Ο Ανδρέας Παπανδρέου αποτρέπει από τον τάφο του τη διάλυση του ΠΑΣΟΚ- σαν τον Ελ Σιντ

Του Γ. Λακόπουλου

Η πρωτοβουλία του Κ. Λαλιώτη να αναδείξει τον Ανδρέα Παπανδρέου ως ανυπέρβλητο ιστορικό μέγεθος -από την  Αλλαγή του 1981 μέχρι  την τελευταία φάση της διακυβέρνησης του-  και ως ιδρυτή ριζοσπαστικού κόμματος με σταθερό αντιδεξιό προσανατολισμό, άρχισε να δημιουργεί αντικατοπτρισμούς στην έρημο των θεωριών για τη διάλυση του  ΠΑΣΟΚ.

Όσοι θέλουν να βάλουν “νέο κόμμα” στη θέση του ΠΑΣΟΚ, καταργώντας το όνομά του και τα σύμβολά του, δεν θα  σταματήσουν εκεί. Από τους σχεδιασμούς και την προϊστορία τους προκύπτει ότι θα κάνουν ό,τι μπορούν για να αποδoμήσουν το όνομα του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ. Να σπιλώσουν τη διαδρομή του και τελικά να μείνει μόνο ένα όνομα άξιο μνείας στην μεταπολιτευτική  ιστορία της κυβερνώσας Δημοκρατικής Παράταξης: ο Κ. Σημίτης.

Αυτός άλλωστε είναι ο ένας στόχος. Ο άλλος είναι να απαλλαγεί η Δεξιά, -και ειδικά η σημερινή ΝΔ που έχει ως επικεφαλής τον γιο του ανθρώπου που έβλαψε όσο κανείς άλλος τη Δημοκρατική Παράταξη και τη χώρα με την Αποστασία του 1965 -από το φόβο  και την αντιπαράθεση με το ανδρεοπαπανδρεϊκό ΠΑΣΟΚ και τις ιδέες του.

Πρακτικά ό,τι θέλει ο Σημίτης για τον εαυτό του στη μια πλευρά πολιτικού φάσματος, ήθελε και θέλουν και οι κληρονόμοι του και ο Κώστας Μητσοτάκης. Ότι οι ίδιοι μηχανισμοί προπαγάνδας που ανέδειξαν τον Σημίτη, και αποφεύγουν την παραμικρή κριτική στο πρόσωπό του,  επιχείρησαν να αγιοποιήσουν, αμέσως μετά τον θάνατό του και τον Μητσοτάκη, μόνο τυχαίο δεν είναι.

Στο τρίγωνο που διαμορφώνουν οι χειραγωγοί του δημοσίου βίου, ο Σημίτης και οι Μητσοτάκηδες- ένας είναι ο εχθρός: ο ιστορικός, δηλαδή ανεξάρτητα από τα λάθη και ό,τι τον βαρύνει για τις κυβερνητικές περιόδους του, Ανδρέας Παπανδρέου και το κόμμα του.  Ότι βρίσκουν προθύμους να συμπράξουν στην αποκαθήλωσή του κενόδοξους γόνους που βρέθηκαν στην προεδρία του ΠΑΣΟΚ και έναν τρίτο που ανακάλυψε το ΠΑΣΟΚ 15χρόνια μετά την ίδρυσή του, επίσης δεν είναι τυχαίο.

Ο Ανδρέας είναι εδώ

Ωστόσο αν μιλήσει κανείς με πολίτες που συνδέονται διαχρονικά με το ΠΑΣΟΚ προκύπτει ότι όσοι στο ΠΑΣΟΚ θέλουν να εξαφανίσουν το κόμμα που ίδρυσε ο Παπανδρέου, αλλά και οι  επιτελείς της ΝΔ θα αρχίσουν να αισθάνονται την απειλή της παρουσίας του- αν δεν τους συμβαίνει ήδη.

