Του Στέλιου Καλογεράκη
Τα Χριστούγεννα έχουν καθιερωθεί στη συνείδηση των ανθρώπων σαν μια γιορτή αγάπης, προσφοράς και ειρηνικής συνύπαρξης. Στο μυαλό των περισσότερων, οι Χριστουγεννιάτικοι εορτασμοί είναι συνυφασμένοι με την ελπίδα μιας νέας αρχής που σηματοδοτείται και από την έναρξη της νέας χρονιάς. Και είναι, ίσως η μοναδική θρησκευτική γιορτή που έχει ξεπεράσει τα σύνορα λαών και θρησκειών και έχει αποκτήσει οικουμενικό, πανανθρώπινο χαρακτήρα. Είναι σίγουρα η πιο πλούσια, σημειολογικά γιορτή και η ιστορία των συμβόλων της αποτελεί σταυροδρόμι πολιτισμών και θρησκειών καθώς και το σημείο συνάντησης πολλών ετερόκλητων στοιχείων όπως η θρησκεία η διαφήμιση, η σύγχρονη pop κουλτούρα, το εμπόριο.
Κάθε ένα από τα σύμβολα των Χριστουγέννων έχει τη δικιά του, ξεχωριστή προέλευση και ιστορία. Το ταξίδι στο παρελθόν μέσα από τα χριστουγεννιάτικα σύμβολα είναι πραγματικά ενδιαφέρον. –
ΤΟ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΟ ΔΕΝΤΡΟ είναι ένα από τα θρησκευτικά στοιχεία που διασώθηκαν από τις σαξονικές παγανιστικές θρησκείες, όπου το δάσος είχε μεταφυσική υπόσταση. Οι Κέλτες δρυΐδες έδειχναν ευλάβεια απέναντι στα δέντρα και στα στοιχεία της φύσης, το ίδιο και τα παρακλάδια των σαξονικών παγανιστικών θρησκειών. Ο στολισμός του δρυ ξεκίνησε ως μια γερμανική παράδοση πάνω στο μεταίχμιο της μετάβασης από τον Παγανισμό στο Χριστιανισμό. Έχει καταγραφεί ιστορικά ότι το στολισμό του δέντρου καθιέρωσε ευρέως ο Μαρτίνος Λούθηρος.
Αργότερα, υιοθετήθηκε από τους Αγγλοσάξονες, αφού το έφερε μαζί του στη Βρεττανία το 19ο αιώνα ως χριστουγεννιάτικη συνήθεια ο πρίγκηπας Αλβέρτος (γερμανικής καταγωγής), σύζυγος της βασίλισσας Βικτωρίας. Μετά, ήταν θέμα χρόνου να καθιερωθεί ως αναπόσπαστο κομμάτι του χριστουγεννιάτικου εθιμοτυπικού σε όλο το δυτικό κόσμο.
Εδώ, πρέπει να προσθέσουμε ότι ο παραδοσιακός ελληνικός στολισμός, πριν να επικρατήσει το Χριστουγεννιάτικο Δέντρο, ήταν το Χριστουγεννιάτικο Καράβι, (που τελικά βούλιαξε κάτω από το βάρος του έλατου).-
ΤΑ ΓΚΥ ή ιξός (viscum album), οι μικροσκοπικοί κόκκινοι καρποί με τα πράσινα φύλλα χρησιμοποιούνται για το χριστουγεννιάτικο στολισμό. Το ίδιο φυτό είχε παλαιότερα θεραπευτική και θρησκευτική χρήση από τους Κέλτες δρυΐδες που το θεωρούσαν ιερό, αφού συμβόλιζε, μεταξύ άλλων τη ζωή και τη γονιμότητα. Πιθανότατα, η χρήση του ως χριστουγεννιάτικου στολιδιού να έχει τις ίδιες ρίζες με την ιστορική προέλευση του χριστουγεννιάτικου δέντρου.-
Ο ΑΓΙΟΣ ΒΑΣΙΛΗΣ, με τη διεθνή του ταυτότητα, ως Santa Claus, ξεκίνησε την καριέρα του ως φιλεύσπλαχνος διακομιστής δώρων to 1823, αρχικά με το όνομα Άγιος Νικόλαος μέσα από το ποίημα “A visit from St. Nicholas” του Clement Clarke Moore. Η πρώτη εικονογράφηση που καθιέρωσε την εικόνα του σεβάσμιου γέροντα με τα δώρα έγινε από τον Αμερικάνο σκιτσογράφο Τhomas Nast το 1863.
Η ευρέως διαδεδομένη φήμη ότι ο Santa Claus δημιουργήθηκε από την εταιρία Coca Cola για διαφημιστικούς λόγους δεν ισχύει, αφού ο γενειοφόρος γέροντας με την κόκκινη στολή δημιουργήθηκε αρκετά χρόνια πριν τον χρησιμοποιήσει η συγκεκριμένη εταιρία στις καμπάνιες της.
