Του Στέλιου Καλογεράκη
Η τέχνη αντιγράφει, αλλά και ερμηνεύει με το δικό της τρόπο την πραγματική ζωή. Όσο πλησιάζουμε τις εθνικές εκλογές, όσο μπαίνουμε πιο βαθιά στα θολά νερά της προεκλογικής περιόδου, τόσο πιο συχνά ανακαλώ στη μνήμη μου μια αινιγματική ιταλική ταινία του Paolo Sorrentino. Ο τίτλος της ταινίας είναι “La Grande Bellezza”, δηλαδή “Η Τέλεια Ομορφιά” και βγήκε στις αίθουσες το 2013, όταν δηλαδή η κρίση είχε χτυπήσει την πόρτα της νότιας Ευρώπης.
Ο κεντρικός χαρακτήρας της ταινίας είναι ένας κοσμικός δανδής, συγγραφέας και δημοσιογράφος, που έχει διαβεί το κατώφλι της τρίτης ηλικίας και περιφέρεται στην γοητευτική Ρώμη. Συναναστρέφεται με την υψηλή κοινωνία που, ως περιφερόμενος θίασος συνθέτει μία ονειρική, απόλυτη παρακμή, σαν σκιά του παλιού, καλού εαυτού της. Όλοι, εξωφρενικά πλούσιοι μοιάζουν να περιφέρονται άσκοπα γύρω από τον εαυτό τους πασχίζοντας μάταια να βρουν ένα νόημα, να νικήσουν την ανία τους σε ανούσιες συναθροίσεις σαν αυτές που περιγράφει ο Καβάφης στο “Όσο μπορείς”:
“Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις……
Μην την εξευτελίζεις πηαίνοντάς την, – γυρίζοντας συχνά κ’ εκθέτοντάς την – στων σχέσεων και των συναναστροφών – την καθημερινήν ανοησία, – ώς που να γίνει σα μια ξένη φορτική“. Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, η κοσμική Ρώμη, μαζί με τον ήρωα της ταινίας, παρακμάζει σαν αστεία καρικατούρα του παλιού της εαυτού, προσποιούμενη ότι συνεχίζει να ζει τα περασμένα μεγαλεία. Ένα πάλαι ποτέ λαμπερό σύστημα αξιών σε αστεία παρακμή.
Παρακολουθώντας την κεντρική πολιτική σκηνή κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, αλλά και τη μικρογραφία του, της τοπικής αυτοδιοίκησης, έχεις την αίσθηση ότι ξαναζείς γλαφυρά σκηνές από την ταινία. Πολιτευόμενοι που πασχίζουν να υποδυθούν ρόλους. Αρχηγοί παρατάξεων που κοπιάρουν τη ρητορική και τις στρατηγικές μεθοδεύσεις παλιότερων πολιτικών, χοντροκομμένοι αυτοσχεδιασμοί στα social media, περιφερόμενοι σαλτιμπάγκοι που διαλαλούν την εθνοπατριωτική τους πραμάτεια και άστοχες αντιπολιτευτικές τακτικές που μόνο γέλιο μπορούν να προκαλέσουν. Και το πιο στενάχωρο επίτευγμα αυτού του περιφερόμενου θιάσου είναι ότι λειτουργεί αποτρεπτικά για σοβαρούς, συγκροτημένους, σκεπτόμενους ανθρώπους, που αποφεύγουν συστηματικά να ασχοληθούν με την πολιτική, γνωρίζοντας ότι το ίδιο το σύστημα θα τους αποβάλλει σαν ξένο σώμα.
Μπορώ να ανακαλέσω στη μνήμη μου αρκετές περιπτώσεις εξαιρετικών, καταξιωμένων ανθρώπων, που υπονομεύτηκαν από τους κομματικούς μηχανισμούς και αντικαταστάθηκαν με συνοπτικές διαδικασίες από υπάκουα τέκνα του πολιτικού σωλήνα. Και τελικά, παρατηρούμε να προτάσσονται στην πρώτη γραμμή μικροσκοπικά αλλά διογκωμένα “εγώ”, μωροφιλόδοξοι δημοσιοσχετίστες με οικογενειακές δεξαμενές ψήφων και λαμπεροί πλασιέ του εαυτού τους. Από την άλλη μεριά, ψηφοφόροι-πρόβατα έτοιμοι να ακολουθήσουν επίδοξους σωτήρες. Και το ανησυχητικό είναι ότι η πολιτική πλέον λειτουργεί με αυτό τον τρόπο σε διεθνές επίπεδο. Ο κόσμος είναι αμφίβολο αν μπορεί να γίνει καλύτερος όταν οι Trump αυτού του κόσμου εκλέγονται χάρη σε fake news και σε ψηφοφόρους που τα πιστεύουν αβίαστα χωρίς να σκέφτονται ότι κάθε ριπή από κατασκευασμένες ειδήσεις είναι διπλό πλήγμα, στην πολιτική και στη δημοσιογραφία.
Μάλλον θα πρέπει να αναρωτηθούμε αν ο σημαντικός πολιτικός του μέλλοντος, για να κάνει τη διαφορά, θα πρέπει να διαμορφώσει ένα εντελώς νέο κώδικα επικοινωνίας, μία πρωτοποριακή δίοδο προσέγγισης προς τον ψηφοφόρο χωρίς να προσπαθεί να υποδυθεί ρόλους. Η τεχνολογία προχωράει μπροστά με μεγάλα άλματα, τα δεδομένα αλλάζουν. Γιατί οι πολιτικοί θα πρέπει να μένουν στάσιμοι αναμασώντας τις παθογένειες του παρελθόντος; Κάτι σαν τον αστείο θίασο της “Τέλειας Ομορφιάς”. Οι χαρακτήρες του περιφέρονται βυθισμένοι στην παρακμή, χωρίς να έχουν πλήρη συνείδηση ότι οι ίδιοι δημιουργούν τη γελοιότητα που τους περιβάλλει. Οι ίδιοι ίσως δεν το βλέπουν, οι θεατές όμως μπορούν να το δουν! Ή μήπως όχι;