Του Διογένη Λόππα
Σε πρωτοσέλιδο των βρετανικών ”Times” αυτής της εβδομάδας αλίευσα την εξής είδηση: ”Τα Ηνωμένα Έθνη προειδοποιούν ότι ο νέος στελθ πύραυλος του Πούτιν είναι το σιτάρι.”
Όταν ξεκίνησε ο πελοποννησιακός πόλεμος, η τότε ανθρωπότητα βρέθηκε μπροστά σε ένα πρωτοφανές φαινόμενο, καθώς ο πόλεμος αυτός δεν έμοιαζε με τους προηγούμενους, αλλά είχε όλα τα χαρακτηριστικά ενός πολέμου του 20ού αιώνα. Αυτοί που πιάστηκαν πρώτοι στον ύπνο ήταν οι Σπαρτιάτες, οι οποίοι από την πρώτη μέρα του πολέμου εκστράτευσαν προς την Αττική με διπλό στόχο, πρώτον να προκαλέσουν το κατώτερο αθηναϊκό πεζικό σε μάχη εκ παρατάξεως και, αν αυτοί δεν ήταν τόσο παράφρονες, να τους αποκλείσουν και να καταστρέψουν τις σοδειές τους, έως ότου αποφασίσουν να αποδεχθούν την ήττα τους.
Πλην όμως, οι Αθηναίοι, πρώτον δεν ήταν αφελείς να βγουν έξω να τους σφάξει ο επαγγελματικός στρατός των Σπαρτιατών και δεύτερον είχαν προβλέψει το ενδεχόμενο και είχαν ήδη τειχίσει την απόσταση που χώριζε την πόλη από το λιμάνι της και με τη βοήθεια του πανίσχυρου στόλου τους, μπορούσαν να ανεφοδιάζονται απρόσκοπτα, έως ότου ο χειμώνας εξαναγκάσει τους εισβολείς σε υποχώρηση. Την ίδια ώρα, ένα τολμηρό απόσπασμα του στόλου, έμφορτο πεζοναυτών, απέπλεε προς την Πύλο, στον πυρήνα των λακωνικών νώτων.
Ως αποτέλεσμα, ενώ οι Σπαρτιάτες υπολόγιζαν ότι ο νέος πόλεμος θα διεξαχθεί όπως όλοι οι προηγούμενοι, δηλαδή σε μια πεδιάδα όπου οι οπλίτες δύο πόλεων εφορμούν με γενναιότητα εναντίον των αντιπάλων τους μέχρι κάποιος να το βάλει στα πόδια, βρέθηκαν με το σύνολο των δυνάμεών τους απασχολημένο σε μια ανούσια πολιορκία, που ούτε πολιορκία δεν ήταν, και με το απόσπασμα των Αθηναίων στα νώτα τους, να απειλεί δυνητικά την ίδια την (ατείχιστη) πόλη τους. Τα χειρότερα έπονταν, καθώς η δύναμη που έστειλαν οι Σπαρτιάτες για να διώξει τους εισβολείς, εγκλωβίστηκε με τέχνασμα σε ένα μικρό νησί, τη Σφακτηρία, έως ότου εξαναγκάστηκε σε ταπεινωτική παράδοση, ανοίγοντας το δρόμο για μια εκεχειρία.
Πολύ φοβάμαι ότι σήμερα η Δύση βρίσκεται στην ίδια αφελή θέση με τους Σπαρτιάτες. Πιστεύει ότι συμμετέχει σε ένα πόλεμο όπως όλοι οι υπόλοιποι και ότι ενισχύοντας με σοφιστικέ όπλα τους Ουκρανούς στο μέτωπο του Ντονμπάς και προκαλώντας οικονομική ασφυξία στους Ρώσους, θα επιτύχει μια εύκολη, αναμενόμενη και συντριπτική νίκη. Φαίνεται όμως, ότι το έτος 2022 η έννοια του πολέμου έχει εξελιχθεί έτι περαιτέρω και ότι ο σύγχρονος πόλεμος δεν διεξάγεται με ρόπαλα, δεν καθορίζεται από μια μονομαχία μεταξύ των αρχηγών, ούτε κρίνεται από μια μάχη εκ παρατάξεως. Πολλοί σοβαροί δυτικοί αναλυτές αναρωτιούνται γιατί τα κατεστραμμένα ρωσικά τεθωρακισμένα, οι χιλιάδες νεκροί στρατιώτες και η αποσωλήνωση της ρωσικής οικονομίας από το δυτικό οξυγόνο δεν έχει ακόμα φέρει την αναμενόμενη νίκη και συνεχίζουν αφελώς να πιστεύουν ότι η αποστολή περισσότερων όπλων στο πεδίο και η προσφορά περισσότερων αθώων Ουκρανών στους Θεούς του πολέμου, θα λύσει το γρίφο.