Κάθε χώρα έχει βαφτίσει με το δικό της όνομα το Santa Claus, Εμείς τον λέμε Άγιο Βασίλη γιατί ο εις εκ των τριών Ιεραρχών με το μεγάλο φιλανθρωπικό έργο γιορτάζει την πρωτοχρονιά. –
ΟΙ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΕΣ ΚΑΛΤΣΕΣ, που κρεμάμε στο τζάκι για να τοποθετήσει ο Άγιος Βασίλης τα δώρα στα παιδιά, είναι βασισμένες στο Νορβηγικό μύθο του θεού Οντίν, που με το μυθικό άλογό του Sleipnir που είχε οκτώ πόδια μπορούσε να διανύσει τεράστιες αποστάσεις σε ελάχιστο χρόνο. Τα παιδιά κρέμαγαν τις μπότες τους κοντά στην καμινάδα αφού πρώτα τις γέμιζαν με άχυρο και καρότα για να σταματήσει να φάει ο διερχόμενος Sleipnir, για αντάλλαγμα, πίστευαν ότι ο θεός Οντίν γέμιζε τις μπότες των παιδιών με δώρα. Αυτή είναι η προέλευση της χριστουγεννιάτικης κάλτσας δίπλα στο τζάκι. –
Η ΓΑΛΟΠΟΥΛΑ, που είναι απαραίτητο γευστικό στοιχείο στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι καθιερώθηκε από το δημοφιλές βιβλίο “Χριστουγεννιάτικα Κάλαντα” του Καρόλου Ντίκενς (Charles Dickens) το 1843. Στο βιβλίο, ο ήρωας Εμπενίζερ Σκρούτζ δωρίζει μια γαλοπούλα για το εορταστικό τραπέζι του φτωχού υπαλλήλου του Μπόμπ Κράτσιτ. Και έτσι η γαλοπούλα καθιερώνεται στο δυτικό κόσμο ως το απαραίτητο εορταστικό έδεσμα των Χριστουγέννων.-
Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ. Ο Ντίκενς, μέσα στα “Χριστουγεννιάτικα κάλαντα” μπόρεσε να επαναπροσδιορίσει πολλές από τις σύγχρονες ιδιότητες των Χριστουγέννων. Η φιλευσπλαχνία, η βοήθεια σε κοινωνικές ομάδες που έχουν ανάγκη και ο προσωπικός απολογισμός που κάνει ο καθένας από εμάς λίγο πριν το τέλος του έτους και η αυτοκάθαρση μέσα από την κοινωνική προσφορά είναι έννοιες που ο ήρωας του Charles Dickens, Εμπενίζερ Σκρούτζ, βιώνει μετά από τη διαδοχική επίσκεψη τριών φαντασμάτων που αντιπροσωπεύουν το παρόν, το παρελθόν και το μέλλον. Ο Ντίκενς μέσα από το βιβλίο του σπρώχνει τον ήρωά του στην αυτοκάθαρση μέσω της ανιδιοτελούς προσφοράς διαμορφώνοντας ανεξίτηλα το γνωστό εορταστικό κλίμα των Χριστουγέννων μέχρι και σήμερα.
Τα Χριστούγεννα είναι μια γιορτή που διατηρεί έντονο θρησκευτικό χρώμα, αλλά παράλληλα συγκεντρώνει πολλά στοιχεία από την ιστορία αιώνων καθώς και από την κουλτούρα πολλών διαφορετικών λαών και πολιτισμών. Αποτελεί μεταξύ άλλων και μια ετήσια σπονδή στο σύγχρονο καταναλωτικό τρόπο ζωής. Και αυτοί οι πολλαπλοί συμβολισμοί την κάνουν τόσο ιδιαίτερη. Σίγουρα αποτέλεσαν και αυτοί οι συμβολισμοί κίνητρο για την πρόσφατη καύση του Χριστουγεννιάτικου Δέντρου στην πλατεία συντάγματος, αφού διανύουμε μία εποχή αμφισβήτησης κάθε είδους συμβόλων. Και τα Χριστούγεννα αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα σύμβολα του σύγχρονου, καταναλωτικού τρόπου ζωής. Διαμορφώθηκαν με βάση τις καταναλωτικές ανάγκες του σύγχρονου ανθρώπου, διατηρούν όμως και τη μαγεία αυτής της διαπολιτισμικής πορείας στο χρόνο.
Αυτό που μένει πάντως ως μήνυμα των Χριστουγέννων και που έχει ως κινητήρια δύναμη εκατομμύρια ανθρώπους σε ολόκληρο τον κόσμο είναι η ελπίδα και η αισιοδοξία για μία καινούρια αρχή και για ένα καλύτερο μέλλον.
