“Γιατί έτσι θέλουμε εμείς”

 

Του Δημήτρη Πεπελάση

Η περιοχή γύρω από την Ακρόπολη είναι ένα ζωντανό μουσείο της ελληνικής οικονομικής ιστορίας. Υπάρχουν χαράγματα προόδου και καταστροφών, τάσεων, τάξεων, ιδεολογιών και αισθητικής ποικιλομορφίας. Κοντά στα νεοκλασικά, τα πέτρινα προσφυγικά, τα νέο-προσφυγικά, τα αυθαίρετα και τα τσαντίρια που άπτονται στον αρχαιολογικό χώρο, υπάρχουν και οι εργατικές κατοικίες του  Άρη Κωνσταντινίδη. Είναι αυτές οι εργατικές κατοικίες που μας ψιθυρίζουν ότι, φιλοσοφημένοι στοχαστές της ανθρώπινης ανάγκης και της κοινωνικής οργάνωσης δεν παρασύρονται από το συγκυριακό. Παραμένουν προσηλωμένοι στις πιο βασικές ανθρώπινες αξίες.

 Το ξεχωριστό και ιδιοφυές στο συγκεκριμένο έργο του Κωνσταντινίδη ήταν η μετατροπή της πολυκατοικίας σε κοινότητα, σε μικρές συλλογικότητες, με  χώρους ανάπτυξης δεσμών και δραστηριοτήτων στο πλαίσιο κοινών καθημερινών αναγκών.  Όταν κτίστηκαν, το τσιμέντο ήταν το “δημοκρατικό υλικό” πρακτικό, εύπλαστο, προσιτό και ασφαλές.  Το υλικό αυτό σήμερα μας πνίγει αλλά, ευθύνη δεν έχει το υλικό. Είναι η μετέπειτα χυδαιότητα στη χρήση του.

Τότε, 60 χρόνια πίσω, η Ελλάδα επούλωνε πληγές και οι πληγές δεν ήταν μόνον οικονομικές. Ποτέ δεν είναι μόνον οικονομικές. Είναι συνάμα πληγές πολιτικού πολιτισμού, νοοτροπίας και αρχών. Έγραφε το 1906 ο Περικλής Γιαννόπουλος: «Ελληνική φυλή, ο μεγαλύτερος εχθρός σου είναι ο εαυτός σου», «μοιρολογάτε εθνικώς και κάνετε τις δουλίτσες σας περίφημα ατομικώς».

Η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, το τραγικό όμως είναι όταν διαβάζεις και μάλιστα σε ύφος «μακρυγιαννικό» για τα χρήσιμα οράματα, τις ιδέες και τα επιτυχημένα «πειράματα» που είναι έτοιμη να  προσφέρει η ελληνική διανόηση όταν δεν εμποδίζεται από την αδράνεια, την αδιαφορία, την «πνευματική αναπηρία» την αυταρέσκεια και τον αυταρχισμό της εξουσίας. Ένα «έτσι θέλουμε εμείς» πέταξαν οι αλαζόνες μανδαρίνοι του ΟΕΚ της εποχής στον μεγάλο αρχιτέκτονα και διακόπηκε η συνεργασία τους. Αργότερα πάλι, κάπως έτσι διακόπηκε η προσφορά του στον ΕΟΤ.

Το ξεχωριστό και ιδιοφυές στο συγκεκριμένο έργο του Κωνσταντινίδη ήταν η μετατροπή της πολυκατοικίας σε κοινότητα, σε μικρές συλλογικότητες, με χώρους ανάπτυξης δεσμών και δραστηριοτήτων στο πλαίσιο κοινών καθημερινών αναγκών.

Έτσι θέλουν και οι  τωρινοί, ή μάλλον δεν θέλουν να ακούσουν την άλλη άποψη για το πώς μπορεί να απαλύνουν τον ανθρώπινο πόνο, να δώσουν χώρο για την αξιοπρέπεια και την ελπίδα. Πως αλλιώς να ερμηνευτεί η μόνιμη κυβερνητική απάντηση στην κριτική που δεν είναι άλλη από προσβλητικούς χαρακτηρισμούς; Η άλλη άποψη σημαίνει συνωμοσία με τον εχθρό, σημαίνει υποταγή, σημαίνει εξαπάτηση. Αντί για σύγκρουση ιδεών, ανταλλαγή χαρακτηρισμών. Αλήθεια, πόσο απέχει αυτό από την ολοκληρωτική νοοτροπία; Ποια πρόοδος, ίδιοι μείναμε!

Λοιπόν, σήμερα πάλι υποφέρουμε και το πρόβλημα υπερβαίνει το οικονομικό.  Είναι κοινωνικό, ψυχολογικό, ηθικό. Είναι πρόβλημα ταυτότητας και αναζήτησης νοήματος. Εκτός από ασφάλεια γυρεύουμε αξιοπρέπεια, κατανόηση, αλληλεγγύη, αποκατάσταση ανθρώπινων δεσμών. Γυρεύουμε ελπίδα. Και δεν αφήνουμε χώρο για χρήσιμες προτάσεις και νοήμονες πολιτικούς σχεδιασμούς.

Εντούτοις, υπάρχει ένα σύγχρονο φωτεινό παράδειγμα, το Γραφείο Προϋπολογισμού στη Βουλή. Μια ολιγομελής ομάδα οικονομολόγων αναλύει τις οικονομικές εξελίξεις, διατυπώνει το πρόβλημα και καταγράφει τις πραγματικές προϋποθέσεις εξόδου από την κρίση. Είναι προφανής η επιστημονική επάρκεια, η ανεξαρτησία και η ειλικρίνεια των απόψεων του καθηγητή Λιαργκόβα και των συνεργατών του. Ας μακροημερεύσει η προσφορά τους. Πιστεύω, με βάση αυτό το πρότυπο ότι, θα ήταν ωφέλιμο να δημιουργηθεί ένα διεπιστημονικό «Συμβούλιο Κοινωνικών Εμπειρογνωμόνων» για να ερευνά και να προτείνει τρόπους διαχείρισης της κρίσης που να μη στερούνται φιλοσοφικού στοχασμού και οράματος.

Πώς μας φαίνεται το παράδειγμα του Restorative Justice for All Institute που ίδρυσε στο Λονδίνο η Ελληνίδα καθηγήτρια Β. Αρτινοπούλου και που ως σύμβουλος για λογαριασμό υπουργείων Παιδείας και Δικαιοσύνης πολλών χωρών, προτείνει  πολιτικές για την αντιμετώπιση της σχολικής βίας και για την επανορθωτική δικαιοσύνη; Εμείς τα έχουμε λύσει αυτά;

Πρόταση:

να συσταθεί Συμβούλιο Κοινωνικών Εμπειρογνωμόνων,

να ληφθούν νομοθετικές πρωτοβουλίες ενθάρρυνσης της συνεργασίας Τοπικής Αυτοδιοίκησης και συναρμόδιων φορέων με τις Ένοπλες Δυνάμεις και την Εκκλησία για την αντιμετώπιση της διατροφικής και στεγαστικής κρίσης,

οι αρμόδιοι να μελετήσουν τα εμπνευσμένα λόγια του Άρη Κωνσταντινίδη (Για την Αρχιτεκτονική, Δημοσιεύματα σε εφημερίδες, σε περιοδικά και σε βιβλία 1940-1982, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης). Μακάρι και οι βουλευτές.