Του Νίκου Λακόπουλου
Αν και επρόκειτο για την γέννηση ενός νέου κόμματος τα πρόσωπα των διορισμένων ήταν λυπημένα. Ήξεραν όλοι πώς επρόκειτο για …κηδεία. Η πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ- εκεί που άλλοτε ακουγόταν το σύνθημα “Αντρέα Ζεις- Εσύ μας οδηγείς” επέλεξε να μην αναφέρει τη λέξη ΠΑΣΟΚ ή το όνομα του ιδρυτή του του Ανδρέα Παπανδρέου.
Δύσκολα έβλεπες συνέδρους κάτω των σαράντα ετών και δύσκολα κάποιον να χαμογελά. Πρόσωπα σκεφτικά, συνοφρυωμένα. Η πορεία με τους 210.000 ψηφοφόρους τέλειωσε στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας όπου ενωμένοι οι αυτόκλητοι ηγέτες ενός δήθεν νέου φορέα έλαβαν, ήπιαν, έφαγαν το σώμα του ΠΑΣΟΚ- χωρίς να αναφέρουν το όνομα του εκλιπόντος, ούτε το ιδρυτή του -σα να μην υπήρξε ποτέ ο άνθρωπος που έφτιαξε ένα μικρό κόμμα και ένωσε μια μεγάλη παράταξη.
Μερικά πρόσωπα ήταν πιο θλιμμένα από άλλα. Οι ελπίδες που αναπτερώθηκαν το καλοκαίρι που πέρασε για αναβίωση ενός μεγάλου κόμματος- έστω με την μορφή “νέου” φορέα” έσβησαν όταν είδαν στις πρώτες θέσεις να κάθονται- και να μιλούν- όσοι έκαναν μικρό αυτό τον άλλοτε μεγάλο φορέα. Σημίτης, Παπανδρέου, Βενιζέλος είδαν το συνέδριο σαν δική τους δικαίωση. Δίπλα Θεοδωράκης, Καμίνης κι άλλοι “σώγαμπροι” που απαίτησαν -όπως φαίνεται- να μην ακουστούν οι λέξεις ΠΑΣΟΚ, Ανδρέας Παπανδρέου, αφού είναι οι εκπρόσωποι του “νέου” στην πολιτική. Άλλοι όπως ο Σπύρος Λυκούδης κοίταζαν μάλλον την πόρτα.
Πιθανόν να περίμεναν από κει ένα θαύμα. Κάτι ένα φανεί, ένα θρόισμα, μια φωνή. Ο Ανδρέας ζει, αλλά στα λόγια όσων προέρχονται από άλλα κόμματα! Διόλου τυχαίο πόσο αμήχανα αισθάνθηκε ο Γιάννης Δραγασάκης όταν θυμήθηκε το ΠΑΣΟΚ και κοινούς αγώνες και πόσο άνετα αισθάνθηκε εκεί ο Κυριάκος Μητσοτάκης. “Τολμήσαμε, πετύχαμε, πάμε μπροστά”. Τι τόλμησαν, τι πέτυχαν και πού πάνε;
«Η νέα παράταξη δεν θα πρέπει να είναι άθροισμα μηχανισμών, ή πεδίο φιλοδοξιών κάποιων ομάδων” θα …περιγράψει ο πρώτος διάδοχος του Ανδρέα Παπανδρέου Κώστας Σημίτης. “Το Κίνημα Αλλαγής δεν δημιουργήθηκε για να μοιράσει πόστα, εξουσίες ή να ικανοποιήσει προσωπικές φιλοδοξίες. Το Κίνημα Αλλαγής δημιουργήθηκε για να γίνει ένα ρεύμα ανανέωσης”. Α, χά!