Όμως το εχθρικό απόσπασμα (επισιτιστική κρίση) βρίσκεται ήδη στα μετόπισθεν της Δύσης και η δύναμη που στείλαμε να το αντιμετωπίσει (οικονομικές κυρώσεις) έχει εγκλωβισθεί σε μία μεταμοντέρνα Σφακτηρία και εργάζεται εναντίον μας, αφού, αντί να αποτελειώσει την εχθρική οικονομία, τελικά την ενισχύει, ενώ ταυτόχρονα πιέζει τη δική μας οικονομία ξεκινώντας μια άνευ προηγουμένου κοινωνική δυσαρέσκεια που τελικά πολλαπλασιάζει τη διαπραγματευτική θέση του αντιπάλου μας. Ύστερα από 100 μέρες βάρβαρου πολέμου, διαπιστώνουμε με τρόμο ότι το πραγματικό διακύβευμα βρίσκεται πολύ μακριά από το Ντονμπάς. Αναλύοντας μακροπρόθεσμα, οι οιωνοί κάθε άλλο παρά ευχάριστοι είναι: Ερώτηση κρίσεως νούμερο ένα: Που θα σταματήσει ένας εκδικητικός εχθρός που αδυνατούμε να αντιμετωπίσουμε τις αναβαθμισμένες μεθόδους του; Ερώτημα κρίσεως νούμερο δύο (και κρισιμότερο): Γιατί να σταματήσει;
Με τη σοφία εκατό δυσάρεστων ημερών, είμαστε στη δυσχερή θέση να κατανοήσουμε πώς ξετυλίχθηκε η (προφανώς εντέχνως επεξεργασμένη) τακτική των Ρώσων και να ερμηνεύσουμε προηγούμενες δηλώσεις και εκπεφρασμένες προθέσεις. Έτσι λοιπόν ανατρέχουμε σε αυτό που ο Ρώσος πρόεδρος είχε ευσχήμως αποκαλέσει ”νέα στρατηγική ασφάλειας της Ευρώπης”, η οποία ”θα εδράζεται στις πριν του 1990 βάσεις”. Και ενώ μπορούσαμε να είμαστε σχεδόν σίγουροι ότι οι νεο-σοβιετικές μεραρχίες δεν θα έφθαναν ποτέ ξανά στο ανατολικό Βερολίνο, κανένας δε σκέφθηκε τι θα γίνει αν επίσης δε φθάσει στο ανατολικό Βερολίνο, ούτε η φθηνή ρωσική ενέργεια, ούτε, πολύ περισσότερο, το φθηνό ρωσικό (και ουκρανικό) σιτάρι.
Η αφέλεια χτυπάει ταβάνι, καθώς, ως γνωστόν, η Δύση έχει χωριστεί σε δύο, αμφότερα αντιρωσικά, στρατόπεδα. Το πρώτο (Πολωνία, Βαλτική, ηγεσία Ε.Ε., Λευκός Οίκος και η μισή γερμανική ηγεσία με μπροστάρη το γεράκι Μπέρμποκ), ως νέα ελαφρά ταξιαρχία, έχει ανέβει στο άλογο και εφορμά προς την εξάλειψη της Μόσχας. Το δεύτερο (Γαλλία, Ιταλία, η άλλη μισή Γερμανία και οι ρεπουμπλικάνοι στις ΗΠΑ) παρόλο που πιστεύει ακόμα ότι κερδίζει, επιθυμεί την επιβολή μιας ειρήνης, χωρίς όμως την ταπείνωση της Ρωσίας και ει δυνατόν με τις μικρότερες δυνατές εδαφικές απώλειες για την Ουκρανία και με την προοπτική ότι οι σχέσεις με μια πληγωμένη Ρωσία θα αποκατασταθούν σταδιακά, προκειμένου να επανέλθει μια σχετική ισορροπία στις αγορές.
