Του Νίκου Λακόπουλου
Δεν πέρασε καθόλου καιρός αφότου ο Αλέξης Τσίπρας έθεσε το θέμα της συνταγματικής αναθεώρησης και ξαφνικά ως ταχυδακτυλουργός έφερε το θέμα της συμφωνίας με τον Αρχιεπίσκοπο με την μαγική λύση που και αξιοποιεί την περιουσία της Εκκλησίας και απελευθερώνει και δέκα χιλιάδες θέσεις στο δημόσιο. Είναι όπως είπε ο προκαθήμενος μια ιστορική συμφωνία η οποία θα φέρει την υπογραφή του -όπως άλλωστε και η Συμφωνία των Πρεσπών.
«Kύριε πρόεδρε, θα ήθελα να σας πω ένα βαθύτατο ευχαριστώ η συνοδεία μου και εγώ. Μαζί μου έχω τον σεβασμιώτατο μητροπολίτη Πατρών-συνοδικό μέλος και εκπρόσωπος επί του Τύπου, τον σεβασμιώτατο μητροπολίτη Ιωαννίνων, έμπειρο κληρικό, και με πολλή δραστηριότητα και -μη γελάσετε- τον τσάρο της οικονομίας μας, ο οποίος βρίσκεται πάντοτε σε αδιέξοδα. Τον πήρα μαζί μου σήμερα και διότι είναι αρμόδιος στον χώρο μας, αλλά και να του δώσουμε λίγα φτερά, διότι κάθε μέρα μου παραπονείται ότι δεν πηγαίνουμε καλά οικονομικά» θα αστειευτεί ο Αρχιεπίσκοπος.
Η ιστορικότητα της συμφωνίας έγκειται στο ότι για δυο αιώνες οι σχέσεις κράτους – Εκκλησίας διαμορφώθηκαν -υπό την Αγία Τριάδα- που είναι υπεράνω του κράτους με βάση το δεδομένο πως η Εκκλησία είναι ο μεγαλύτερος ιδιοκτήτης στην Ελλάδα. Από την εποχή του Όθωνα -που έκλεισε μοναστήρια- εμφανίζεται με αμύθητους θησαυρούς -που πολλοί ωστόσο θεωρούν έναν μύθο.
“Αν πάρουμε το κάθε περιουσιακό μας στοιχείο χωριστά και όλα μαζί τα συγκεντρώσουμε, θα μπορούσαμε να φτιάξουμε έναν τέτοιο μύθο. Αν όμως δούμε βαθύτερα το θέμα, θα διαπιστώσουμε ότι είναι μια περιουσία που μοιάζει με ένα κάρβουνο, δεν δίνει καρπό, γιατί έχει τόσα βαρίδια, τόσες προκαταλήψεις, τόσες δυσκολίες που διαπιστώνεις ότι η περιουσία αυτή είναι ανώφελη” θα πει ο Αρχιεπίσκοπος -που σε ανύποπτο χρόνο είχε θέσει το θέμα της αξιοποίησης της εκκλησιαστικής περιουσίας.
Η αλήθεια είναι πως η Εκκλησία δεν ξέρει τι έχει, αφού δεν έχει καταγραφεί ποτέ η σε πολλές περιπτώσεις αμφισβητούμενη- περιουσία της. Δέκα χιλιάδες νομικά πρόσωπα -μητροπόλεις, ναοί, μονές, προσκυνήματα, ιδρύματα, κληροδοτήματα- διαχειρίζονται αδιαφανώς μια περιουσία που πολλοί αξιολογούν σε 15 δισ.. Η αλήθεια είναι πως αφενός δεν έχει ποτέ καταγραφεί και αξιολογηθεί, αφετέρου δεν ανήκει σε έναν και μόνο ιδιοκτήτη, αφού μόνο τα αυτοδιοικούμενα μοναστήρια στην Ελλάδα- φτάνουν τα 2.500!
Χιλιάδες οικοδομικά τετράγωνα, ολόκληροι δρόμοι, νησιά και …βραχονησίδες , λιβάδια, βοσκότοποι, μετοχές, καταθέσεις και παγκάρια, που εισπράττουν απίστευτα ποσά κάθε μέρα. Μόνο οι πέντε μονές που προσέφυγαν κατά του Νόμου Τρίτση διεκδικούσαν …8 τρισ. δραχμές και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο τους επιδίκασε 3 τρισ.. 400.000 στρέμματα χωρίς τίτλους ιδιοκτησίας -“διακατεχόμενα”- ξενοδοχεία και εμπορικά κέντρα, επενδύσεις και οφ σορ.
“Η Εκκλησία όχι μόνο δεν κατέχει τεράστια περιουσία, αλλά αντιθέτως αντιμετωπίζει και σημαντικά οικονομικά προβλήματα και αδυνατεί να ανταποκριθεί στις άμεσες υποχρεώσεις της” είχε υποστηρίξει το 2012 ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος στο βιβλίο του «Εκκλησιαστική περιουσία και μισθοδοσία του κλήρου». Τότε προειδοποιώντας πως αν διακοπεί η μισθοδοσία του κλήρου η Εκκλησία θα διεκδικήσει την επιστροφή όλης της περιουσίας της που έχει δημευθεί -μιλώντας για «επιδρομή κατά της εκκλησιαστικής περιουσίας».