Μπορεί να ακουστεί μεταφυσικό- ή έστω πολύ κινηματογραφικό- αλλά ένα φάντασμα πλανάται πάνω από το πολιτικό σύστημα, καθώς πλησιάζει η 43η επέτειος από την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ και 36 από την εκλογική επικράτηση της δημοκρατικής παράταξης δια του ΠΑΣΟΚ 1981: το  φάντασμα του Ανδρέα Παπανδρέου. Το άρθρο Λαλιώτη ανέδειξε μόνο ένα από τα πρόσωπά του…

Μπορεί αυτό το φάντασμα  να αποτρέψει τη διάλυση του ΠΑΣΟΚ και στη συνέχεια να χαλάσει τα σχέδια της ΝΔ για επιστροφή στην κυβέρνηση με έναν Μητσοτάκη επικεφαλής; Με άλλα λόγια μπορεί ο  ιδρυτής ου ΠΑΣΟΚ να γίνει ο σύγχρονος Ελ Σιντ του πολιτικού συστήματος και να κατατροπώσει τους αντίπαλους του;

Να  απομονώσει ιδίως όσους θέλουν να οδηγήσουν το τμήμα της δημοκρατικής παράταξης που θα επηρεάζουν εκεί που δεν θα μπορούσε ποτέ να διανοηθεί ο ίδιος. Παρότι δεν ήταν και ανυποψίαστος, αν ληφθεί υπόψη πόσο συχνά στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές της δεκαετίας του 1990 κατήγγειλε τα «κεντροδεξιά σενάρια»

Για να υπάρχει απαντήσει πρέπει να αξιολογηθούν τα εξής στοιχεία που συνθέτουν τους ιδρυτικούς μύθους, το ιστορικό φορτίο, τις ιδεολογικές αρχές του ΠΑΣΟΚ, σε σχέση με την κυβερνητική πολιτική που άσκησε επί Ανδρέα Παπανδρέου.

Πρώτο. Ο Ανδρέας Παπανδρέου υπήρξε ο αδιαφιλονίκητος ηγέτης τη δημοκρατικής παράταξης, όχι μόνο γιατί τη συνένωση- το είχε κάνει και ο Γέρος- αλλά γιατί την ώθησε στο μέλλον με την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ. Αντί να ανασυστήσει την Ένωση Κέντρου, την εφοδίασε με προοδευτικό πρόσημο, με αντιδεξιά, σοσιαλιστικά και ριζοσπαστικά χαρακτηριστικά και άσκησε  διακυβέρνηση με κριτήριο την αλλαγή των μετεμφυλιακών δεδομένων όχι μόνο στο θεσμικό σύστημα, αλλά στην διοίκηση, την κοινωνία και την πολιτική ζωή.

Δεύτερο. Ως Δημοκρατική Παράταξη ο Ανδρέας Παπανδρέου όρισε το χώρο που εκτείνεται από το Κέντρο ως την εξωκοινοβουλευτική Αριστερά. Το ΠΑΣΟΚ ήταν ο κορμός αυτού του χώρου, τηρώντας αποστάσεις από το ΚΚΕ που ήταν η άλλη υπολογίσιμη  δύναμη, αλλά και το  ΚΚΕ Εσωτ. και τις μεταμορφώσεις του. Το ΠΑΣΟΚ έχασε την  ηγεμονία του, όταν οι επίγονοι του Ανδρέα του εγκατέλειψαν το ιδεολογικό πλαίσιο της «3ης Σεπτέμβρη» και όταν ο  γιος του πήγε τη χώρα στο ΔΝΤ. Αλλιώς το ΠΑΣΟΚ έχει ρίζες και θα άντεχε. Οι πολίτες το εγκατέλειψαν με ιδεολογικά  κίνητρα, όταν έχασαν την ελπίδα να ξαναβρεί το ΠΑΣΟΚ τον εαυτό του και αναζήτησαν το περιεχόμενο αυτού του πλαισίου στον  ΣΥΡΙΖΑ και όχι στη ΝΔ βεβαίως -εκεί πήγε ο Βενιζέλος.