Το πραγματικό ερώτημα όμως είναι, ιδιαίτερα μετά τη βαρυσήμαντη συνάντηση Λαβρόφ – Τσαβούσογλου στην Άγκυρα, τι ανταλλάγματα θα είμαστε εμείς διατεθειμένοι να δώσουμε όταν η βενζίνη πάει στα 5€ και όταν ένα καρβέλι ψωμί κοστίζει 10. Η περιπλοκότητα ενισχύεται καθώς σε αντίθεση με τους λαούς της ανατολής, οι κοινωνίες της δύσης δεν είναι εύκολα χειραγωγίσημες σε συνθήκες τέτοιας ανωμαλίας, ενώ και η ψυχολογία παίζει το ρόλο της. Και ενώ βέβαια είναι αυτονόητο ότι οι συγκεκριμένες συνθήκες θα αντιμετωπιστούν ευκολότερα με το μπλοκ της ΕΕ ενωμένο, κανένας δεν εγγυάται κάτι τέτοιο, αφού με σκακιστική μαεστρία η ρωσική διπλωματία χώρισε τις χώρες σε φιλικές και μη φιλικές και προτίθεται να κατευθύνει πόρους ανάλογα.
Όπως λοιπόν μας δίδαξε και η πανδημία (μάσκες, εμβόλια, κλείσιμο συνόρων), πολλές χώρες θα μπουν στον πειρασμό να εισέλθουν εσπευσμένα στη λίστα των ”φιλικών χωρών” προσπαθώντας απλούστατα να διατηρήσουν την κοινωνική συνοχή τους. Και κανένας δε θα μπορεί να κατηγορήσει τις ηγεσίες τους, ιδιαίτερα όταν τα γεωπολιτικά ανταλλάγματα που ήδη έχει ρίξει στο τραπέζι η Ρωσία, αφορούν κυρίως αντίστοιχες παραχωρήσεις αποκλειστικά της Γερμανίας και των ΗΠΑ (ουσιαστικά την ουδετεροποίηση των χωρών της ”μεγάλης διεύρυνσης”).
Πολλοί ψύχραιμοι άνθρωποι στην Ευρώπη αναρωτιούνται, όλο και πιο δυνατά, γιατί η ΕΕ δεν άρει τις αυτοκαταστροφικές κυρώσεις για να επιδιώξει μια ειρήνη που θα επαναφέρει την κανονικότητα στις ζωές τους. Δυστυχώς, όσο και αν αυτή είναι η φωνή της λογικής σήμερα, κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό. Γιατί όσο καιρό η Ρωσία κατέχει και χρησιμοποιεί το μετα-πυρηνικό όπλο της ενέργειας και του σιταριού, τόσο η ΕΕ θα βρίσκεται υπό καθεστώς μόνιμου εκβιασμού. Γιατί μπορεί εμείς να συζητάμε για διακοπή των ροών του φυσικού αερίου ως ύστατο μέσο τιμωρίας της Ρωσίας, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι είναι στο χέρι των Ρώσων να μας κόψουν οι ίδιοι τις ροές, όποτε το κρίνουν σκόπιμο. Άρα ο μόνος δρόμος που μας απομένει είναι να ακρωτηριαστούμε μόνοι μας, όσο επώδυνο και αν είναι αυτό και να προσπαθήσουμε τουλάχιστον να διαφυλάξουμε την ενότητα του μπλοκ, ακόμα και αν κάποιοι φίλοι μας στην ανατολική Ευρώπη χρειαστεί να μας εγκαταλείψουν.
Ο αστάθμητος (;) παράγοντας ”Τουρκία”
Πρώτα να αποδεχθούμε και να ξεπεράσουμε τους τρεις μύθους της ελληνικής παραδιπλωματίας των ελίτ (sic):
Μύθος πρώτος: Το πρόβλημα είναι ο Ερντογάν και όταν φύγει, όλα θα γίνουν όπως πριν.
