Του Ν. Σεβαστάκη
Κάθε φορά που προκύπτει ένα ρήγμα στη μια ή στην άλλη χώρα με αυταρχικό καθεστώς εμφανίζεται το δίλημμα: είμαστε, φυσικά, με όσους ζητούν ελευθερίες, πολιτικά δικαιώματα ή έξοδο από την οικονομική μιζέρια. Τι θα προκύψει όμως αν χαθεί ο έλεγχος που εξασφαλίζεται συχνά με σιδερένιο χέρι;
Μετά τα πικρά μαθήματα από την Αραβική Άνοιξη κάτι φρενάρει μέσα μας την αυθόρμητη συμπαράσταση. Κάτι μας κάνει διστακτικούς, αν όχι απρόθυμους. Γράφω αυτές τις γραμμές έχοντας, ας πούμε, στον νου την τωρινή αναταραχή στο Ιράν που έρχεται σε μια στιγμή γενικότερης αστάθειας στην περιοχή: με το τραύμα της Ιερουσαλήμ (έπειτα από την κίνηση Τραμπ για αναγνώριση της πόλης ως πρωτεύουσας του Ισραήλ), με την εύθραυστη επόμενη μέρα στην «επικράτεια» του ηττημένου Ισλαμικού Κράτους, με τον χορό του Πούτιν, του Ερντογάν, του Άσαντ και των άλλων. Και φυσικά με όλα τα εθνοτικά, φυλετικά και θρησκευτικά χάσματα που τις περισσότερες φορές είναι πιο καταλυτικά από τα «οικονομικά συμφέροντα».
Σ’ ένα τέτοιο πυρομανές περιβάλλον γίνεται ξανά της μόδας ο ρεαλισμός. Το επιχείρημα που λέει ότι πρέπει να αφήσουμε στην άκρη τα ευγενή περί δικαιοσύνης ή ελευθερίας και να δούμε τα παιχνίδια της ισχύος και το τι μας συμφέρει ως ελληνικό κράτος ή πολίτες της Ελλάδας. Όσο και αν φαίνεται παράδοξο, τα ίδια πάνω-κάτω σκέφτονται και υποστηρίζουν πολλοί αυτό τον καιρό και σε σχέση με τους οκτώ αξιωματικούς και τους άλλους που δραπέτευσαν από τη διωκτική μανία του Ερντογάν: αν αυτό που χρειαζόμαστε είναι ηρεμία και μείωση των εντάσεων (για να «πάρει μπρος η οικονομία»), γιατί λοιπόν να εμμένουμε στην ιδεαλιστική γλώσσα της ελευθερίας, της δίκαιης δίκης, της προστασίας από τα βασανιστήρια;
Στο κάτω-κάτω (λένε οι ίδιοι), οι περισσότεροι απ’ τους παίκτες στην περιοχή, αντιπολιτευόμενοι και κυβερνητικοί, σιίτες ή σουνίτες, φιλοδυτικοί ή αντιδυτικοί κ.λπ. δεν είναι ανεπίληπτοι φιλελεύθεροι δημοκράτες αλλά διαφορετικές εκδοχές του αυταρχισμού.
Ξεχάσαμε, λοιπόν, τους κεμαλικούς συνωμότες επειδή οι νεο-οθωμανοί αποδεικνύονται επιτήδειοι χειριστές των ίδιων μεθόδων; Και πώς να μην έχει κανείς στο μυαλό του ότι δεν αρκεί να είσαι αντίπαλος μιας αυταρχικής εξουσίας για να αξίζεις την αλληλεγγύη;
Υπάρχει κάτι φαινομενικά πειστικό στο επιχείρημα που βάζει σε εισαγωγικά τις αξίες και κοιτάζει τα συμφέροντα, τις βλέψεις, την πολιτική οικονομία των ανταγωνιστικών πολιτικών επιδιώξεων. Ναι. Μόνο που όπως ένας απογειωμένος ιδεαλισμός έχει όρια (χτυπώντας συχνά στον τοίχο της πραγματικότητας), έτσι κι αυτός ο μοδάτος κυνικός ρεαλισμός γεννά τεράστιους κινδύνους.
