπόψη τη θεμελιώδη βάση ενός δικοινοτικού ομοσπονδιακού συστήματος και ορισμένες πρακτικές δυσκολίες, οι οποίες μπορεί να προκύψουν για την τουρκοκυπριακή κοινότητα.
4. Οι εξουσίες και οι αρμοδιότητες της κεντρικής ομοσπονδιακής κυβέρνησης θα είναι τέτοιες, ώστε να διασφαλίζουν την ενότητα της χώρας λαμβανομένου υπ’ όψιν και του δικοινοτικού χαρακτήρα του κράτους».
Πουθενά όμως δεν αναφέρεται η λέξη διζωνική.
https://www.amazon.com/Mediating-Cyprus-Cypriot-Communities-Peacekeeping/dp/0714648779
Κάπως έτσι μονομερώς ανακηρύχτηκε το 1983 το μη διεθνώς αναγνωρισμένο κράτος της βόρειας Κύπρου.
Στον ιστότοπο του ΥπΕξ της Κυπριακής Δημοκρατίας όμως διαβάζουμε μία σοβαρή μετατόπιση θέσεων.
«Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης έχει δεσμευτεί να εργαστεί, καταβάλλοντας κάθε δυνατή προσπάθεια, για την επίτευξη ενός λειτουργικού και βιώσιμου συμβιβασμού που θα αντιμετωπίζει τις βασικές ανησυχίες όλων των πολιτών του νησιού. Πλαίσιο αυτού του συμβιβασμού είναι η διζωνική (sic) δικοινοτική ομοσπονδία με πολιτική ισότητα, όπως περιγράφεται στα σχετικά ψηφίσματα του ΟΗΕ, με μία κυριαρχία, μία ιθαγένεια και μία διεθνή προσωπικότητα.»
http://www.mfa.gov.cy/mfa/PermRep/PermRep_Brussels.nsf/page32_gr/page32_gr?OpenDocument
Και αν τώρα χρησιμοποιήσουν τη φρασεολογία της Συνθήκης των Πρεσπών, θα μιλάμε εντελώς συμπτωματικά για ένωση του πρώτου μέρους (Κυπριακή δημοκρατία) με το δεύτερο μέρος (τουρκική δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου). Γιατί είναι ένα πακέτο η Συμφωνία των Πρεσπών με την επερχόμενη λύση του Κυπριακού.
(2) Albert Camus, L’enfant grec, L’ Express, 6 décembre 1955
«…Εδώ και λίγες εβδομάδες η επαναστατημένη Κύπρος έχει αποκτήσει τον ήρωα της στο πρόσωπο του νεαρού Κύπριου σπουδαστή Μιχάλη Καραολή που καταδικάστηκε από τα βρετανικά δικαστήρια σε θάνατο με τη μέθοδο του απαγχονισμού. Στο ευτυχισμένο εκείνο νησί οπού γεννήθηκε η Αφροδίτη, οι άνθρωποι πεθαίνουν σήμερα και μάλιστα με τρόπο φρικιαστικό. Για μια ακόμη φορά, η ταπεινή διεκδίκηση ενός λαού που παρέμεινε για χρόνια βουβή και αναχαιτίστηκε μόλις θέλησε να εκδηλωθεί, ξεσπά τώρα σε εξέγερση. Για μια ακόμη φορά, της εξέγερσης είχε προηγηθεί η τυφλή καταπίεση. Για μια ακόμη φορά, οι αρχές Κατοχής που διατράνωναν ότι κυριαρχική τους φροντίδα ήταν η τάξη, αναγκάζονται να εγκαταστήσουν τα δικαστήριά τους και να κάνουν ακόμη μεγαλύτερη μια καταπίεση που δε θα φέρει άλλο αποτέλεσμα παρά τον πολλαπλασιασμό των εξεγέρσεων.
Η Αγγλία, ωστόσο, δεν αμφισβητεί ούτε τα δίκαια που διεκδικούν οι Κύπριοι ούτε το γεγονός οτι το 80% των κατοίκων της νήσου είναι Έλληνες ούτε ακόμη ότι ένα ελεύθερο δημοψήφισμα θα έδινε μια συντριπτική πλειοψηφία υπέρ της ένωσης. Το μοναδικό της επιχείρημα, που το υποστήριξε άλλωστε πριν λίγο καιρό κι ένας γάλλος συγγραφέας, είναι στρατηγικής σημασίας: ή Κύπρος είναι το προωθημένο αεροπλανοφόρο της βρετανικής και δυτικής δύναμης.Δεν είναι λοιπόν πιο συνετό νa γίνει δεκτή η λογική πρόταση της ελληνικής κυβέρνησης, που προσφέρεται να εγγυηθεί τις βάσεις, από τη στιγμή που θα πραγματο¬ποιηθεί η ένωση; Ας μην ξεχνάμε ότι υπάρχουν και πιστές φιλίες, που αξίζουν περισσότερο από το χάλυβα και το τσιμέντο. Με την αξιοθαύμαστη αντίστασή της εναντίον των γερμανών και ιταλών επιδρομέων, αλλά και με την άρνησή της να υποταχθεί, η Ελλάδα αποκάλυψε σε ολόκληρο τον κόσμο ότι η φιλία της αξίζει πολύ περισσότερο απ ό,τι οι φιλίες μερικών άλλων.Δε θα κρύψω, από πλευράς μου, τα αισθήματα τρυφερότητας και αγάπης που μου γεννά ο ελληνικός λαός, που, όπως ό ίδιος διαπίστωσα, είναι μαζί με τον ισπανικό απ’ τους λαούς εκείνους που θα χρειαστεί στο μέλλον η βάρβαρη Ευρώπη για να δημιουργήσει ξανά έναν πολιτισμό.Αν οι άγγλοι Συντηρητικοί είναι αντίθετοι με την ένωση, είναι γιατί εγκατέλειψαν την Αίγυπτο και δε θέλουν τώρα να χάσουν το γόητρο τους.Θα χάσουν όμως πολύ περισσότερο σε γόητρο, αν η αναγκαστικά προσωρινή παράταση της σημερινής κατάστασης, πληρωθεί τελικά με το φόνο ενός παιδιού, του Μιχάλη Καραολή…«.
(μετάφραση: Θανάσης Αντωνίου, περιοδικό η λέξη, τ. 85-86, Ιούνιος-Αύγουστος 1989).
(3) https://en.m.wikipedia.org/wiki/Weatherhead_Center_for_International_
*Ο Σωκράτης Αργύρης έχει κάνει σπουδές Ιστορίας και Οικονομίας στη Γαλλία και Αγγλία.