Του Διογένη Λόππα
Βάζω καφέ, ανοίγω τον λάπτοπα, ξεκινάω την πρωινή ιεροτελεστία της ενημέρωσης και ουπς…. What the f.. Τρίβω τα μάτια μου (δεν είναι και στα καλύτερά τους), πλησιάζω, βάζω γυαλιά. Μήπως είναι photoshop; Διασταυρώνω. Είναι μάλλον αλήθεια. Ο Ταγίπ Ερντογάν βρίσκεται (για ακόμα μία φορά) αυτοπροσώπως στη Ρωσία, ο κ. Putin τον ξεναγεί (αυτοπροσώπως) σε κάποια έκθεση πολεμικών αεροσκαφών και στη φωτογραφία που σκοπίμως διέρρευσαν, ο Ρώσος πρόεδρος εμφανίζεται σε ρόλο πωλητή να επεξηγεί στον όψιμο συνεταίρο του τα οφέλη τουbrand new (Su-57) stealth αεροσκάφους 5ης γενιάς και καμάρι της Ρωσικής αεροδιαστημικής βιομηχανίας. Επάνω στο ίδιο το αεροσκάφος!
Με πιάνει νευρικό γέλιο καθώς προσπαθώ να σκεφτώ τις αντιδράσεις των Αμερικανών συμβούλων και παρατρεχάμενων όταν αντίκρισαν την ίδια φωτογραφία με μένα. Να υποθέσω ότι είχαμε πρωινή έκτακτη σύσκεψη στο πεντάγωνο; Το λιγότερο…
Τουρκία και νέο πολεμικό αεροσκάφος
Η σύγχρονη ιστορία της THK (τουρκική πολεμική αεροπορία) μπορεί να συγκριθεί μόνο με τουρκική τηλεοπτική σαπουνόπερα. Κάποιος ευφάνταστος παραγωγός θα μπορούσε να λανσάρει ένα εύηχο ανατολίτικο όνομα, Τζεμιλέ για παράδειγμα, και να τη μεταφέρει στην οθόνη με σοβαρές προοπτικές. Πώς όμως το καμάρι των γειτόνων, με τα 250 F16, τα 50 εκσυγχρονισμένα F4 terminator και σωρό βοηθητικά, εκφυλίστηκε στη σημερινή χαοτική κατάσταση;
Όλα ξεκίνησαν από το καταραμένο εκείνο πραξικόπημα, όπου τα μεσάνυχτα ο κ. Erdogan είχε ανατραπεί ως τύραννος, αλλά το πρωί ξημέρωσε σουλτάνος. Πληροφορίες από τη Ρωσία (κράτα μικρό καλάθι) αναφέρουν ότι, αφού πρόλαβε να φυγαδευτεί από το ξενοδοχείο του -ειδοποιημένος από τις Ρωσικές υπηρεσίες- και καθώς βρισκόταν στον αέρα, κατεδιώχθη από τουρκικά F-16. Εικάζεται ότι ο λόγος για τον οποίο τελικά οι Τούρκοι πιλότοι δεν κατέρριψαν το αεροσκάφος ήταν ότι αυτό εξέπεμπε σήμα πτήσης πολιτικού επιβατικού αεροπλάνου.
Το γεγονός όμως ότι ο κ. Erdogan, όχι μόνο επέζησε αλλά βγήκε δυνατότερος από το συμβάν αυτό, μοιραία επέφερε συντριπτικό πλήγμα στην ΤΗΚ. Καθώς βέβαια δεν υπήρχε καμία εμπιστοσύνη στο προσωπικό, έγιναν σαρωτικές προγραφές, με συνέπεια η αφρόκρεμα πιλότων και τεχνικών να σαπίζει στις φυλακές.
Η απώλεια μπαρουτοκαπνισμένων ιπταμένων με αληθινές ώρες πτήσης πάνω από το Αιγαίο και με εξαντλητικά dogfights στο ενεργητικό τους, δεν ήταν το μοναδικό πρόβλημα της ταλαίπωρης ΤΗΚ. Ήδη ο στόλος των F-16 θεωρείται, όχι ακριβώς γερασμένος, αλλά τεχνολογικά πολύ πίσω από τους ανταγωνιστές του (Ελλάδα, Ισραήλ, Ρωσία) ενώ τα F-4 δεν έχουν πολλά ακόμα να δώσουν. Φυσικά οι αναβαθμίσεις ή αντικαταστάσεις ήταν ήδη στα πλάνα των Τούρκων. Τα F-4 επρόκειτο να αντικατασταθούν ήδη από φέτος από τα ολοκαίνουρια F-35, ενώ ο βασικός κορμός των F-16 θα αναβαθμιζόταν μέχρις ότου έκανε την εμφάνισή του το εθνικό αεροσκάφος της Τουρκίας (project TF-X, 5ης γενιάς, εγχώριας σχεδίασης και παραγωγής!).
