Του Μελέτη Ρεντούμη
Η πρόσφατη αιματηρή συμπλοκή στα Βορίζια Ηρακλείου, όπου δύο άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και αρκετοί τραυματίστηκαν, έφερε με δραματικό τρόπο στο προσκήνιο του δημόσιου διαλόγου ένα από τα πιο φλέγοντα και επίμονα προβλήματα της Κρήτης, όπως την παράνομη οπλοχρησία, τις βεντέτες, τους εκβιασμούς και την έλλειψη αίσθησης ασφάλειας.
Μάλιστα, η ένοπλη σύγκρουση ανάμεσα σε δύο οικογένειες προκάλεσε μακελειό όπως το χαρακτήρισαν τα μέσα, με χιλιάδες σφαίρες να διασκορπίζονται στο χωριό απειλώντας κατοίκους και περιουσίες.
Η υπόθεση αυτή δεν είναι ένα μεμονωμένο περιστατικό, αλλά αναδεικνύει ένα ευρύτερο κοινωνικό και διαχρονικό φαινόμενο στην Κρήτη, όπως η παράδοση της βεντέτας και της οπλοφορίας, που σε πολλές περιπτώσεις δεν έχει αντιμετωπιστεί δυναμικά από το κράτος.
Οι παθογένειες αυτές αποτελούν τροχοπέδη για την εμπέδωση της νομιμότητας και της ασφάλειας σε μία περιοχή που αποτελεί σημαντικό τμήμα της χώρας.
Πιο συγκεκριμένα, η οπλοχρησία, οι δολοφονίες, οι εκβιασμοί και οι βεντέτες στην Κρήτη παραπέμπουν σε κοινωνικές δομές γεμάτες με ανεπίλυτα προβλήματα. Με λίγα λόγια, έχουμε περιοχές με αδύναμες θεσμικές διεξόδους, με παλιές διαφορές που περνούν από γενιά σε γενιά και με περιθώρια για παράνομες ενέργειες, όταν η εμπιστοσύνη στο κράτος και η παρουσία του νόμου είναι περιορισμένες.
Σύμφωνα με αναλύσεις, η βεντέτα στη σύγχρονη Κρήτη λειτουργεί ως δικαιολογία για τοπικά κυκλώματα που ελέγχουν αγορές, γη, κτηνοτροφία και θέλουν να παρεμβαίνουν ακόμη και πολιτικά.
Επιπρόσθετα, η κατάσταση εντείνεται από το γεγονός ότι οι συμμετέχοντες σε τέτοιες διαφορές δεν διστάζουν να χρησιμοποιήσουν επικίνδυνα όπλα (καλάσνικοφ, πιστόλια, εκρηκτικούς μηχανισμούς) σε κατοικημένες περιοχές, όπως φάνηκε στα Βορίζια, όπου ακουγόταν γάζωμα με σφαίρες, σπιτιών, αυτοκινήτων και δρόμων για περισσότερη από μία ώρα.
Η πολιτεία οφείλει να αντιδράσει με συντονισμένη, πολλαπλών επιπέδων στρατηγική, ώστε να αποκατασταθεί το αίσθημα ασφάλειας και να σπάσει η κουλτούρα της ανεκτικότητας στην ανομία. Πρέπει να ενισχυθεί άμεσα η αστυνομική παρουσία στις περιοχές όπου η οπλοχρησία και η βία είναι χρόνια προβλήματα. Συγκεκριμένα, η ΕΛ.ΑΣ. και τα εξειδικευμένα σώματα, όπως η ΕΚΑΜ που ήδη συμμετέχει στην υπόθεση, πρέπει να δράσουν προληπτικά, με μόνιμα κλιμάκια και αυξημένη συλλογή στοιχείων, βαλλιστικών δεδομένων, καταγραφή όπλων και εντατικούς ελέγχους οπλοκατοχής.
Ταυτόχρονα, η δικαιοσύνη πρέπει να λειτουργεί ταχύτατα με τις δικογραφίες να προχωρούν άμεσα, τους υπεύθυνους να λογοδοτούν και να μην αφήνονται χρόνιες ποινικές εκκρεμότητες.
Επίσης χρειάζεται να ενισχυθούν οι δομές κοινωνικής παρέμβασης. Για παράδειγμα οι τοπικές κοινωνίες που βρίσκονται στο περιθώριο ή σε απομακρυσμένες ορεινές περιοχές πρέπει να νιώσουν ότι το κράτος είναι παρόν όχι μόνο ως κατασταλτικός μηχανισμός, αλλά ως φορέας πρόληψης, υποστήριξης, διαμεσολάβησης. Εκτός αυτού οφείλουν να στηριχθούν οι νέοι που κινδυνεύουν να παγιδευτούν σε κύκλους βίας, να ενισχυθούν προγράμματα αφοπλισμού και επανένταξης, να υποστηριχθούν κοινωνίες με υψηλά επίπεδα φόβου.
Σε κάθε περίπτωση, η τραγωδία στα Βορίζια έρχεται ως θλιβερή υπενθύμιση ότι η χρόνια ανοχή στην παράνομη οπλοχρησία, στις βεντέτες και στην έλλειψη κράτους δικαίου δεν αφορά απλώς ειδικές περιπτώσεις αλλά υπονομεύει συνολικά το αίσθημα ασφάλειας και τη νομιμότητα σε μια ελληνική περιφέρεια. Η Κρήτη δεν μπορεί να λειτουργεί ως ειδική ζώνη όπου ο νόμος ατονεί και τελικά δεν εφαρμόζεται.
Αν η πολιτεία θέλει να ενεργήσει με συνέπεια πρέπει να συνδυάσει ισχυρή αστυνόμευση, ταχεία δικαιοσύνη, κοινωνική πρόνοια και πολιτική βούληση για μηδενική ανοχή. Μόνον έτσι μπορεί να σπάσει ο φαύλος κύκλος της βίας και να ξαναγεννηθεί η εμπιστοσύνη των πολιτών στο κράτος.
Ο Μελέτης Ρεντούμης είναι οικονομολόγος τραπεζικός