Mικροπολιτικά παιχνίδια με το Σύνταγμα: Παίζουμε “Συνταγματική Αναθεώρηση;”

 Του Νίκου- Αλέξανδρου Λάκκα

Η αναθεώρηση του Συντάγματος επανήλθε με την πρόταση του Κινήματος της Αλλαγής που καλωσόρισε ο πρωθυπουργός, αλλά απέρριψε η Νέα Δημοκρατία και ο Ευ. Βενιζέλος με το σκεπτικό πώς δεν τώρα η ώρα. Η αναθεώρηση με μια πρόταση πενήντα βουλευτών περνά από την Ολομέλεια της Βουλής, σε δύο συνεδριάσεις που απέχουν μεταξύ τους έναν μήνα, με την ειδική πλειοψηφία των 3/5. Η επόμενη Βουλή, που είναι αναθεωρητική, αποφασίζει πλέον για το περιεχόμενο των εν λόγω διατάξεων, με απόλυτη πλειοψηφία (151). Αν όμως στην πρώτη ψηφοφορία οι προτεινόμενες διατάξεις συγκεντρώσουν τουλάχιστον 151 βουλευτές, η αναθεώρηση μπορεί να γίνει με ψηφοφορία της επόμενης (αναθεωρητικής) Βουλής.

Η πρόταση του Κινάλ- πρόταση του Νίκου Αλιβιζάτου ουσιαστικά είναι να περιορισθεί η αναθεώρηση μόνο σε 5+1 σημεία:ευθύνη υπουργών, βουλευτική ασυλία, επιλογή ηγεσίας των Ανωτάτων Δικαστηρίων, ενίσχυση ανεξάρτητων Αρχών, εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας και αλλαγή του τρόπου αναθεώρησης του Συντάγματος).

Με ένα άρθρο της η Φώφη Γεννηματά υποστηρίζει την αναγκαιότητα να ξεκινήσει άμεσα η διαδικασία αναθεώρησης, προκειμένου να μην χαθεί μία ακόμη ιστορική ευκαιρία βελτίωσης του καταστατικού χάρτη της πολιτείας μας. Έχοντας όμως πλήρη επίγνωση της σημασίας που έχει η επίτευξη ευρύτερων συναινέσεων πάνω στο περιεχόμενο του εγχειρήματος, προτείνω να προχωρήσει η αναθεώρηση εκείνων των διατάξεων πάνω στις οποίες είναι εφικτό να διαμορφωθεί ευρεία κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Όσοι αρνούνται τη συζήτηση γι αυτό με τον ΣΥΡΙΖΑ, ξεχνούν ότι η συζήτηση γίνεται στα πλαίσια της κοινοβουλευτικής διαδικασίας και αποσιωπούν τη δυνατότητα της σημερινής πλειοψηφίας να καθορίσει τα άρθρα της αναθεώρησης μόνη της, ερήμην μας”.

 Η πρόταση του Κινάλ στοχεύει να αποσυνδέσει την εκλογή του προέδρου της Δημοκρατίας από πρόωρες εκλογές αλλά και στο να μη μπορεί μια κυβέρνηση να μπορεί να διαλύει την Βουλή όποτε την βολεύει, επικαλούμενη με τρόπο προσχηματικό και καταχρηστικό «εθνικό θέμα». Επιπλέον καταργεί το προνόμιο της ασυλίας των υπουργών, επιτρέπει την ίδρυση μη κρατικών ΑΕΙ και ενισχύει με αρμοδιότητες τον  Πρόεδρο της Δημοκρατίας και την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης ώστε να αποτρέπονται κυβερνητικές παρεμβάσεις για την επιλογή της ηγεσίας της.

“Αν δεν ξεκινήσει το συντομότερο η διαδικασία αναθεώρησης, ώστε να προλάβει η Βουλή πριν από τις ερχόμενες εκλογές να συστήσει Επιτροπή Αναθεώρησης, να συζητήσει τις προτάσεις της στην Ολομέλεια και να ψηφίσει υπέρ της αναθεώρησης συγκεκριμένων διατάξεων σε δύο ψηφοφορίες που απέχουν μεταξύ τους τουλάχιστον έναν μήνα, τότε η όποια αναθεωρητική πρωτοβουλία παραπέμπεται στις ελληνικές καλένδες. Και τούτο επειδή σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο η αναθεωρητική πρωτοβουλία θα πρέπει να ξεκινήσει στην επόμενη Βουλή και να ολοκληρωθεί στη μεθεπόμενη, άρα η συνταγματική μεταρρύθμιση θα καθυστερήσει μια πενταετία από σήμερα”.

