Του Δημήτρη Ελέα*
Οι δημοσκόποι, ο «Δόκτωρ Εγώ» και η Αμερικανική Δημοκρατία
Οι δημοσκόποι στην Αμερική ξαναέπεσαν σε ένα ακόμη λάθος, βιβλικών διαστάσεων. Και είναι γνωστό τι έγινε το 2016 που έβγαζαν τον Ντόναλντ Τραμπ δεύτερο και καταϊδρωμένο, και τελικά νίκησε. Έτσι και τώρα, έβγαζαν πως προηγείται ο Μπάιντεν με μεγάλη διαφορά και τελικά, οι εκλογές εξελίχτηκαν σε ένα ντέρμπι. Ένα ντέρμπι, που φόβισε στην αρχή και όλοι παρακολουθήσαμε έκπληκτοι.
Ναι, σαφώς, ο επόμενος και 46ος πρόεδρος είναι ο Μπάιντεν, αλλά η μικρή διαφορά, μεταξύ Τραμπ και Μπάιντεν, σε πολλές Πολιτείες δίνει το έναυσμα στον Τραμπ και τους Ρεπουμπλικάνους να αμφισβητήσουν τις εκλογές. Να κάνουν λόγο για νοθεία, να ζητήσουν να σταματήσει η καταμέτρηση της επιστολικής ψήφου, και να επικαλεστούν προσφυγή στο Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας. Και κάνοντάς το, τραυματίζουν ακόμη περισσότερο την πληγωμένη Αμερικανική Δημοκρατία και την οδηγούν σε κρίση. Σε κρίση εκ θεμελίων, οδηγείται και η Δύση της οποίας η Αμερική είναι η ηγέτιδα δύναμη.
Ταυτόχρονα, τι είναι αυτό όμως που μπορεί πλέον να ισχυριστεί ο Τραμπ, και ίσως, να μην έχει και άδικο; Μπορεί να ισχυριστεί, πως οι δημοσκόποι και τα διάφορα ΜΜΕ (για την πλειοψηφία των οποίων, δε, λέει πως «παράγουν» fake news), βομβαρδίζοντας τον αμερικανικό λαό με δημοσκοπήσεις που τόν έδειχναν να υπολείπεται του αντιπάλου του, με 10 και 14 μονάδες, αποθάρρυναν τους δικούς του ψηφοφόρους να πάνε στα εκλογικά κέντρα για να ασκήσουν το δικαίωμα του εκλέγειν.
Οι δημοσκόποι απέτυχαν παταγωδώς να εντοπίσουν εκατομμύρια νέες ψήφους, και το αν πραγματικά η αντιμεταναστευτική ρητορική θα επηρεάσει τις μειονότητες. Είναι γεγονός, πως δεν εντόπισαν ότι η μισή Αμερική που έχει ξεχαστεί εδώ και είκοσι πέντε χρόνια, είναι σήμερα φτωχότερη και προτιμάει για πρόεδρο έναν που τρώει μπέργκερ, πίτσα και μιλάει όπως και οι ίδιοι. Εδώ που τα λέμε, πολλές ήταν οι δημοσκοπήσεις, που παρουσίαζαν σίγουρη νίκη-περίπατο του Μπάιντεν και με απίστευτα σημαντική διαφορά. Όχι μόνο το κανάλι Fox News, αλλά και το CNN που κάποιος θα έκρινε ως σοβαρότερο. Όχι μόνο η εφημερίδα New York Post, αλλά και η Washington Post που είναι επίσης σοβαρότερη. Άρα, μήπως μιλάμε για δημοσκοπήσεις που σε κάποιο βαθμό, οδηγούν και τα ΜΜΕ στο να χειραγωγούν την κοινή γνώμη;
Αυτό δυστυχώς, είναι ένα πρόβλημα με πολύπλευρες διαστάσεις και για την αντιπροσωπευτική δημοκρατία, όχι μόνο στην Αμερική, αλλά και σε άλλες χώρες. Πώς συμβαίνει δηλαδή, οι δημοσκοπήσεις να δείχνουν συγκεκριμένα ποσοστά και οι κάλπες κάτι άλλο ή και το ακριβώς αντίθετο ακόμη; (Κάποιοι, θα φτάσουν σε σημείο που θα σκεφτούν, μπορεί να έχει δίκιο ο Τραμπ που μιλάει για fake news. Πώς μπορεί άλλωστε να δημοσιεύονται δημοσκοπήσεις, που εκ του αποτελέσματος, θα τις έκρινες τουλάχιστον ως παραπλανητικές;) Μπορεί τελικά, το καίριο ζήτημα αυτό, να είναι το τέλειο άλλοθι για έναν μακιαβελικό εχθρό της δημοκρατίας. Εν προκειμένω, ο Τραμπ δεν είναι και ο καλύτερος φίλος της.