Εδώ γελάνε. Ήταν ο πρώτος που επέλεξε να διασπάσει στην πράξη ένα κόμμα στο οποίο δεν είχε δύναμη και εξελέγη ως “πρόεδρος μειοψηφίας” και παρέμεινε εκεί. Ο δικός του διάδοχος- πρίγκηπας του άλλαξε τον αδόξαστο- σχεδίαζε κι αυτός ένα νέο …αρτίστικ σήμα και νέο όνομα- σαν ένα κόμμα που απέφευγε την λέξη σοσιαλισμός, ενώ ο γιος του προέδρου απομάκρυνε τους “Προεδρικούς” για να φτιάξει ένα δικό του και “μοντέρνο” κόμμα.
Κι όμως ήταν σαφές αφότου η περίφημη Τρόικα του ΠΑΣΟΚ διέγραφε- πάντα την ανταγωνιστική Αριστερά του κόμματος- θαρχόντουσαν άλλοι στο μέλλον να τους διαγράψουν- ως …αριστερούς- κι αυτούς. Αλλά δεν φανταζόταν κανείς πως θα διαγράφανε και …τον Ανδρέα! Κατά βάθος -ο Ανδρέας–ένα πρόσωπο τραγικό- ήταν ο πρώτος που απέδειξε πως η πολιτική είναι ένα σόου και δεν μπορεί να αλλάξει τον κόσμο.
Αυτό δεν μπορεί να διαγραφεί ούτε από αυτούς που τον διέγραψαν ως φαύλο, ούτε από κείνους που τον διαγράφουν ως αριστερό που θέτει σε κίνδυνο τον πόθο τους να ξανα-βρεθούνε στην εξουσία. Το ΠΑΣΟΚ αλλάζοντας εκλογικό σώμα περίπου ανά τετραετία δεν απογοήτευσε τον κόσμο παρά μόνο όταν έγινε σαφές ότι δεν μπορούσε να εκπληρώνει άλλο τον πόθο για μια θέση στο δημόσιο κι άλλες παροχές- μια υπόσχεση που ανέλαβε ο …ΣΥΡΙΖΑ.
Ο Βενιζέλος έκανε σαφές ως πρόεδρος πως όχι μόνο δεν ήταν ΠΑΣΟΚ, αλλά πάντα το μισούσε. Κι έτσι από 13% έπεσε στο 4% για να εμφανίσει ως επιτυχία την άνοδο στο 6% η Φώφη Γεννηματά που είδε πως ανανέωση ήταν η επιστροφή του Γ. Παπανδρέου δίπλα στον Σημίτη και τον Σταύρο Θεοδωράκη και τον Καμίνη. Δηλαδή σε όσους έθεταν σαν όρο συνεργασίας την αλλαγή ονόματος συμβόλων και ιδεολογίας -προφανώς. Ο νέος φορέας είναι κάτι μεταξύ “ανοιχτού κέντρου” και σοσιαλδημοκρατίας μια λέξη που μισούσε ο Ανδρέας Παπανδρέου: “Με την σοσιαλδημοκρατία έχουμε κάτι κοινό, τα πρώτα πέντε γράμματα” έλεγε.
Από τότε πέρασαν πολλά χρόνια. Μια προσεκτική μελέτη της ιστορίας θα δείξει πως ο Ανδρέας Παπανδρέου- ενώνοντας τον πατριωτισμό με τον σοσιαλισμό- ως ένας εξτρεμιστής του …Κέντρου τοποθετούσε το “κίνημα” στην Αριστερά ως αντιδεξιό πάνω από όλα με δεκάδες τάσεις. Που κατάφερε να ενώσει με στόχο την εξουσία ένα εθνικολαϊκό κόμμα -με αριστερό πρόσημο- σε ένα εθνικό κρατικό κόμμα απροσδιορίστου ιδεολογίας που άλλαζε συνθήματα ανάλογα με το τι ήθελε το πόπουλο.