Πρακτικά μειώνονται στις 160 οι ψήφοι για την εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας στην τρίτη ψηφοφορία, αντί για 180 που απαιτούνται σήμερα. Η διάλυση της Βουλής και η πρόωρη προσφυγή σε εκλογές από την κυβέρνηση επικαλούμενη την ανάγκη αντιμετώπισης «εθνικού θέματος εξαιρετικής σημασίας», να αποφασίζεται από τη Βουλή με πλειοψηφία 3/5. Η κυβέρνηση πρέπει να εμφανιστεί ενώπιον της Βουλής και να εξηγήσει για ποιον λόγο συντρέχουν οι λόγοι διάλυσής της και ζητώντας ενισχυμένη πλειοψηφία γι αυτό. Έτσι θα είναι πιο δύσκολη η κατάχρηση του συγκεκριμένου άρθρου.

Η ηγεσία της Δικαιοσύνης επιλέγεται από κατάλογο προσώπων που προτείνεται από το κάθε Ανώτατο Δικαστήριο. Ο κατάλογος συζητείται στην Επιτροπή Θεσμών της Βουλής και στη συνέχεια στο Υπουργικό Συμβούλιο και κατατίθεται στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, ο οποίος επιλέγει από αυτόν. H επιλογή του προέδρου των ανεξάρτητων Αρχών γίνεται από τον ΠτΔ από κατάλογο που προτείνει η Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας. Η Βουλή μπορεί να προχωρήσει στην αναθεώρηση άρθρων του Συντάγματος (εκτός από εκείνα που αφορούν στη μορφή του πολιτεύματος) με πλειοψηφία 3/5. Οι διατάξεις που αναθεωρούνται δεν μπορούν να αναθεωρηθούν ξανά πριν από την πάροδο 5ετίας.

Ρώτησα κάποια στιγμή τον αγαπητό μου φίλο Τσάρλς Νταλάρα για το πώς αντιλαμβάνεται το DSA, αν το αντιλαμβάνεται ως κάτι τεχνικά άψογο, μου είπε ότι «φυσικά είναι κάτι μεταξύ επιστήμης και τέχνης, διότι έχει μέσα μια σειρά από διαισθητικά στοιχεία, από υποθέσεις οι οποίες τακτοποιούν μαθηματικά το σχήμα, αλλά όχι οικονομικά». Και έτσι επήλθε η συμφωνία μεταξύ της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Η ΝΔ θεωρεί ανεπαρκές το πλαίσιο των συνταγματικών αλλαγών που προτείνει το Κίνημα Αλλαγής και ότι δεν υπάρχουν οι πολιτικές συνθήκες για συναίνεση με το ΣΥΡΙΖΑ -άποψη που εκφράζει και ο Ευάγγελος Βενιζέλος-σε μια ευθεία ρήξη με το κόμμα του. Με μια παράλληλη πρόταση ο Σταύρος Θεοδωράκης αυτονομείται από το Κινάλ για να υποστηρίξει την ίδια πρόταση: οι βουλευτές να δίνουν λόγο στα ποινικά και αστικά δικαστήρια και να μην καλύπτονται πίσω από την ασυλία, η ηγεσία της Δικαιοσύνης να μην καθορίζεται από τον εκάστοτε υπουργό, οι εκλογές να μην γίνονται όποτε βολεύει την κυβέρνηση. Να τηρείται η τετραετία και η αντιπολίτευση να μην μπορεί να ρίξει την κυβέρνηση με αφορμή την εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας.

Επιπλέον το Ποτάμι προτείνει ο εκλογικός νόμος να μην αλλάζει κάθε τρεις και λίγο. Να σπάσουν οι μεγάλες περιφέρειες για να μην εξαρτώνται οι βουλευτές από τους καναλάρχες. Το πρώτο κόμμα να μην παίρνει μπόνους 50 έδρες, σαν να το έχει ψηφίσει ένα επιπλέον 15%. Οι ιεράρχες να μην παρεμβαίνουν στην πολιτική. Να μην καθορίζουν το περιεχόμενο των σχολικών βιβλίων και να μην στέκονται εμπόδιο στην διεύρυνση των δικαιωμάτων. Οι νέοι να μπορούν να σπουδάζουν και σε μη κρατικά πανεπιστήμια και να μην αναγκάζονται να ξενιτευτούν για να κάνουν τις σπουδές που θέλουν.  Τα κόμματα να μην καταδυναστεύουν το δημόσιο και οι παρατάξεις τους τα Πανεπιστήμια.  Τα κόμματα να μην μπορούν να δανείζονται χωρίς όρια, ούτε να ξοδεύουν μαύρα και ανεξέλεγκτα. Να μην έχουμε πτωχευμένα κόμματα και πλούσιους κομματάρχες».

