Του Γιάννη Παντελάκη

Μια μεγάλη μερίδα της κοινωνίας έχει υιοθετήσει τη λογική του να πάρει τώρα κάτι μικρό, παρά να επιλέξει μια συγκροτημένη πρόταση για το αύριο.

ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΠΟΛΛΑ ΧΡΟΝΙΑ, το μακρινό 1977, που το ΚΚΕ εσωτερικού δεν κατάφερε να μπει στη Βουλή, ο γραμματέας του Μπάμπης Δρακόπουλος είχε κάνει μια δήλωση που συζητήθηκε έντονα εκείνη την εποχή και αποτυπώθηκε όχι με τόσο θετικό τρόπο στην μνήμη πολλών ψηφοφόρων. Είπε λοιπόν πως «έχουν δικαίωμα και οι λαοί να κάνουν λάθη».

Το εκλογικό αποτέλεσμα του περασμένου Μαΐου έφερε τη φράση αυτή στο στόμα πολλών από τους ηττημένους, όχι σημαντικών στελεχών που δεν θα επιχειρούσαν να εκφράσουν δημοσίως κάτι τέτοιο, ιδιαίτερα λίγο πριν από τις επαναληπτικές εκλογές, αλλά μελών και φίλων του κόμματος που επιχειρούσαν να αιτιολογήσουν την εκλογική πανωλεθρία. Η επιχειρηματολογία τους είχε πολλές και πλούσιες παραλλαγές: ο κόσμος δεν κατάλαβε το συμφέρον του, ψήφισαν το κόμμα που εκπροσωπεί τα μεγάλα συμφέροντα και όχι τα δικά τους, η προηγούμενη κυβέρνηση μοίρασε προεκλογικά επιδόματα, γι’ αυτό πολλοί απάντησαν με θετική ψήφο. Ακούστηκαν αρκετές ακόμα ερμηνείες. Με δυο λόγια, ο λαός έκανε λάθος. Το διαβάζεις σε αναλύσεις και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το ακούς από πολλούς.

Στους πολιτικούς αρέσει να μοιράζουν υποσχέσεις και να χαϊδεύουν τα αυτιά των ψηφοφόρων, ενίοτε να προσθέτουν και μερικά ευρώ στις τσέπες τους υπό τύπον επιδομάτων.

Ο Δρακόπουλος κατά βάση είχε δίκιο τότε. Με αντικειμενικούς όρους, ένα κόμμα σαν εκείνο που εκπροσωπούσε είχε να προσθέσει πολλά στην πολιτική κουλτούρα και τον αξιακό κώδικα της πολιτικής και της κοινωνίας την εποχή εκείνη. Άλλωστε, δεν ζητούσε παρά λίγες χιλιάδες ψήφους περισσότερες για να εκπροσωπηθεί στη Βουλή.

Ο λαός δεν συμφώνησε και από τότε, με μερικές εξαιρέσεις, κυρίως κομμάτων της αριστεράς, όσοι εκπροσώπησαν ιδιαίτερα μεγάλα κόμματα εξουσίας αλλά και μικρότερα, που θέλησαν να γίνουν μεγάλα, δεν τόλμησαν να επικαλεστούν τη ρήση του Δρακόπουλου ή, έστω, μια παραλλαγή της. Αντίθετα, επικαλέστηκαν μια άλλη φράση, αυτή του «σοφού λαού». Μερικοί χαρακτήρισαν τον λαό αυτόν και «περιούσιο» με την έννοια του εκλεκτού, του ξεχωριστού, ωστόσο η πραγματικότητα με κανέναν τρόπο δεν επιβεβαιώνει κάτι τέτοιο.