Νομίζω και μαθητές του δημοτικού πια έχουν αντιληφθεί τη μεταστροφή συνολικά της τουρκικής κοινής γνώμης σε εθνικιστικές και ισλαμιστικές ατραπούς. Ακόμα και σοβαροί Τούρκοι αναλυτές με δυτικές σπουδές και ευρωπαϊκό προσανατολισμό, βρίσκονται ολοκληρωτικά εγκλωβισμένοι στο δόγμα της ”γαλάζιας πατρίδας” και στο μύθευμα του ”’Τούρκου μαρμαρωμένου βασιλιά”, δηλαδή στο γεγονός ότι η χώρα τους υπέστη ιστορική αδικία και ασύμμετρο διαμελισμό με τη συνθήκη της Λοζάνης. Άρα λοιπόν, ακόμα και αν φύγει ο Ερντογάν, που δεν θα φύγει (τουλάχιστον όχι εν ζωή), τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει στον τουρκικό αναθεωρητισμό, απλά γιατί αυτός είναι πλέον κτήμα του συνόλου σχεδόν της κοινωνίας και του πολιτικού κόσμου.
Μύθος δεύτερος: Ο Ερντογάν γαυγίζει για εσωτερική κατανάλωση, για να κερδίσει τις εκλογές, την ώρα που η οικονομία καταρρέει
Πρέπει επειγόντως να αντιληφθούμε το προφανές, ότι δηλαδή ο Ερντογάν δεν πρόκειται να χάσει εκλογές και ότι αν υποψιαστεί ότι θα χάσει τις εκλογές, τόσο χειρότερο για τις εκλογές. Δεν θα γίνουν ποτέ. Είτε με νοθεία, είτε με πρόφαση μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης (λόγω κάποιας πολεμικής σύγκρουσης), το καθεστώς θα μείνει στη θέση του μέχρι το φυσικό τέλος του δικτάτορα. Αυτός είναι φυσικός νόμος της ιστορίας. Δόγμα. Η ρητορική του Τούρκου προέδρου είναι εντελώς προβλέψιμη, πολύ συγκεκριμένη και προσεκτικά εντατική. Δεν απευθύνεται στο εσωτερικό, αλλά στο εξωτερικό. Δεν είναι μπλόφα, είναι ειλικρινής. Δεν διαπραγματεύεται, απαιτεί. Αντιγράφει προσεκτικά την αντίστοιχη ρωσική, πριν τις 24/2 (ιστορικές αξιώσεις, προστασία μειονοτήτων, μη τήρηση συνθηκών από τον αντίπαλο, απαίτηση παραχώρησης ουδέτερων ζωνών για λόγους εθνικής ασφάλειας). Σημείωση: Μια κρατική οικονομία με δικό της νόμισμα και κεντρική τράπεζα, δεν καταρρέει. Μετασχηματίζεται, αναδιοργανώνεται, στραγγαλίζεται, υποφέρει, αλλά ΔΕΝ καταρρέει.
Μύθος τρίτος: Η Τουρκία ανήκει στη δύση και απλώς εκβιάζει για να αποκομίσει οφέλη
Η Τουρκία έχει de facto αποχωρίσει από το δυτικό σύστημα ασφάλειας. Την εβδομάδα που μας πέρασε ο ίδιος ο Τούρκος πρόεδρος έθεσε με τον πιο επίσημο τρόπο, αλλά και με άλλους ξεκάθαρους συμβολισμούς τη νέα θέση της χώρας του στο γεωπολιτικό γίγνεσθαι. Μετά τη συνεδρίαση του συμβουλίου εθνικής ασφάλειας, δήλωσε από το επίσημο βήμα της τουρκικής προεδρίας (όχι σε κάποια κομματική συγκέντρωση ή σε κάποια συνέντευξη) ότι από σήμερα η Τουρκία δεν έχει καμία δέσμευση απέναντι σε οποιανδήποτε συμμαχία και ότι θα λειτουργεί αυτοβούλως. Ήταν ένα μανιφέστο, που ξεκίνησε με ιστορικές αναφορές στη Λοζάνη και στη μεταπολεμική ”προβλέψιμη” Τουρκία.