Προφανώς οι ύστεροι Πασόκοι δεν είχαν σχέση με το πρώτο ΠΑΣΟΚ το …αντιιμπεριαλιστικό. Δεν ξέρουμε αν ο λαός πρόδωσε το 1981 τον Ανδρέα ή ο Ανδρέας τον Λαό, αλλά τριάντα πέντε χρόνια μετά- και μάλλον νωρίτερα- ξέρουμε πως τέλειωσε κι αυτή η προσπάθεια για ένα σοσιαλιστικό ριζοσπαστικό κόμμα στην Ελλάδα. Κανένας δεν θυμάται τον Ανδρέα στο …Κινάλ, ούτε το ένοχο ΠΑΣΟΚ. Ο πράσινος ήλιος αντικαταστάθηκε με από ένα πολύχρωμο σήμα κι ένα όνομα που ταιριάζει σε …απορρυπαντικό.
Ίσως αυτό να ταιριάζει στην εποχή μας. Άλλωστε τελικά δεν ο Ανδρέας δεν ήταν …ΠΑΣΟΚ. Το Πασόκ ήρθε μετά. Κι οι επίγονοι μοιράσαν τα ιμάτιά του -με τη βεβαιότητα πως ούτε τους ίδιους δεν θα τους θυμάται κανείς μετά. Ποια Φώφη, ποιος Σταύρος, ποιος Καμίνης; Πιθανόν κάποιοι άλλοι, από άλλο κόμμα, να θυμηθούν- αν δεν έγινε ήδη- πως υπήρξε κάποτε ένας ηγέτης που επινόησε μια Αριστερά- όσο μπορούσε- για να την οδηγήσει στην εξουσία και να την …διαφθείρει. Ποιος Ανδρέας;
Έτσι κινείται η Ιστορία. Η Φώφη για να γίνει αυτή ηγέτης πρέπει να αποκαθηλώσει τον Ανδρέα. Τα παιδιά του Αντρέα πρέπει να τον κατεβάσουν από το κάδρο για να χωρέσουν τα δικά τους. Μπορεί αυτή η τιμωρία να είναι και δικαιοσύνη. Όλοι η ιστορία είναι μια πατροκτονία που στο ΠΑΣΟΚ άργησε πολύ. Αλλά στη θέση του Ανδρέα να μπει η Φώφη είναι η μεγαλύτερη έκπτωση για έναν ηγέτη που κατέστρεψε ο ίδιος πριν πεθάνει την εικόνα του με ένα τρόπο μάλλον αυτοκαταστροφικό.
Κι αφού στο Κινάλ δεν μιλάνε ποια για τον Ανδρέα -ένα λαϊκό σύμβολο, τον δικό τους υποτίθεται ηγέτη- τότε το μόνο που μένει -και δεν μπορούνε να διαγράψουν γιατί δεν τους ανήκει- είναι μάλλον μόνο …ο Στέλιος Καζαντζίδης. Εκτός αν το “ρεύμα ανανέωσης” ξεκίνησε από αυτό. Να πετάξουμε ό,τι είναι παρελθόν, ό,τι είναι “λαϊκιστικό” δηλαδή λαϊκό, ό,τι είναι παλιό -δεν είναι νέο -δηλαδή από neon.
Ο Αντρέας ήταν ήδη μια αντίκα -που δεν χωρούσε στα ανακαινισμένα γραφεία του “πρώτου κόμματος της ψηφιακής εποχής” -δηλαδή …μοντέρνο. Τι μένει; Tίποτα, όπως μας διδάσκει πριν το Κινάλ η Νεκρώσιμος Ακολουθία: “Ποῦ ἐστιν ἡ τοῦ κόσμου προσπάθεια; Ποῦ ἐστιν ἡ τῶν προσκαίρων φαντασία; Ποῦ ἐστιν ὁ χρυσός καὶο άργυρος; Ποῦ ἐστι τῶν οἰκετῶν ἡ πλημμύρα καὶ ὁ θόρυβος; Πάντα κόνις, πάντα τέφρα, πάντα σκιά” .