Προφανώς, η τάξη και η ισορροπία δυνάμεων είναι σημαντικές για κάθε περιφερειακή και διεθνή πραγματικότητα. Αν όμως θυσιάσει κανείς τα πάντα στην τάξη που εγγυάται ο αυταρχισμός γίνεται συνένοχος αυτού του τελευταίου. Δεν γίνεται πιο ρεαλιστής αλλά παραδέχεται σιωπηρά πως ο μόνος εφικτός ρεαλισμός είναι αυτός του κνούτου και του «μαντριού».
Όπως ο απογειωμένος ιδεαλισμός έχει όρια, έτσι κι ο κυνικός μοδάτος ρεαλισμός γεννά κινδύνους
Ο ρεαλισμός των αυταρχικών ποιμένων-οδηγητών που βάζουν τις ελευθερίες στον πάτο, μοιράζοντας εκατοντάδες χιλιάδες διορισμούς στο κράτος-λάφυρο, όπως κάνει τώρα ο Ερντογάν.
Ο ρεαλισμός των μουλάδων (έστω «φωτισμένων») που εξασφαλίζουν την τάξη καταδικάζοντας τους διαδηλωτές που ζητούν έξοδο από τη μιζέρια –αυτό είναι το τωρινό πλαίσιο των διαδηλώσεων στο Ιράν– ως πράκτορες ξένων δυνάμεων και εχθρούς της Ισλαμικής Δημοκρατίας.
Ο ρεαλισμός των Κινέζων κομμουνιστών του Κεφαλαίου (ναι, υπάρχει και ένας κομμουνισμός του Κεφαλαίου, ένας καπιταλο-κομμουνισμός) που πνίγουν τους ενοχλητικούς πίσω από χιλιάδες ωραία deals και ύμνους στην κομφουκιανή Αρμονία.
Είναι αλήθεια, λοιπόν, ότι πολλές φορές η συμπαράσταση και η αλληλεγγύη διαψεύστηκαν εκ των υστέρων. Έγραφα, ας πούμε, ένθερμα πριν από λίγα χρόνια για τη Λιβύη (μαστιγώνοντας τα μισόλογα πολλών αριστερών για το καθεστώς Καντάφι) και ύστερα ήλθε το σοκ της μετα-κανταφικής αταξίας με τους δουλεμπόρους, τους τζιχαντιστές, τους θηριώδεις φυλάρχους. Φαντάζομαι πως αυτό έχει συμβεί σε πολλούς και με άλλα παραδείγματα συναισθηματικής και πολιτικής αλληλεγγύης.
Η συνέχεια της Ιστορίας δεν υπακούει στα αρχικά μας στοιχήματα και στις ευχές. Η πραγματικότητα είναι εν βρασμώ και αστάθμητη, σπάζοντας πολλά απ’ τα τσόφλια των θεωρητικών μας σχημάτων. Ας το παραδεχτούμε και ας μη φοβόμαστε τις διαψεύσεις. Δεν μπορούμε όμως να αδιαφορήσουμε για τις ελευθερίες και τους βασικούς όρους της δικαιοσύνης. Πολύ απλά γιατί όλος ο προηγούμενος αιώνας έδειξε πού μας οδηγούν τόσο ο κυνικός ρεαλισμός όσο και ένας μεσσιανικός και τυφλός ιδεαλισμός. Κρατώντας επομένως έναν πολύτιμο πυρήνα πολιτικών και ανθρώπινων ευαισθησιών, δεν παραχωρούμε τον ρεαλισμό σ’ αυτούς που σκοτώνουν τους πολιτικούς τους αντιπάλους. Αν το κάνουμε, σημαίνει πως δεν έχουμε πια τι να αντιτάξουμε σε αυτόν που τα ισοπεδώνει και τα φτύνει όλα, αφήνοντας τα τέρατα να «κάνουν τη δουλειά».
Πηγή: www.lifo.gr