«Αυτή η Βουλή πρέπει να αποφασίσει, με πλειοψηφία 180 βουλευτών, ποιες θα είναι οι αναθεωρητέες διατάξεις, έτσι ώστε η επόμενη Βουλή με 151 βουλευτές να οριστικοποιήσει τις αλλαγές. Το Σύνταγμα και η αναθεώρησή του δεν είναι υπόθεση της κυβέρνησης, είναι όλου του Κοινοβουλίου. Ο κ. Τσίπρας και ο κ. Μητσοτάκης πρέπει να απαντήσουν, λοιπόν, στην συγκεκριμένη πρόταση του Κινήματος Αλλαγής. Να μην χάσουμε και αυτή την κοινοβουλευτική περίοδο. Να μην πάει πάλι η μπάλα στην εξέδρα”.

Η “παρέμβαση” ξεχωριστά από την πρόεδρο του Κινάλ καθώς και η αποκήρυξή της από τον Ευ. Βενιζέλο -που αποδίδει στον ΣΥΡΙΖΑ “σφετερισμό της ιδιότητας της κυβέρνησης ως κρατικού οργάνου προκειμένου να αλλοιωθούν θεμελιώδεις θεσμοί του πολιτεύματος» εμφανίζει το κόμμα που κάνει την πρόταση τριχασμένο. ” Το Σύνταγμα, δηλαδή, πρέπει να κλειδωθεί καλά. Όπως τα φάρμακα, που τα βάζουμε ψηλά για να μην τα φτάνουν τα νήπια”. Η πρόταση όμως βρήκε την αποδοχή για μια άμεση συνάντηση του Αλέξη Τσίπρα- το κόμμα του οποίου είχε αρχίσει μόλις έγινε κυβέρνηση μια συζήτηση- και μάλιστα δημόσια- για “μια νέα αρχιτεκτονική του πολιτεύματος, διακριτότητα κράτους – Εκκλησίας, καθιέρωση θεσμών άμεσης δημοκρατίας, ισχυροποίηση του κράτους δικαίου, θωράκιση των κοινωνικών δικαιωμάτων και των ατομικών ελευθεριών”.

Οι προτάσεις αυτές έβλεπαν και δυνατότητα άμεσης εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας. “Ειδικότερα, προτείνεται εκλογή του Προέδρου από το κοινοβούλιο, αν εξασφαλίζεται η μέγιστη συναίνεση των δύο τρίτων της Βουλής σε δύο διαδοχικές ψηφοφορίες. Αν αποβούν άκαρπες, τότε η τρίτη ψηφοφορία θα ανήκει στο εκλογικό σώμα, που θα αποφασίζει ανάμεσα στους δύο πλειοψηφήσαντες υποψηφίους της τελευταίας ψηφοφορίας στο κοινοβούλιο”. “Λελογισμένη ενίσχυση των αρμοδιοτήτων του Προέδρου της Δημοκρατίας με στόχο την ενίσχυση του ρυθμιστικού, σταθεροποιητικού και εγγυητικού του ρόλου. Προτείνεται η δυνατότητα του Προέδρου να απευθύνεται στη Βουλή για σπουδαίο λόγο και να συγκαλεί το Συμβούλιο των Πολιτικών Αρχηγών”.

Προτάσεις όπως η απλή αναλογική ή δημοψηφίσματα δεν μπαίνουν πια για συζήτηση, αλλά στη θερμή επιστολή του πρωθυπουργού στην πρόεδρο του Κινάλ -που πολλοί είδαν ως πρόταση για συγκυβέρνηση- υπάρχει η εκτίμηση ότι “οι παρόντες κοινοβουλευτικοί συσχετισμοί επαρκούν προκειμένου να διαμορφωθεί -σύμφωνα με όσα ο νομοθέτης ορίζει- μια θετική πλειοψηφία εκκίνησης της Αναθεωρητικής Διαδικασίας”.”

Έλαβα σήμερα την επιστολή σου και τις προτάσεις που τη συνοδεύουν για τη Συνταγματική Αναθεώρηση και θα ήθελα να σε ευχαριστήσω θερμά. Όπως γνωρίζεις, έχω ήδη δημόσια διατυπώσει την προσωπική μου δέσμευση ότι πριν το τέλος της Συνταγματικά προβλεπόμενης θητείας της κυβέρνησής μου, θα κινήσουμε τις διαδικασίες για την Συνταγματική Αναθεώρηση όπως το Σύνταγμα προβλέπει. (…) Με αυτές τις σκέψεις θα ήθελα να σε διαβεβαιώσω ότι είμαι πάντα στη διάθεσή σου προκειμένου να συζητήσουμε από κοντά τις προτάσεις σας”.