Στους πολιτικούς αρέσει να μοιράζουν υποσχέσεις και να χαϊδεύουν τα αυτιά των ψηφοφόρων, ενίοτε να προσθέτουν και μερικά ευρώ στις τσέπες τους υπό τύπον επιδομάτων, μικρών αυξήσεων και γενικά τακτικών που βρίσκονται μακριά από συγκροτημένες πολιτικές και ολοκληρωμένα προγράμματα. Οι πολιτικοί είναι σίγουροι ότι η πλειονότητα του λαού αυτά θέλει, ή περίπου. Μικρές, συνήθως έκτακτες οικονομικές ενέσεις που θα βελτιώσουν το σήμερα, γι’ αύριο βλέπουμε.

Η λογική του «σοφού» λαού, αυτό το χάιδεμα των αυτιών είναι εύκολο ως τακτική, δημοφιλής και πολιτικά προσοδοφόρα. Κολακεύουν και παραπλανούν τον λαό, δημιουργώντας του συχνά μια εικονική πραγματικότητα, μοιράζουν υποσχέσεις και χρήματα και αποσπούν ψήφους. Αυτό συνέβη την περίοδο πριν από τις εκλογές, όταν σχεδόν όλες οι κοινωνικές ομάδες ευνοήθηκαν από μικρές ή λίγο μεγαλύτερες ελεημοσύνες. Η κυβέρνηση που τις έδινε δεν είπε στον λαό πού θα βρεθούν τα χρήματα αυτά (για 50 δισεκατομμύρια γίνεται λόγος) και ότι αυτά θα έκαναν τα δημοσιονομικά ελλείμματα να θεριέψουν.

Φυσικά, δεν περίμενε κανείς από εκείνη την κυβέρνηση να μιλήσει για δίκαιη ανακατανομή φόρων και εισοδημάτων και στοιχειώδη μεταφορά του πλούτου από τους λίγους ισχυρούς στους πολλούς ανίσχυρους. Αντίθετα, απάλλαξε από τον φόρο κληρονομιάς τεράστιες περιουσίες αξίας πολλών δισεκατομμυρίων. Ωφελήθηκαν και οι μικροϊδιοκτήτες, αλλά τα δημόσια έσοδα μειώθηκαν κατά πολύ από την απαλλαγή φόρου στους μεγάλους.

Το κόλπο με τον «σοφό λαό» για μία ακόμα φορά έπιασε, αυτή η κυβέρνηση θα είναι πάλι κυβέρνηση μετά τις εκλογές του Ιουνίου. Η αλήθεια είναι πως μια μεγάλη μερίδα του λαού έχει εθιστεί σε τέτοιες πολιτικές πρακτικές παρακμιακού χαρακτήρα. Έχει υιοθετήσει τη λογική τού να πάρει τώρα κάτι μικρό παρά να επιλέξει μια συγκροτημένη εναλλακτική πρόταση που θα σήμαινε προοπτική για αύριο. Αν βέβαια υπάρχει τέτοια πρόταση σήμερα, κάτι που αποτελεί ένα ερώτημα.

Το σίγουρο είναι πως ο λαός συχνά κάνει λάθος· επίσης σίγουρο είναι πως αυτή η πολιτική κουλτούρα δεν έπεσε από τον ουρανό, διαμορφώθηκε κατά τη διάρκεια πολλών χρόνων και αποτελεί πια βασικό συστατικό της εκλογικής συμπεριφοράς μεγάλων αριθμητικά ομάδων. Ακολουθούν αυτόν που θα δώσει περισσότερα και αν αυτός βρίσκεται στην εξουσία, τόσο το καλύτερο για εκείνον. Να αλλάξουμε τον λαό ώστε τα λάθη του να μη βαραίνουν μόνο τον ίδιο είναι ανέφικτο. Να ξεκινήσουν πολιτικές διεργασίες και συμπεριφορές που θα ανατρέψουν αυτή την κουλτούρα και θα αλλάξουν τον λαό ίσως είναι εφικτό. Αλλά χρειάζεται γενναιότητα, τόλμη, πολιτικά ρίσκα και αντοχές για πολλές ήττες. Υπάρχουν κάπου όλα αυτά συγκεντρωμένα;

Από τη LiFO