Του Μελέτη Ρεντούμη
Η πολιτική σκηνή της χώρας ταράχθηκε εκ νέου τις τελευταίες ημέρες, καθώς η αποκάλυψη του σκανδάλου στον ΟΠΕΚΕΠΕ, τον Οργανισμό Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων, οδήγησε στην παραίτηση όχι μόνο του προέδρου του Οργανισμού, αλλά ενός υπουργού και τριών υφυπουργών που σχετίζονταν με τον οργανισμό και την εποπτεία διαχείρισης των κονδυλίων. Πλέον η υπόθεση αγγίζει τον πυρήνα της σχέσης πολιτείας-κράτους και της διαχείρισης των ευρωπαϊκών επιδοτήσεων, με τρόπο μη σύννομο αλλά και αναποτελεσματικό.
Οι παραιτήσεις ήρθαν ως απάντηση στην πίεση της κοινής γνώμης και των αποκαλύψεων για τις αδιαφανείς διαδικασίες προσλήψεων και αναθέσεων στον ΟΠΕΚΕΠΕ, καθώς και τις ενδείξεις κομματικών εξυπηρετήσεων σε έναν οργανισμό που διαχειρίζεται κρίσιμα κονδύλια για τον αγροτικό τομέα. Την ίδια στιγμή, σε εσωκομματικό επίπεδο, οι παραιτήσεις και αποχωρήσεις κομματικών στελεχών της Νέας Δημοκρατίας, δείχνουν ένα ευρύτερο ρήγμα στη συνοχή του κυβερνητικού χώρου. Αυτό το συνδυαστικό πλήγμα, σε θεσμικό και κομματικό επίπεδο, δημιουργεί αναμφίβολα ένα εύφλεκτο πολιτικό περιβάλλον, καθώς μπορεί να είναι τα τελευταία χρόνια κυβέρνηση η ΝΔ, όμως το συγκεκριμένο πρόβλημα συνδέεται με το πελατειακό κράτος και αγγίζει όλες τις προηγούμενες κυβερνήσεις και τον τρόπο διαχείρισης του οργανισμού.
Εν προκειμένω, η κυβέρνηση εμφανίζεται να επιχειρεί άμεση αποσυμπίεση με τις παραιτήσεις και με υποσχέσεις για θεσμική θωράκιση του ΟΠΕΚΕΠΕ, ωστόσο η ζημιά στην εικόνα της είναι υπαρκτή. Οι πρώτες δημοσκοπήσεις μετά την αποκάλυψη του σκανδάλου δείχνουν πτώση στην εμπιστοσύνη των πολιτών, ιδίως σε κρίσιμες ηλικιακές ομάδες και στους αγροτικούς πληθυσμούς, που αισθάνονται ότι παραμένουν έρμαια ενός πελατειακού συστήματος που αναπαράγεται ανεξαρτήτως κυβερνήσεων.
Πέρα από το πολιτικό κόστος, η υπόθεση αναδεικνύει τις χρόνιες παθογένειες της δημόσιας διοίκησης και της πολιτικής ζωής στη χώρα. Η σύγχυση ρόλων μεταξύ κομματικού και κρατικού μηχανισμού, η αδιαφάνεια στη διαχείριση πόρων και η έλλειψη πραγματικής διαφάνειας, οδηγούν ξανά σε κρίση εμπιστοσύνης μεταξύ κράτους και πολιτών.
Είναι χαρακτηριστικό ότι το σκάνδαλο έρχεται σε μία περίοδο που η κυβέρνηση επιχειρεί να προβάλλει μεταρρυθμιστικό προφίλ με έμφαση στη διαφάνεια και την αξιοκρατία, κάτι που έρχεται σε αντίφαση με την ίδια την πραγματικότητα των αποκαλύψεων.
Σε αυτό το πλαίσιο, η πολιτική διαχείριση της κρίσης δεν αρκεί. Απαιτείται θεσμικός ανασχεδιασμός, λογοδοσία, και ουσιαστική αποκομματικοποίηση του κρατικού μηχανισμού.
Σε κάθε περίπτωση, το σκάνδαλο ΟΠΕΚΕΠΕ μπορεί να αποβεί αν αξιοποιηθεί σωστά, ως καταλύτης για αλλαγές. Διαφορετικά, θα καταγραφεί ως άλλο ένα επεισόδιο στο μακρύ χρονικό της πολιτικής απαξίωσης.
Συμπερασματικά, θα λέγαμε πως οι παραιτήσεις αποτελούν μεν αναγκαία, αλλά όχι επαρκή πολιτική απάντηση. Το πραγματικό διακύβευμα είναι εάν το πολιτικό σύστημα έχει τη βούληση και τη δυνατότητα να μετατρέψει την κρίση σε αφορμή βαθύτερης μεταρρύθμισης ή αν θα αφήσει για μία ακόμη φορά τη δυσαρέσκεια να εκφραστεί αποκλειστικά στις δημοσκοπήσεις και πιθανότατα προσεχώς στις επόμενες εκλογές, χωρίς ουσιαστική αλλαγή στο status quo.
Ο Μελέτης Ρεντούμης είναι οικονομολόγος τραπεζικός