Η διαρκής αναμέτρηση με τη Δεξιά

Τρίτο: Σε κάθε φάση των πολιτικών εξελίξεων ο Ανδρέας Παπανδρέου διατηρούσε ανοικτό το αντιδεξιό μέτωπο, χωρίς ωστόσο να φτάνει στα άκρα όταν επρόκειτο για τα εθνικά θέματα, ή όταν το επέβαλαν οι προτεραιότητες της χώρας- με βάση τις οποίες άλλωστε άλλαζε ή τροποποιούσε την πολιτική του.

Η σύγκρουση με τη Δεξιά ήταν μονίμως ενεργή, όχι για εσωτερικούς πολιτικούς λόγους, ή γιατί το επέβαλε η αναμέτρηση για την εξουσία, αλλά γιατί διέκρινε τις βαθιές διαφορές που χωρίζουνε τις δυο παρατάξεις, στα πεδία της ιστορίας, της πολιτικής, της ιδεολογίας, των βιωμάτων, της ταξικής εκπροσώπησης, του διεθνούς προσανατολισμού- αλλά και του πολιτισμού και της αισθητικής.

Η διαχωριστική γραμμή πρόοδος-συντήρηση όριζε ότι δεν μπορούν να συμπέσουν πολιτικά η Δημοκρατική Παράταξη με τη Δεξιά. Αυτό δεν είναι  συγκυριακό στοιχείο, αλλά διαρκής και  μόνιμη διαφορά θεωρητικών προσεγγίσεων, αξιών και ιστορικού προορισμού ,- από την εποχή της Γαλλικής Επανάστασης τουλάχιστον.

Τέταρτο.  Ο Ανδρέας Παπανδρέου προσέθετε και την παράμετρο του πατριωτισμού  στην ανάδειξη των διαφορετικών προελεύσεων και διαφορετικών προοπτικών ανάμεσα στη  Δημοκρατική παράταξη και στη δεξιά. Όχι γιατί αμφισβητούσε τον πατριωτισμό  των συντηρητικών πολιτών, αλλά γιατί ανέλυε με ποιοτικά κριτήρια τις  διαχρονικές επιλογές των πολιτικών φορέων που  εκπροσωπούσαν τις  δυο παρατάξεις. Γι’ αυτό στο ιδρυτικό τετράπτυχο του 1974 έθεσε πρώτη την Εθνική Ανεξαρτησία.

Στις αναλύσεις του και τα θεωρητικά κείμενά του στο ΠΑΣΟΚ αποδέχονταν τις πατριωτικές προθέσεις της ΝΔ, αλλά  τις συνδύαζε με τις λανθασμένες αντιλήψεις της για τον παγκόσμιο διπολισμό, όσο υπήρχε, την παρουσία του αμερικανικού παράγοντα στην περιοχή και τις επεμβάσεις του στα εσωτερικά της χώρας, την αξιολόγηση του τουρκικού κίνδυνου και την σύλληψη των διεθνών εξελίξεων που οδηγούσαν τελικά τα κόμματα και τις κυβερνήσεις της Δεξιάς σε υποχωρητικότητα.

Σε  αντίθεσή με την σταθερή επιδίωξη του Παπανδρέου για ισοτιμία σχέσεων και διαμόρφωση ισορροπιών με διαπραγματεύσεις κι όχι εκχωρήσεις σε αξιώσεις ιμπεριαλιστικού χαρακτήρα. Γι’ αυτό άλλωστε δεν θα έφτανε ποτέ στην υποτέλεια του Μνημονίου και θα έλυνε το δημοσιονομικό πρόβλημα της χώρας και την ανάγκη για μεταρρυθμίσεις με εσωτερικές επιλογές.

Το έκανε άλλωστε και με το 1895 και το 1994, ή όταν έθεσε την ΟΝΕ ως στρατηγικό στόχο. Κατά την αντίληψή του η Ελλάδα είναι επαρκής οικονομικός χώρος και μπορεί να αυτορρυθμίσει τη λειτουργία της αν υπάρχει πολιτική βούληση..