Αμέσως μετά, υποδέχθηκε με πλήρεις τιμές στην Άγκυρα τον δεύτερο πιο μισητό άνθρωπο στη φιλελεύθερη δύση, τον πρόεδρο της Βενεζουέλας, Μαδούρο. Την ίδια ώρα, λίγο παραπέρα, ο Τσαβούσογλου με τον (απομονωμένο) Λαβρόφ αντάλλαζαν φιλοφρονήσεις και έθεταν τους (βαρείς) όρους για να διοχετευθεί το σιτάρι στις παγκόσμιες αγορές, όρους που ήξεραν εκ των προτέρων ότι η Δύση θα απορρίψει. Όπως ξέρουν οι Τούρκοι ότι οι ΗΠΑ είναι αναγκασμένες να απορρίψουν τόσο την αγορά των F16 που δήθεν επιθυμεί η Άγκυρα, όσο και την επιστροφή στο πρόγραμμα των F35. Απλούστατα η Τουρκία έχει ήδη πάρει θέση απέναντι στα συμφέροντα της Δύσης και κάνει διαχείριση blame game. Φταίει δηλαδή η Δύση για το σιτάρι γιατί δεν άρει τις κυρώσεις, δεν αποναρκοθετεί την Οδησσό και δεν επιτρέπει νηοψίες, όπως φταίει και για τις αγορές ρωσικών συστημάτων, αφού δεν παραχωρεί F16. Προφανώς, θα φταίει η Ευρώπη που δε συνέτισε τα άτακτα μέλη της, Ελλάδα και Κύπρο και ανάγκασε την ειρηνική Τουρκία να επέμβει στρατιωτικά.
Παράθυρο ευκαιρίας
Μετά την πλήρη κατάρρευση όλων των σχετικών μύθων, ύστερα από την οδυνηρή πρόσκρουση στον τοίχο της πραγματικότητας, μας απομένει η διάφανη εκδοχή της Τουρκίας και του προέδρου της, δηλαδή μια εκδοχή ταυτόχρονα διαυγής και αποκρουστική: Ναι, οι Τούρκοι είναι εδώ και καιρό αποφασισμένοι να διεκδικήσουν κάτι. Κάτι που θα τους μεγαλώσει, κάτι που θα διορθώσει κάπως τα ιστορικά τους τραύματα, κάτι που θα προσδώσει μια αίγλη στα εκατό χρόνια από την ίδρυση της σύγχρονης δημοκρατίας τους. Και κυριότερα, κάτι που θα προσδώσει στον μεγαλομανή Ερντογάν την αίγλη του ηγέτη εκείνου που ξεπέρασε τον Κεμάλ, που οδήγησε το έθνος του πίσω στις ιστορικές και θρησκευτικές ρίζες του και που ως νέος Σουλεΐμάν ο Μεγαλοπρεπής, κατάφερε να προσθέσει εδάφη εις βάρος των ιστορικών του εχθρών.
Δυστυχώς, ο πόλεμος στην Ουκρανία δημιούργησε ένα μοναδικό παράθυρο ευκαιρίας για τις διαρκείς τουρκικές επιδιώξεις. Κυριολεκτικά ευθυγραμμίστηκαν οι πλανήτες, καθώς ξαφνικά πολλές δύσκολες παράμετροι δείχνουν να έχουν συντονιστεί σε μία μοναδικά θετική θέση, που πολύ δύσκολα θα εμφανιστεί ξανά:
- Η Ελλάδα βρίσκεται σε δεινή θέση οικονομικά, διχασμένη πολιτικά και στα όρια της κοινωνικής έκρηξης λόγω της ακρίβειας
- Τα state of the art εξοπλιστικά προγράμματα θα αργήσουν να ολοκληρωθούν, άρα τώρα είναι η ώρα και όχι όταν θα πετάνε ελληνικά F35 αθέατα πάνω από το Μποντρούμ
- Η Ελλάδα βλακωδώς αποδυναμώνει τον εξοπλισμό των νησιών για να ενισχύσει τους Ουκρανούς. Κάποιοι κάνουν λόγο ακόμα και για πυραύλους stinger (ελπίζουμε να μην είναι αλήθεια, γιατί θα πρόκειται για προδοσία ελεεινής μορφής που θα οδηγήσει μαθηματικά σε κρεμάλες)
- Αντίθετα, τα τουρκικά εξοπλιστικά ανθούν χάρη στην εγχώρια βιομηχανία που παράγει σε άγνωστους αριθμούς επιθετικά ελικόπτερα, drones, κορβέτες και κυρίως πολύτιμα πυρομαχικά όπως αντιαρματικούς και αντιπλοϊκούς πυραύλους και πυραύλους πλεύσης μεγάλου βεληνεκούς.