Στο βιβλίο του ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος σημειώνει ότι μόνο το 4% της περιουσίας της Εκκλησίας διασώζεται και ότι αυτό θα μπορούσε «να αξιοποιηθεί καταλλήλως, ευπρεπώς και με διαφάνεια”. Αυτή την πρόταση αποδέχτηκε ο Αλέξης Τσίπρας με την ιδέα να μισθοδοτούνται πλέον οι κληρικοί από το Ταμείο που θα δημιουργηθεί. Ώσπου ήρθαν οι Ιεράρχες και ο Πατριάρχης που δεν έχει ενημερωθεί- και δεν έχει πάρει θέση- μαζί με το συνδικάτο των ιερέων που θα κηρύξουν πόλεμο αν πάψουν να είναι δημόσιοι υπάλληλοι.
Η πρόταση έχει τη λογική του “φίφτι-φίφτι”. Το Ταμείο θα διοικείται από πενταμελές διοικητικό συμβούλιο. Δύο μέλη του Ταμείου από την Εκκλησία, δύο από την Ελληνική Κυβέρνηση κι ένα από κοινού. Το Ταμείο θα αναλάβει τη διαχείριση και αξιοποίηση των από το 1952 και μέχρι σήμερα ήδη αμφισβητούμενων μεταξύ Ελληνικού Δημοσίου και Εκκλησίας της Ελλάδος περιουσιών, αλλά και κάθε περιουσιακού στοιχείου της Εκκλησίας που εθελοντικά η ίδια θα θελήσει να παραχωρήσει.
Το Ελληνικό Δημόσιο αναγνωρίζει ότι ο αναγκαστικός νόμος 1731/1939 -με τον οποίο απέκτησε εκκλησιαστική περιουσία έναντι ανταλλάγματος που υπολείπεται της αξίας της. Η ετήσια επιδότηση για τους μισθούς θα καταβάλλεται σε ειδικό ταμείο της Εκκλησίας με αποκλειστική ευθύνη της Εκκλησίας της Ελλάδος και εποπτεία των κρατικών αρχών. Τα κέρδη θα μοιράζονται μισά – μισά κι αν η Εκκλησία θέλει να αυξήσει τον αριθμό των “λαϊκών υπαλλήλων” θα το κάνει με δικά της έξοδα.
Η Νέα Δημοκρατία αρχικά επικρότησε την ιδέα, αφού η ήδη συσταθείσα με τον Ν.4182/2013 Εταιρεία Αξιοποίησης Ακίνητης Εκκλησιαστικής Περιουσίας είναι μια δική της ιδέα -που μάλιστα δεν ψήφισε ο ΣΥΡΙΖΑ! “Τι έκανε αντί αυτών χθες ο κ. Τσίπρας; Όχι μόνον επεξέτεινε πρόχειρα την πρόταση της Νέας Δημοκρατίας την οποία μέχρι πρότινος απέρριπτε, αλλά μετέβαλε αιφνιδίως τον τρόπο μισθοδοσίας των κληρικών”
«Το συνολικό κονδύλι των περίπου 200 εκατ. ευρώ που εν λευκώ θα καταβάλλει ετησίως το Κράτος στην Εκκλησία της Ελλάδος, ποιος ακριβώς θα το διαχειρίζεται; Ο Αρχιεπίσκοπος; Η Ιερά Σύνοδος; ‘Η οι Μητροπόλεις; Και με ποια διαδικασία ελέγχου; Ποιος θα διασφαλίζει στο εξής τα δικαιώματα – εργασιακά και ασφαλιστικά – που έχουν οι σημερινοί και κυρίως οι μελλοντικοί κληρικοί; Το κράτος ή η Εκκλησία; Ποιος θα αναλάβει το συνταξιοδοτικό κόστος των κληρικών; Tι θα γίνει με τους κληρικούς που δεν ανήκουν στην Εκκλησία της Ελλάδος, αλλά στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, όπως π.χ. στην Κρήτη και τα Δωδεκάνησα;».
Η Νέα Δημοκρατία θέτει ερωτήματα -στα οποία δεν απαντά η ίδια- αλλά δεν αμφισβητεί-πλην της μισθοδοσίας- τη συμφωνία. Το Κινάλ τώρα πια δεν θέλει διαχωρισμό Εκκλησίας και Κράτους- όπως ήθελε το ΠΑΣΟΚ- και οι Ανεξάρτητοι Έλληνες θα κάνουν ό,τι πει ο … Αρχιεπίσκοπος. «Η κυβέρνηση δεν βιάζεται ούτε πιέζεται” θα πει ο κυβερνητικός εκπρόσωπος δηλώνοντας πως αφενός δεν πρόκειται να γίνουν απολύσεις, αφετέρου πως το θέμα αυτό αφορά αποκλειστικά το κράτος- κι όχι την Εκκλησία.