Η νέα αρχιτεκτονική της Παράταξης

Από την τροπή που θα πάρουν τα πράγματα σ’ αυτά τα τέσσερα μέτωπα θα κριθεί αν το ΠΑΣΟΚ θα εγκαταλειφθεί στις δολιότητες και τους τυχοδιωκτισμούς όσων θέλουν το τέλος του, ή με αφορμή το συνέδριό του θα κάνει νέα αρχή με εσωτερικές αλλαγές, χωρίς να εκχωρεί το όνομα, τα σύμβολα και την ιδεολογία του.

Αυτές οι επισημάνσεις είναι τα «τέσσερα πόδια του τραπεζιού» -το οποίο επαναφέρει ο Λαλιώτης- και στο οποίο θα κριθεί η επιχείρηση διάλυσης του ΠΑΣΟΚ και η τεχνητή  αντικατάσταση του με ένα ακαθόριστης ιδεολογίας και πολιτικής σχήμα που θα προέλθει από τη συγκόλληση παραγόντων.

Θα κριθεί επίσης και η  σχέση του με την ελληνική Κεντροαριστερά και την Ευρωπαϊκή Σοσιαλδημοκρατία -που δεν ταυτίζονται απαραιτήτως- αλλά πρωτίστως σε σχέση με την Δεξιά και την παραδοσιακή Αριστερά.

Από αυτή την άποψη δεν είναι δύσκολο να διακριθεί κάτι που δεν είπε ο Λαλιώτης- αλλά έσπευσαν με δέος- να του καταλογίσουν οι υποστηρικτές της ΝΔ και του νεφελώματος που σχεδιάζεται  ως υποκατάστατο του ΠΑΣΟΚ. Είναι κάτι που έχει αναδείξει με την αρθρογραφία του ο  καθηγητής και πρώην υπουργός Γιάννης Πανούσης:

Τον παλαιό κυρίαρχο ρόλο του  ΠΑΣΟΚ  στον ευρύτερο χώρο της Δημοκρατικής Παράταξης καταλαμβάνει σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ. Συνεπώς ο κεντρικός συνομιλητής όσων πιστεύουν ότι είναι προς το εθνικό συμφέρον η ικανότητα αυτού του χώρου να διεκδικεί και να ασκεί τη διακυβέρνηση είναι ο Αλέξης Τσίπρας. Και πάντως δεν μπορεί να είναι ο νεομητσοτακισμός.

Καθώς  βρίσκεται υπό διαμόρφωση η νέα αρχιτεκτονική της Δημοκρατικής Παράταξης, με τον ΣΥΡΙΖΑ και το ΠΑΣΟΚ σε νέο συσχετισμό δυνάμεων μεταξύ τους, ο Πανούσης προκρίνει ότι είναι προς το συμφέρον της χώρας και της Παράταξης να μετεξελιχθεί πλήρως ο ΣΥΡΙΖΑ σε σύγχρονο ευρωπαϊκό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα και να ξαναβρεί το ριζοσπαστικό εαυτό του  ΠΑΣΟΚ με νέα ηγετική ομάδα.

Αν τα συνοψίσουμε όλα αυτά και τα μεταφέρουμε στα μέτωπα που κρίνονται οι πραγματικές πολιτικές εξελίξεις αυτή την περίοδο και κυρίως αν τα συνδυάσουμε από την περίεργη έως ενοχλητική θεωρία ότι πλέον δεν υπάρχει διαχωριστική γραμμή Αριστερά-Δεξιά, τότε προκύπτει ότι το πνεύμα του Παπανδρέου έκανε ήδη την πρώτη επίσκεψη του μετά από πολλά χρονιά μέσα από τις γραμμές του άρθρου Λαλιώτη. Ο Ροδρίγο  Ντίαθ δε Βιβάρ , γνωστός  και ως …Ελ Σιντ είναι εδώ και στρατολογεί δυνάμεις για την μεταθανάτια νίκη του…