- Οι σύμμαχοι της Ελλάδας συμπαρίστανται μόνο λεκτικά, συνεπώς είναι βέβαιο ότι σε περίπτωση σύγκρουσης δεν θα υπάρξει στρατιωτική αντίδραση, ενώ από κάποιες πολύ σοβαρές χώρες, όπως οι ΗΠΑ, η Γερμανία, η Ιταλία και η Ισπανία, οι τουρκικές αξιώσεις αξιολογούνται όχι ως παράλογες ή απαράδεκτες, αλλά ως άξιες διαλόγου
- Ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην Ουκρανία, οι τελευταίες ρωσικές επιτυχίες στο έδαφος και η εργαλειοποίηση του ενεργειακού/επισιτιστικού, έχουν παγώσει τις δυτικές ηγεσίες, συνεπώς μια στρατιωτική ενέργεια στο Αιγαίο θα αποσυντονίσει εντελώς το ΝΑΤΟ και θα δημιουργήσει εκ των πραγμάτων αφόρητη διπλωματική πίεση στην Αθήνα να αποδεχθεί τετελεσμένα επί του πεδίου, καθώς σε αντίθετη περίπτωση, μια αχαλίνωτη Τουρκία σε στρατηγική συνεργασία με τη Ρωσία, θα ανέτρεπε ανεπιστρεπτί το status quo του 1990, θα κινδύνευε να φέρει τους Ρώσους μέχρι τα δυτικά Βαλκάνια και θα επέφερε τεκτονικές αλλαγές από τη Λιβύη μέχρι τη Συρία (με έμφαση στην ευάλωτη Αίγυπτο)
Και μια ανησυχητική πληροφορία της τελευταίας στιγμής:
Στην Οχρίδα της Βόρειας Μακεδονίας, έλαβε χώρα μια νέα σύνοδος του Open Balkans, δηλαδή του γνωστού φιλόδοξου σχεδίου για τη δημιουργίας μιας μικρής ”ζώνης Schengen” ανάμεσα στη Σερβία, την Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία. Μέχρι εδώ καλά, όμως τη φορά αυτή στο πόντιουμ για τις επίσημες δηλώσεις, εμφανίσθηκαν μαζί, εκτός από τους πρωθυπουργούς των τριών χωρών, ο πρωθυπουργός του Μαυροβουνίου και εκπρόσωπος του Κοσόβου.
Ευλόγως θα ρωτήσετε, πώς διάολο στάθηκαν δίπλα – δίπλα σε επίσημη εκδήλωση οι Σέρβοι με τους Κοσοβάρους; Πληροφορίες λοιπόν λένε ότι βρίσκεται σε εξέλιξη διπλωματικό θρίλερ άνευ προηγουμένου με ρωσοτουρκική συνεργασία. Σύμφωνα με τις πληροφορίες, οι Ρώσοι πιέζουν ασφυκτικά τη Σερβία και οι Τούρκοι τους Κοσοβάρους, ώστε να συμμετέχουν όλες οι χώρες των δυτικών Βαλκανίων (θεωρείται ήδη βέβαιη και η απόσχιση των Σέρβων της Βοσνίας) σε ένα εν δυνάμει κρατικό μόρφωμα, χωρίς σύνορα και τελωνεία, που μοιάζει με την ανασύσταση της Γιουγκοσλαβίας και προκαλεί ανατριχίλα σε ΗΠΑ και Γερμανία.
