Του Τέλη Σαμαντά
«… Ώσπου ένα ξημέρωμα του Απριλίου, ιδιαίτερα νομίζω γλυκό, ξέσπασε το μέγα κακό. Ένα μεγάφωνο ουρλιάζει στο δρόμο. «Όλοι οι Εβραίοι στις πόρτες. Έτοιμοι προς αναχώρηση!»
Είναι το αυτοκίνητο της προπαγάνδας, ένα μαύρο «Όπελ». Λαρυγγώδεις φωνές, κτηνώδη προστάγματα γερμανικά. Είμαστε μπλοκαρισμένοι. Κρυφοκοιτάζοντας βλέπουμε τους Γερμανούς των SS και εκείνους τους λεγόμενους «πεταλάδες» να ανεβοκατεβαίνουν βιαστικά στα σπίτια, κραυγάζοντας άγρια και βροντολογώντας τις πόρτες.
«Τους παίρνουν τους Εβραίους!… Σε λίγες μέρες ήρθε στο σπίτι ένα ψηλός, ξερακιανός, μεγάλης κάπως ηλικίας, Γερμανός πολίτης, συνοδευόμενος από ένα διερμηνέα. Ζήτησε να του ανοίξουν το διαμέρισμα των Εβραίων. Μπήκε μέσα και άρχισε να μετράει δυνατά τα δωμάτια: ein, jwei, drei… «Γερμανός! Το διαμέρισμα των Εβραίων θα το επιτάξει Γερμανός! Θα έχουμε τώρα συγκάτοικο Γερμανό. Ποιος ξέρει τι διάβολος είναι…», λέγαμε.
Και πραγματικά αυτός το πήρε. Αλλά δεν ήταν Γερμανός. Ήταν ένας καράβλαχος από τη Δυτική Μακεδονία, που είχε σπουδάσει στη Γερμανία και τώρα τα ’χε καλά και περίκαλα με τους Γερμανούς. Τους έκαμνε τεχνικά έργα. Αυτός εγκαταστάθηκε για χρόνια εκεί. Και η αλήθεια είναι, ότι, εκτός από τις γεροπαραξενιές του, διόλου δε μας πείραξε. Δεν ήταν καταδότης.
Όταν έφυγαν οι Γερμανοί και ήρθε το ΕΑΜ, τα χρειάστηκε. Άρχισε να μας γλυκομιλάει και να μας ξέρει. Εμείς ήμασταν οι προλετάριοι του μεγάρου και με μας ήθελε να τα έχει καλά. Αλλά τη γλίτωσε και τα επόμενα, δύστυχα και για μας, χρόνια δεν έμεινε θέση μεγάλη και τρανή που να μην την πάρει. Του είχαν εμπιστοσύνη απόλυτη. Φίλος των Γερμανών, βλέπεις… Από τους Εβραίους του σπιτιού μας κανένας δε γύρισε. Πάει και η παχουλή κυρία Σιντώ, πάει κι ο μικρός Ίνο, πάει και το κοκκινομάλλικο κορίτσι…»
Γιώργος Ιωάννου, «Εν ταις ημέραις εκείνες».
Τα «αυγά του φιδιού» ούτε το ίδιο σχήμα έχουν ούτε τα ίδια φίδια γεννούν
Με αφορμή τη σημερινή «Ημέρα Μνήμης των Ελλήνων Εβραίων Μαρτύρων και Ηρώων του Ολοκαυτώματος» αλλά και σε συνδυασμό με τα συμπεράσματα της έρευνας του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, όπου στην ερώτηση αν ήταν θετική η εξόντωση των Ελλήνων Εβραίων, 40% από τους ερωτώμενους απαντούν “θετική” ή “σχεδόν θετική” ή “ουδέτερη”. Μαζί με μία «ανίερη», συμπληρωματική ερώτηση: Πόσοι νομίζετε πως από αυτό το 40% θα συμμετείχαν ή απλώς θα έβλεπαν «θετικά» ή «μάλλον θετικά» τα συλλαλητήρια για το «μακεδονικό»; Γιατί τα «αυγά του φιδιού» ούτε το ίδιο σχήμα έχουν ούτε τα ίδια φίδια γεννούν. Και μπορεί η ερώτηση να ηχεί «ανίερη» αλλά αν είναι χρήσιμη η μνήμη, χρησιμότερη είναι η εγρήγορση –απέναντι σε παν ενδεχόμενο …
Όπως άλλωστε γράφει και ο Nicolas Sevastakis:«Κατανοώ, δηλαδή προσπαθώ να σκεφτώ τον κόσμο του άλλου, τις ιδέες, τα πάθη, τις αγωνίες και τις εξηγήσεις του άλλου. Όχι όμως με την έννοια της μη κριτικής, της ψευτο-ανεκτικής βουβαμάρας, της προσαρμογής σε ένα δημοφιλές ρεύμα». Και στο κάτω-κάτω: «Δεν γράφουμε για να ικανοποιούμε πολιτικές ηγεσίες και τους στρατευμένους θύλακες των social media».
ΥΓ. Κάποτε, πριν χρόνια, είχαμε επισκεφθεί με μια παρέα συγγενών και φίλων το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου. Η εμπειρία ήταν προφανώς συγκλονιστική. Μία μόνον εικόνα μεταφέρω, από το μουσείο του στρατοπέδου: τη στολή ενός κρατουμένου «κεκοσμημένη» με το κίτρινο άστρο του Εβραίου παρέα με το κόκκινο τρίγωνο του κομμουνιστή και το ροζ του ομοφυλόφιλου …