Είναι γνωστό πως ο Τραμπ έχει εκστομίσει αμέτρητα ψέματα – ξεπερνώντας και τον ειδικό των ψεμάτων Γκαίμπελς – από το βήμα του Λευκού Οίκου, έχει αυτό που αποκάλεσε ο Guardian πριν από λίγες εβδομάδες ως «VIP syndrome», περιφρονεί τα checks and balances, θεσμούς και εθιμικό δίκαιο, και θαυμάζει αυταρχικούς ηγέτες. Μήπως επίσης, και οι δημοσκοπήσεις του 2016 που τον έδειχναν ως το απόλυτο underdog, βοήθησαν ώστε να πάρουν αέρα τα πανιά του και να δείχνουν πως η προεδρία του, περισσότερο μοιάζει «με τα πρώτα χρόνια ενός φασιστικού καθεστώτος» παρά με την προεδρία των ΗΠΑ;
Και είναι κρίμα να φτάνουμε στο σημείο, αντί να δίνουμε, μετά από κάθε εκλογική αναμέτρηση, μεγάλη σημασία στους πολίτες που ψήφισαν ή το ποσοστό της αποχής (που είναι μείζων θέμα γιατί πολλά εκατομμύρια Αμερικανών δεν ψηφίζουν), να ασχολούμαστε με τις δημοσκοπήσεις που πάλι έπεσαν τόσο έξω. Μα πάλι; Γνωστό είναι, πως όταν μιλάμε για την Αμερική, μιλάμε για διαδικασίες που σφυρηλατήθηκαν στην αρχαία Ελλάδα και η καλύτερή τους σημερινή «εφαρμογή» βρίσκεται εκεί: rule of law, government, ethics (σημειώνω τις λέξεις επίτηδες στα αγγλικά, πάνω στις έννοιες αυτές βασίζεται η δυτική δημοκρατία). Η κάθε ψήφος έχει δύναμη και ο πολίτης πρέπει να ενημερώνεται σωστά, και όχι να παραπληροφορείται.
Πριν να είναι αργά, πρέπει να βρεθούν οι τρόποι, ώστε οι δημοσκοπήσεις – που διεξάγονται από τα δημοσκοπικά ινστιτούτα και τις εταιρείες δημοσκοπήσεων – να μην μετατρέπονται σε ένα ακόμη όπλο στα χέρια δημαγωγών που θα ήθελαν να δουν την κοινωνία να γονατίζει στο σκοτάδι. Άρα, θα μπορούσαν, να δημοσιεύονται με κάποιας μορφής ειδική σήμανση, όπως: Οι δημοσκοπήσεις συνήθως δεν ισχύον, είναι προϊόν πολιτικής φαντασίας, και μπορεί να βλάψουν σοβαρά τα εν δήμω γεγονότα. Ίσως με τέτοιες αστοχίες, έρθει «το τέλος» των δημοσκοπήσεων και των exit polls αν δεν αλλάξουν τις παραμέτρους που χρησιμοποιούν.
Και επιπλέον, αν ο «τραμπισμός», περαιτέρω ενσωματωθεί μέσα στο ιδεολογικό οπλοστάσιο του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος (ήδη βρίσκει μιμητές) δεν κινδυνεύει μόνο η Αμερική αλλά ολόκληρος ο κόσμος. Το τι θα είχε συμβεί στις εκλογές, αν δεν υπήρχε η πανδημία, είναι ένα άλλο σενάριο. Η επανεκλογή του Τραμπ θα ήταν βέβαιη. Το Δημοκρατικό Κόμμα που όλες οι τάσεις του το στήριξαν ενωμένες, πρέπει να βρεί τρόπους να ξανααπευθυνθεί στους φτωχούς και τους εργάτες, και όχι μόνο να μετατρέπεται σε συνεταίρο της Γουόλ Στριτ και της Σίλικον Βάλεϊ.
Μα θα οπισθοδρομήσει η Αμερική; Πώς μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο; Χωρίς φως στην ηγεσία της, τυφλώνονται και αμέτρητοι πολίτες από τα φαινόμενα δημαγωγίας και λαϊκισμού, και τότε, το μότο είναι γνωστό: «Democracy Dies in Darkness» («Η Δημοκρατία Πεθαίνει στο Σκοτάδι»). Δεν θα μπορέσει κανείς να σώσει την Αμερική, αν δεν τα καταφέρει η ίδια να σώσει τον εαυτό της. Για τον Τραμπ, μία ολομέτωπη επίθεση στην Αμερικανική Δημοκρατία, ίσως θελήσει, να είναι η παρακαταθήκη του. Δεν αποδέχεται την ήττα του. Και μέχρι την 20η Ιανουαρίου 2021 υπάρχει άφθονος χρόνος, να μεγαλώσει κι άλλο η ζημιά που καθημερινώς ο «Δόκτωρ Εγώ» επιφέρει. Ευτυχώς που η σοφία του Τζο Μπάιντεν θα είναι το φως που θα αντικαταστήσει τον λυσσώδη Τραμπ. Και αν το φως αυτό δεν είναι αρκετά δυνατό για τους πολίτες της Αμερικανικής Δημοκρατίας, τότε, το 2024 ένα μέλος της δυναστείας Τραμπ θα ξαναβρεθεί μπροστά στους Δημοκρατικούς.
*O Δημήτρης Ελέας σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στο Λονδίνο και είναι συγγραφέας και πολιτικός ακτιβιστής. Ζει και εργάζεται στη Νέα Υόρκη. Το e-mail του είναι: [email protected].