Όμως τα βάσανα της Τζεμιλέ δεν φαίνεται να έχουν τέλος. Η έλλειψη εμπιστοσύνης στους Αμερικανούς ως απόρροια του πραξικοπήματος και η εμμονή του Τούρκου προέδρου να ανακατέψει τη γεωπολιτική τράπουλα και να συνεταιριστεί με τον κ. Putin, οδήγησε (αναμενόμενα) στην ακύρωση της παραγγελίας των F35. Αυτό σημαίνει ότι η ΤΗΚ ξεμένει από αεροσκάφος κρούσης και ταυτόχρονα ανακουφίζει τους Έλληνες επιτελείς από μια απειλή υψηλού βαθμού δυσκολίας.
Η απώλεια αεροσκάφους κρούσης δεν είναι βέβαια κάτι μη αντιμετωπίσιμο από τους Τούρκους, καθώς θα μπορούσαν να ψωνίσουν από κάπου αλλού. Το υπαρξιακό πρόβλημά τους τη στιγμή αυτή είναι η ”ουρά” της εμπλοκής μεταξύ F-35 και S-400: Και οι πέτρες στις ΗΠΑ γνωρίζουν με βεβαιότητα ότι στο άμεσο μέλλον δεν πρόκειται να αποδεσμευθούν από τους Αμερικανούς ούτε βίδες για τη συντήρηση των υπηρετούντων αεροσκαφών. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι αυτό το άτυπο εμπάργκο θα οδηγήσει τις διαθεσιμότητες των τουρκικών μαχητικών στο 50% τουλάχιστον, καθώς θα είναι αναγκασμένοι να ”κανιβαλίζουν” μαχητικά για να μεταγγίζουν ανταλλακτικά σε άλλα. Το γεγονός αυτό συνδυαστικά με την έλλειψη έμπειρων πιλότων οδηγεί την ΤΗΚ στην απόλυτη απαξία.
Έχει αλλού πορτοκαλιές;
Μια χώρα του μεγέθους της Τουρκίας, μέλος του ΝΑΤΟ και με σχετικά σταθερή (ακόμα) οικονομία, πάντα θα προσελκύει 
πωλητές. Ρώσοι, Κινέζοι, Σουηδοί, Γάλλοι, θα ήταν πολύ πρόθυμοι να κλείσουν ένα καλό συμβόλαιο. Εκτός όμως από τα πολιτικά προβλήματα που συνεπάγεται ένα τέτοιο συμβόλαιο σε ένα τέτοιο bad timing, υπάρχουν δυσθεώρητα τεχνικά προβλήματα επίσης. Αλλαγή βασικού μαχητικού και μάλιστα σε τέτοια κλίμακα, απαιτεί ολική αλλαγή φιλοσοφίας. Αν τώρα και οι Ευρωπαίοι αποδειχθούν (κατά πάσα πιθανότητα) απρόθυμοι να συρθούν στο άρμα του Σουλτάνου, καθώς είναι επίσης δεδομένο ότι οι γείτονες απαιτούν μεταφορά τεχνογνωσίας σε κάθε αγορά τους, τότε τα προβλήματα δεκαπλασιάζονται, καθώς θα αρχίσουμε να μιλάμε για εκτός NATOκανονισμούς, δηλαδή για ολική αναδιάρθρωση του συνόλου του αεροπορικού σώματος.
Καθώς ο κ. Erdogan έχει ήδη λάβει το βάπτισμα του πυρός και έχει ήδη λοιδωρηθεί παντοιοτρόπως για την επιλογή των S-400, δηλαδή είναι βρεγμένος στη βροχή, λογικά θα στραφεί προς τη Ρωσική αγορά και λογικά θα ξεκινήσει με μια παραγγελία αεροσκαφών κρούσης (Su-34;) αφενός για να καλύψει το κενό των F-4 που πρέπει να αντικατασταθούν άμεσα (ήδη θεωρούνται μπουκιές για τους Έλληνες πιλότους) και αφετέρου για να δοκιμάσει στην πράξη και με το ελάχιστο δυνατό κόστος τις Ρωσικές υπηρεσίες (εκπαίδευση, τεχνική υποστήριξη, ανταλλακτικά, συμπαραγωγές, πιστοποίηση οπλικών συστημάτων, κλπ).
Αυτό όμως που επείγει ασφυκτικά πλέον για τους Τούρκους είναι η προμήθεια νέου μαχητικού. Και αυτό γιατί απαραίτητη προϋπόθεση για να υποστηρίξουν τις επιδιώξεις τους στην ανατολική μεσόγειο είναι η αεροπορική υπεροχή. Και η αεροπορική υπεροχή όταν κληθείς να αντιμετωπίσεις ελληνικά F16V ή Ισραηλινά F35, γίνεται δύσκολη εξίσωση. Ο κ. Erdogan δεν έχει το χρόνο να περιμένει την εξέλιξη του TF-X (το εθνικό μαχητικό της Τουρκίας ντε!), αλλά ακόμα και αν είχε, οι Τούρκοι δεν διαθέτουν την απαραίτητη τεχνογνωσία, συνεπώς η συμπαραγωγή (με μεταφορά τεχνογνωσίας) είναι μονόδρομος. Και όλα συγκλίνουν στο ότι ο συνέταιρος θα είναι η Ρωσική ομοσπονδία.