Αυτό το κοντά φαίνεται να τρομάζει τη Νέα Δημοκρατία που ενώ μέχρι πριν από λίγο καιρό ο Κυριάκος Μητσοτάκης επισήμαινε την αναγκαιότητα για αναθεώρηση του Συντάγματος, αποφάσισε να αλλάξει τακτική, μεταθέτοντας και αυτό το ζήτημα -όπως άλλωστε έκανε με το Σκοπιανό- σε άλλη συγκυρία, προκαλώντας την αντίδραση του ΣΥΡΙΖΑ:

« Στις 3 Ιανουαρίου 2016, σε άρθρο του στην εφημερίδα Καθημερινή, ο Κ. Μητσοτάκης είχε σημειώσει πως “ως πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας, στην πρώτη μου συνάντηση με τον πρωθυπουργό, θα προτείνω να συμφωνήσουμε στην άμεση δρομολόγηση της διαδικασίας αναθεώρησης του Συντάγματος, δίχως να θέτουμε περιορισμούς ως προς το εύρος της”.  Ακολούθως, μετά τη συνάντηση του με τον πρωθυπουργό, Αλέξη Τσίπρα, στις 23 Ιουνίου 2016, με σκοπό τη συζήτηση για τη συνταγματική αναθεώρηση, ο Κυρ. Μητσοτάκης είχε δηλώσει ότι “αυτή η Βουλή με την ευρύτερη δυνατή συναίνεση να προτείνει μια Συνταγματική αναθεώρηση αρκετά ευρεία, έτσι ώστε η επόμενη Βουλή, με απλή πλειοψηφία, να μπορεί να καθορίσει το περιεχόμενο αυτής της αναθεώρησης.

Οι Έλληνες πολίτες θα πρέπει στις επόμενες Εθνικές εκλογές να μπορούν να αποφασίσουν και για το ποια Συνταγματική πρόταση θα υποστηρίξουν μέσα από την ψήφο τους”. Πρόσφατα δε, στις 16 Φεβρουαρίου 2018, σε άρθρο του στην ιστοσελίδα enikos.gr, ο πρόεδρος της ΝΔ είχε αναφερθεί στην ανάγκη αλλαγής του άρθρου 86 του Συντάγματος, το οποίο συνδέεται με τον νόμο περί ευθύνης υπουργών, σημειώνοντας ότι “απαιτείται συστημική αναδιάταξη του θεσμού με επίκεντρο την αναθεώρηση του άρθρου 86 του Συντάγματος”. Στο πλαίσιο αυτό, είχε τονίσει ότι “η Νέα Δημοκρατία θα θέσει το ζήτημα αυτό στην επικείμενη συνταγματική αναθεώρηση, όποτε αυτή και αν προχωρήσει (…)».

«Αναρωτιόμαστε τι άλλαξε από τότε» σχολιάζει ο ΣΥΡΙΖΑ και ο κυβερνητικός εκπρόσωπος απευθύνει στον κ. Μητσοτάκη το ερώτημα αν θα δώσει με τη στάση του παράταση ζωής στην προστασία των υπουργών από τον δικαστικό έλεγχο. “Αυτό που μάλλον δεν κατανοεί ο ΣΥΡΙΖΑ, είναι ότι, ενώ οι προτάσεις της Νέας Δημοκρατίας στηρίζονται από τη συντριπτική πλειοψηφία της ελληνικής κοινωνίας, δεν μπορούν – ακόμη – να γίνουν πράξη λόγω των δικών του ιδεοληψιών και των σημερινών κοινοβουλευτικών συσχετισμών” απαντά η Νέα Δημοκρατία.

Το παιχνίδι συνεχίζεται με την βεβαιότητα πώς η συνταγματική αναθεώρηση- έστω σε 5-6- σημεία, όπως προτείνει ο Αλιβιζάτος, αναβάλλεται περιμένοντας άλλους κοινοβουλευτικούς συσχετισμούς με τον κίνδυνο από το ανελαστικό Σύνταγμα να αλλάζουμε Σύνταγμα κάθε τρεις και λίγο, ανάλογα με τους κοινοβουλευτικούς συσχετισμούς.

Αλλά αυτό δεν θα γίνει ποτέ αφού αν όταν έρθουν οι κατάλληλοι συσχετισμοί- κατά τη Νέα Δημοκρατία και τον Ευ. Βενιζέλο- που εμφανίζεται εδώ ως …θεσμός!- θα μπορεί και ο ΣΥΡΙΖΑ να επικαλείται το ίδιο επιχείρημα- αγνοώντας πώς το υπάρχον Σύνταγμα ακριβώς αυτό θέλει να αποφύγει και επιβάλλει για την αναθεώρησή του: τη συναίνεση των μεγάλων κομμάτων.