Οι αντιδράσεις στην Ιεραρχία άρχισαν όταν ο μητροπολίτης Κερκύρας Νεκτάριος είπε πως ο κόσμος στην Κέρκυρα τον σταματά και του λέει «βάλτε μυαλό στον Αρχιεπίσκοπο που πάει να στηρίξει μια πεσμένη κυβέρνηση» κι έφτασαν στο σημείο να συζητείται πρόταση μομφής στον Αρχιεπίσκοπο- ο οποίος ωστόσο από την ίδια μέρα της συμφωνίας έσπευσε να πει πως είναι πρόταση- δεν είναι -ακόμα- συμφωνία.
Ορισμένοι πρόσεξαν πόσο γρήγορα μετέβη ο υπουργός Παιδείας στην Κωνσταντινούπολη για να δει τον Πατριάρχη κι όλοι πως η κυβέρνηση δήλωσε αποφασισμένη να προχωρήσει ακόμα και μονομερώς στο θέμα της μισθοδοσίας των κληρικών. Η κυβέρνηση φαίνεται πως εκπονεί ήδη το σχέδιο νόμου που “θα τεθεί σε γνώση της Ειδικής Επιτροπής της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου, πριν κατατεθεί στη Βουλή. Το δε καθεστώς της μισθοδοσίας των εκκλησιαστικών λειτουργών, αποτελεί – σε κάθε περίπτωση – ευθύνη και απόφαση της Πολιτείας».
«Με ικανοποίηση χαιρετίζω την δήλωση του κ. Πρωθυπουργού και τη συνέχιση του ουσιαστικού διαλόγου μεταξύ Εκκλησίας και Πολιτείας” θα απαντήσει ο Αρχιεπίσκοπος. “Η από κοινού συνεργασία αποτελεί ένα περαιτέρω βήμα για την εμβάθυνση των διακριτών μας ρόλων στο πλαίσιο πάντα της από κοινού εξυπηρέτησης των συμφερόντων του λαού μας».
Το επίσημο ανακοινωθέν της Ιεράς Συνόδου θέλει να παραμείνει το καθεστώς μισθοδοσίας, αλλά και να συνεχισθεί ο διάλογος. Ο εκπρόσωπος Τύπου της Ιεράς Συνόδου Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ιερόθεος επισήμανε -με νόημα- πως είναι πρόταση ιστορικής συμφωνίας με την προϋπόθεση ότι “θα εγκριθεί από την Ιεραρχία και από το Υπουργικό Συμβούλιο”.
Ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος- που ασχολείται εδώ και 30 χρόνια με το θέμα της εκκλησιαστικής περιουσίας, κάτι που το έθεσε από την αρχή στον ενθρονιστήριο λόγο του-θύμισε πως “ένα πρώτο βήμα έγινε με τον Αντώνη Σαμαρά για τη διαμόρφωση εταιρείας για την αξιοποίηση της εκκλησιαστικής περιουσίας”.
O ίδιος παρατήρησε πως δέχεται επιθέσεις και επικρίσεις από τους ίδιους ιεράρχες που προηγουμένως τον συνέχαιραν για τη συμφωνία: “Όλοι με συνεχάρησαν, ένας δε εξ αυτών φεύγοντας με ασπάστηκε, λέγοντάς μου στο αυτί «συγχαρητήρια, αυτό μόνον εσύ μπορούσες να το καταφέρεις»!
Όπως φαίνεται το θέμα είναι η μισθοδοσία των κληρικών αν και πολλοί ιεράρχες θέτουν ζήτημα για το ποιος αποφασίζει. “Ο Ιερώνυμος δεν μπορεί να εκφράζει μόνος του την Εκκλησία, έπραξε καθ’ υπέρβασιν της εξουσίας του» θα πει κάποιος, αλλά επί της ουσίας κανείς δεν διαφωνεί για την εκκλησιαστική περιουσία και την αξιοποίησή της.
Ίσως επειδή η ταχυδακτυλουργία του Αλέξη Τσίπρα είναι πολύ απλή: Βούτηξε στο καπέλο με το σύνθημα χωρισμού Εκκλησίας και Κράτους κι έβγαλε από αυτό τις θέσεις της Εκκλησίας και της …Νέας Δημοκρατίας συν ένα άρθρο στο Σύνταγμα για την “ουδετεροποίηση” του κράτους- κάτι που συμβαίνει ήδη.
Ένας ακόμα συμβιβασμός θα λάβει σύντομα τέλος, αφού βεβαίως πρώτα γίνει ένας χαμός, όπου κανένας δεν ξέρει τι ακριβώς υποστήριζε αρχικά και τι ακριβώς θέλει. Γιατί αν είναι νάναι οι κληρικοί δημόσιοι υπάλληλοι- και να μισθοδοτούνται από το κράτος- που έτσι κι αλλιώς πάλι αυτό θα γίνεται, αλλά δια του Ταμείου, ας πάει στο διάολο, ρε αδελφέ. Πάλι “εις το όνομα της Αγίας και Ομοουσίου και Αδιαιρέτου Τριάδος” θα γίνει.