Βεβαίως ο κ. Putin δεν είναι κανένας άβγαλτος κολαιγιόπαις για να αρχίζει να μοιράζει απόρρητη τεχνολογία δεξιά – αριστερά. Γι αυτό και σε πρώτη φάση έχει αποδεσμεύσει το ικανότατο Su-35 (σε εξαγωγική έκδοση, με ότι αυτό συνεπάγεται), ένα σύγχρονο μαχητικό αεροπορικής υπεροχής με όλα τα ηλεκτρονικά καλούδια και αντάξιες επιδόσεις με τα δυτικά μαχητικά. Παρά τα προβλήματα συμβατότητας και την καθολική αλλαγή φιλοσοφίας και τεχνικών σε έδαφος και αέρα που απαιτεί η επιλογή αυτή, θα μπορούσε να καλύψει αξιοπρεπώς τα διαφαινόμενα καινά, αν και η βασική σχεδιαστική φιλοσοφία του μαχητικού αυτού χάνεται στα βάθη της δεκαετίας του ’70.
Ρωσικό stealth 5ης γενιάς και τα μυαλά στα κάγκελα
Όμως οι Ρώσοι έχουν και αυτοί τα δικά τους σοβαρά προβλήματα, ιδιαίτερα όταν πρέπει να εξελίξουν ένα υπερσύγχρονο σύστημα (όπως το stealth Su-57). Η έρευνα και ανάπτυξη τέτοιων πολύπλοκων τεχνολογιών απορροφά δυσανάλογα πολλά χρήματα που η ρωσική οικονομία δεν διαθέτει (με τις σημερινές τιμές του πετρελαίου). Επιπροσθέτως, τόσο ακριβά οπλικά συστήματα πρέπει να είσαι σε θέση να τα εξάγεις, αλλιώς η τελική οικονομική ζημιά είναι δυσθεώρητη.
Το project Su-57, ένα πολύ φιλόδοξο σχέδιο για τα δεδομένα της Ρωσίας, ξεκίνησε λάθος. Και ενώ το χρονοδιάγραμμα προέβλεπε ήδη να είναι σε υπηρεσία εδώ και κάποια χρόνια, δεν έχει καταφέρει ακόμα ούτε να μπει σε παραγωγή. Σε αυτό ευθύνεται και το ότι η Ινδία, η οποία ξεκίνησε ως συμπαραγωγός στο project, κάποια στιγμή αποχώρησε, προφανώς λόγω σχέσης κόστους – οφέλους. Επιπροσθέτως, οι Ρωσικές εξαγωγές όπλων συμπιέζονται όλο και περισσότερο, καθώς μεγεθύνεται το ΝΑΤΟ. Πολωνία, Ουγγαρία, Ρουμανία, Τσεχία και όλη η πρώην Σοβιετία εξοπλίζονται πλέον με δυτικά όπλα. Ακόμα και η Ουκρανία δεν θα είναι πελάτης ρωσικών όπλων στο εξής. Κάπως έτσι το Su-57 έμοιαζε ορφανό και πολλοί αναλυτές εκτιμούσαν ότι μπορεί ακόμα και να εγκαταλειφθεί ή να παραχθεί σε ελάχιστες ποσότητες.
Μέχρι που ήρθε στις οθόνες μας αυτή η φωτογραφία. Αναλύοντας κανείς τις πιεστικές ανάγκες των δύο χωρών να αναπτύξουν όσο το δυνατόν πιο αξιόπιστα συστήματα και όσο το δυνατόν πιο μακριά από το ΝΑΤΟ, εκτιμώντας την πολιτική κατάσταση και τις τουλάχιστον οριακές (του τρόμου) ισορροπίες σε Συρία και ανατολική Μεσόγειο, συμπεραίνει ότι το συνοικέσιο μάλλον είναι γεγονός και ότι ο κ. Erdogan δεν έκανε ακριβώς τουρισμό ή δημόσιες σχέσεις στο τελευταίο του ταξίδι.
Δεν ξέρω αν οι Αμερικανοί έχουν πάρει το μάθημά τους από την απώλεια του Ιράν και από την ανταρσία του Σαντάμ, αλλά αυτή η κατάσταση δείχνει να ξεπερνάει και τις δύο περιπτώσεις και είναι να απορεί κανείς πότε θα αρχίσουν να παίρνουν μέτρα. Αν πράγματι οι Ρώσοι βρήκαν ”πελάτη” για να διασώσουν το project Su-57 και αν πράγματι ο Τούρκος πρόεδρος είναι τόσο ικανός ώστε να παραλάβει τεχνογνωσία 30 τουλάχιστον χρόνων, τότε πρέπει να αρχίσουμε να ανησυχούμε σοβαρά. Για να μην τραγουδήσουμε μια μέρα ”πού σταματά αυτή η άγρια κατηφόρα” του μέγα Γιάννη Αγγελάκα (O χαμένος τα παίρνει όλα).
