Του Γιώργου Καρελιά
Έχουν περάσει 41 χρόνια από την 18η Οκτωβρίου 1981 και η επέτειος μνημονεύεται ακόμη, σχεδόν κάθε χρόνο. Καμία άλλη εκλογική νίκη δεν έχει σημαδέψει τόσο τη μεταπολεμική Ελλάδα.
Παλιότερα στις εφημερίδες, κάθε φορά που πλησίαζε η 18η Οκτωβρίου, οι διευθυντές μάς ρωτούσαν: «Τι θα γράψουμε;». Τα αφιερώματα πλημμύριζαν τις σελίδες. Ήταν κάτι αυτονόητο.
Έχουν περάσει 41 χρόνια από την 18η Οκτωβρίου 1981 και η επέτειος μνημονεύεται ακόμη, σχεδόν κάθε χρόνο. Πρόκειται για μοναδικό γεγονός. Καμία άλλη εκλογική νίκη δεν έχει σημαδέψει τόσο τη μεταπολεμική Ελλάδα.
Το λένε και οι κατά καιρούς έρευνες, που έχουν αποτιμήσει την πρώτη κυβερνητική τετραετία του ΠΑΣΟΚ 1981-1985 ως τη σημαντικότερη της Μεταπολίτευσης. Και η συλλογική μνήμη σπάνια κάνει λάθος.
Η 18η εκείνου του Οκτώβρη σηματοδότησε μια μεγάλη ανατροπή με περισσότερες από μία διαστάσεις.
Ήταν πολιτική ανατροπή, αφού για πρώτη φορά στη μεταπολεμική Ελλάδα ένα κόμμα, εκτός της παραδοσιακής Δεξιάς, κατάφερε να γίνει κόμμα εξουσίας και να διατηρηθεί έτσι επί τρεις δεκαετίες. Η εξέλιξη αυτή φαίνεται σήμερα αυτονόητη, αλλά τότε δεν ήταν. Στις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες- του ’50, του ’60 και του ’70- την εξουσία διαχειρίζονταν αυταρχικά καθεστώτα της ευρύτερης Δεξιάς, κοινοβουλευτικά ή μη, με καθοριστικό το ρόλο του Παλατιού. Το 1981 το ΠΑΣΟΚ και ο Ανδρέας Παπανδρέου έσπασαν αυτόν τον «κανόνα», εκπροσωπώντας το άλλο μισό του ελληνικού λαού. Η κανονικότητα της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας αποκαταστάθηκε.
Όμως, στις 18 Οκτωβρίου του 1981 δεν επήλθε μόνο εκλογική και πολιτική ανατροπή(ή «Αλλαγή», κατά το σύνθημα της εποχής). Μεγαλύτερη ήταν η οικονομική και κοινωνική ανατροπή. Μεγάλα στρώματα του πληθυσμού βγήκαν από την οικονομική καχεξία. Είδαν τα εισοδήματά τους να βελτιώνονται και το κοινωνικό κράτος να παίρνει σάρκα και οστά. Τα φτωχότερα στρώματα «είδαν θεού πρόσωπο».
Όλα αυτά έκαναν το ΠΑΣΟΚ πανίσχυρο και ο Ανδρέας Παπανδρέου έγινε «ο θεός της άλλης μισής Ελλάδας». Ήταν τέτοιο το «δέσιμό» τους με τα λαϊκά στρώματα, που διατήρησαν θηριώδη εκλογικά ποσοστά περί το 40% ακόμα και στις ήττες τους. Ο Ανδρέας είναι ο μοναδικός πρωθυπουργός της Μεταπολίτευσης που ηττήθηκε τρεις φορές(δύο το 1989 και μία το 1990), θεωρήθηκε «ξοφλημένος», αλλά το 1993 επανήλθε νικητής και τροπαιούχος.
Επί 30 χρόνια το ΠΑΣΟΚ παρέμενε ισχυρό και εναλλασσόταν στην κυβέρνηση με τη ΝΔ. Και μετά ήρθε η οικονομική κρίση. Ανέλαβε το 2009 μόνο του να την αντιμετωπίσει και αυτό ήταν η αρχή του μαρασμού του. Τρία χρόνια μετά, συρρικνωμένο εκλογικά, συγκυβέρνησε με τη ΝΔ και αυτό του έδωσε την(παραλίγο) χαριστική βολή.
Σήμερα, μετά από μια δεκαετία εκλογικής και πολιτικής καχεξίας, το άλλοτε κραταιό κόμμα της Μεταπολίτευσης φιλοδοξεί να κάνει μια νέα αρχή, που θα του επιτρέψει τουλάχιστον να ξεφύγει από τα μονοψήφια ποσοστά του. Φιλοδοξία «φτωχή», αν τη δούμε υπό το πρίσμα της 41ης λαμπρής επετείου του. Αλλά οι σημερινές συνθήκες δεν επιτρέπουν κάτι μεγαλύτερο. Το ένδοξο παρελθόν υπάρχει, αλλά τείνει να αποκτήσει μουσειακά χαρακτηριστικά. Έτσι, δεν μπορεί να εμπνεύσει και να ωθήσει ένα κόμμα που δείχνει να έχει χάσει την ψυχή του και, μοιραία, το μεγαλύτερο μέρος των ψηφοφόρων του. Η ηγεσία του προσπαθεί να «ισορροπήσει» μεταξύ της Δεξιάς και της Αριστεράς, κάτι αδιανόητο για το ΠΑΣΟΚ του 1981, που είχε σαφή στόχευση(μονομέτωπη, όχι διμέτωπη).
Τι μπορεί να σημαίνει για το σήμερα η ένδοξη επέτειος του ΠΑΣΟΚ; Ο παλιός Γάλλος σοσιαλιστής Ζαν Ζορές είχε πει: « Από τους βωμούς του παρελθόντος πάρε τη φλόγα, όχι τις στάχτες». Μια ρωσική παροιμία το λέει αλλιώς: «Το παρελθόν είναι φάρος, όχι λιμάνι»…
ΑΠΟ ΤΟ NEWS 247