Του Γ. Λακόπουλου
“Προβλέπω ότι η διευθέτηση του δημόσιου χρέους μετά το 2017 θα συνδυαστεί με την υποχρέωση υλοποίησης εκ μέρους μας συγκεκριμένων στόχων και μάλιστα με ορίζοντα πολυετή. Αυτό το μεσομακροχρόνιο πρόγραμμα θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένα τέταρτο μνημόνιο. Θα περιλαμβάνει δηλαδή τις δεσμεύσεις που αναλαμβάνει η χώρα- κάθε άλλο παρά ανώδυνες- έναντι των παραχωρήσεων που θα κάνουν οι πιστωτές μας στο θέμα του χρέους (Conditionality)”
Είναι ένα απόσπασμα από πρόσφατη συνέντευξη του Γιώργου Προβόπουλου. Σχετικοί και άσχετοι έσπευσαν την επομένη να καλλιεργήσουν μια σύγχυση: ότι προέβλεψε την εξέλιξη ενός τέταρτου μνημονίου-σαν τα προηγούμενα.
Ο πρώην διοικητής της Κεντρικής τράπεζας όμως δεν είπε αυτό. Αντίθετα στην ίδια συνέντευξη διευκρίνιζε:
‘Θεωρώ ότι είναι πολιτικά πολύ δύσκολο, για να μην πω ανέφικτο, να δοθούν επιπλέον χρήματα στην Ελλάδα, ύστερα από τρία μνημόνια που απορρόφησαν πρωτοφανούς ύψους κονδύλια και μάλιστα με μερική μόνον επιτυχία, όπως τουλάχιστον το βλέπουν πολλές Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις”.
Είπε δηλαδή ότι αυτό που ενδεχομένως θα υπάρξει θα είναι “μνημόνιο” -με την έννοια που ο ίδιος το προσδιόρισε- αλλά δεν θα έχει το βασικό χαρακτηριστικό των τριών που ήδη συνομολογήθηκαν. Δηλαδή δάνεια έναντι μεταρρυθμίσεων, ώστε να μην χρεοκοπήσει η χώρα και να παραμείνει στην Ευρωζώνη.
Από μια άποψη και η ευνοϊκή διευθέτηση του χρέους είναι οικονομική ενίσχυση και μπορεί να θεωρηθεί ένα είδος δανεισμού. Αλλά δεν είναι το ίδιο.
Το “Τέταρτο Μνημόνιο” μπορεί να υπάρξει και με τη χώρα εκτός της Ευρωζώνης. Και σε κάθε περίπτωση τα μέτρα που θα περιλαμβάνει ως “εγγύηση” δεν θα φέρουν άμεσους πόρους για να καλυφθούν οι ανάγκες της χώρας.
Αυτές επισημάνσεις έχουν αξία γιατί η θεωρία περί επικείμενου Τετάρτου Μνημόνιου είναι επικίνδυνη από πολιτική άποψη. Όχι με την έννοια που προσπαθεί να την αξιοποιήσει η αντιπολίτευση εναντίον της κυβέρνησης σήμερα. Αλλά γιατί συντηρεί τη μυθολογία ότι οι Ευρωπαίοι είναι πάντα διαθέσιμοι -ή αναγκασμένοι- να διασώσουν την Ελλάδα, ως μέλος της Ευρωζώνης. Να την πληρώνουν για να μην την χάσουν.
Σ’ αυτή τη μυθολογία στηρίχτηκε η ολέθρια τακτική της πρώτης κυβέρνησης Τσίπρα. Στη βεβαιότητα που υπήρχε και στο συλλογικό υποσυνείδητο: δεν γίνεται να φύγει μια χώρα από την Ευρωζώνη.
Αυτή η βεβαιότητα έχει ήδη καταρρεύσει. Συνεπώς όσοι ελπίζουν ότι έστω με ένα νέο Μνημόνιο θα διασφαλισθεί η ελληνική παρουσία στο Ευρώ κάνουν λάθος. Το λεγόμενο “Τέταρτο Μνημόνιο” μπορεί να είναι το πρώτο με … εθνικό νόμισμα.
Στην πραγματικότητα θα συναφθεί όχι για να στηριχθεί η Ελλάδα, αλλά για να στηριχτεί η προοπτική να πάρουν πίσω τα λεφτά τους οι δανειστές – που θα πάψουν εν τω μεταξύ να είναι και εταίροι. Άρα θα είναι πιο σκληροί και απαιτητικοί.
Τι θα γίνει σ’ αυτή την περίπτωση και σε ποιων το έλεος θα περιέλθει όχι μόνο η οικονομική επιβίωση του πληθυσμού αλλά και η ακεραιότητα της χώρας, δεν θέλουμε να το ξέρουμε.
Συνεπώς η ιδέα του “Τέταρτου Μνημονίου” δεν μπορεί να συντηρεί το αίσθημα ασφάλειας, έστω με νέους περιορισμούς. Αντίθετα οδηγεί στη βεβαιότητα της ανασφάλειας. Αυτή είναι η ρεαλιστική εκτίμηση των εξελίξεων: αν η χώρα δεν καταφέρει να υλοποιήσει όχι μόνο τα απαιτούμενα αλλά και τις επιδιώξεις του τρέχοντος Μνημονίου δεν έχει μέλλον.
Ο χρόνος για να το πετύχει είναι ελάχιστος: ως τα μέσα του 2018. Ως τότε πρέπει να καταφέρνει να ζει με τα λεφτά της, ή αλλιώς με ό,τι παράγει. Ακόμη και αν αυτό σημαίνει περαιτέρω φτωχοποίηση, αποτελεί αναγκαία και ικανή προϋπόθεση επιβίωσης. Γιατί μόνο εντός της Ευρωζώνης μπορεί να την επιδιώξει, με βάσιμες προσδοκίες να την πετύχει. Τα υπόλοιπα απέχουν από την πραγματικότητα.
