Του Γ. Λακόπουλου
Όταν άρχισε να κλιμακώνεται η κρίση στα μέσα ενημέρωσης, ο ιδιοκτήτης του Δημοσιογραφικού Οργανισμού Λαμπράκη Σταύρος Ψυχάρης -μέτοχος επιπλέον στο Μέγκα- είχε μια ευκαιρία: να πουλήσει το Συγκρότημα και τις μετοχές του στο κανάλι και να περάσει το υπόλοιπο του βίου του γράφοντας όσα είδε κατά την πολυκύμαντη διαδρομή του στο πολιτικό και δημοσιογραφικό δάσος -από το σπίτι του στο Λυκαβηττό, με τον τρούλο του Αγίου Διονυσίου στα πόδια του. Όπως ήταν για πολλά χρόνια τα “καλύτερα παιδιά” της εγχώριας πολιτικής τάξης- όλων των κομμάτων.
Γιατί δεν το έκανε; Υπάρχουν πολλές ερμηνείες, με επικρατέστερη ότι δεν ήθελε να εγκαταλείψει ένα σπορ στο οποίο διακρίθηκε πρώτα ως δημοσιογράφος και εν συνεχεία ως εκδότης και επιχειρηματίας: το power game. Είχε άλλωστε τόσους εχθρούς που θα ήταν ίσως αφελές ή επικίνδυνο.
Ωστόσο υπάρχει και μια άλλη εξήγηση που βρίσκεται πιο κοντά στον χαρακτήρα του και υπήρξε ο άλλος εαυτός του για όσο διάστημα σταδιοδρόμησε ως μάνατζερ: δεν ήθελε να χάσουν τη δουλειά τους τόσοι πολλοί άνθρωποι.
Ο Ψυχάρης υπήρξε δημοσιογραφο-πατέρας. Στην εποχή της διευθυντικής δόξας του ήταν απαιτητικός ακόμη και αυταρχικός, ο απόλυτος επαγγελματίας, αλλά ταυτόχρονα βρισκόταν δίπλα σε όποιον από τους συντάκτες του αντιμετώπιζε πρόβλημα- άσχετα αν τον είχε στολίσει προηγουμένως γιατί δεν έκανε καλά τη δουλειά του.
Προτιμούσε να βάζει τις φωνές, παρά να απολύει. Υπήρξε εγωιστικός, είχε μια ιδιότυπη αυστηρότητα στην αξιολόγηση της δουλειάς των δημοσιογράφων του, αλλά ήταν δίκαιος και ανθρώπινος.
Όσο ενδεχομένως δεν άντεχε να χάσει ο ίδιος την ισχύ και την προσωπική οικονομική υπερεπάρκεια που του εξασφάλισε το Συγκρότημα, άλλο τόσο δεν άντεχε να βγάλει το προσωπικό στην ανεργία. Γι’ αυτό συνέχισε. Τα πράγματα εξελίχθηκαν έτσι ώστε κινδυνεύει να του συμβούν και τα δυο.
Κύματα φυγής
Τα αίτια της κρίσης του ΔΟΛ είναι σχεδόν ορατά δια γυμνού οφθαλμού. Αυτό που δεν φαίνεται ιδιαίτερα είναι οι συνθήκες στις οποίες δημιουργήθηκαν και γιατί ξέφυγαν από τον έλεγχο του πιο αρμόδιου.
Πρώτα από όλα, χωρίς τα προβλήματα υγείας που αντιμετωπίζει τα τελευταία χρόνια ο Ψυχάρης κανείς δεν θα μπορούσε να τον καταβάλει. Όσοι τουλάχιστον δοκίμασαν στο παρελθόν απέτυχαν.
Παράπλευρη απώλεια αυτής της κατάστασης ήταν η εξασθένιση των χαρακτηριστικών του στο σημείο που υπήρξε κυρίαρχος: στο μάνατζμεντ.
Αυτή η εξέλιξη διαμόρφωσε, προ δεκαετίας περίπου, αδιανόητες καταστάσεις για τον ΔΟΛ: διάθεση φυγής-εκεί που το όνειρο κάθε δημοσιογράφου ήταν να βρει μια θέση στα έντυπα του.
Για την ακρίβεια εκείνη την περίοδο, τα σημάδια μιας επικείμενης αναξιοκρατικής εξέλιξης, ώθησαν στελέχη που δεν ήθελαν να μπλέξουν με “μαρμαράδες”, ή ” γελωτοποιούς του βασιλέως”, να αποχωρήσουν αξιοπρεπώς.
Αλλιώς γιατί να φύγουν από το “Βήμα” μεγάλα ονόματα της ελληνικής δημοσιογραφίας σαν το Νίκο Νικολάου και τον Αλέξη Παπαχελά;
Ήταν η αίσθηση της επαπειλουμένης εσωτερικής αδικίας που δημιούργησε αναχωρητισμό. Κάποιοι από όσους έκαναν το “Βήμα” πρώτη εφημερίδα τα μάζεψαν κι έφυγαν. Αργότερα το ίδιο φαινόμενο έπληξε και τα “Νέα”, για άλλους λόγους. Πίσω έμειναν για να πάρουν τις θέσεις τους κάποιοι με ατζέντες που δεν ταυτίζονταν με τη φύση του Συγκροτήματος, ή την ανάγκη οχύρωσής του. Όπως και μετριότητες- που δεν έκαναν καμιά διαφορά, ούτε μένοντας, ούτε αποχωρώντας.
Η δημοσιογραφική κρίση προηγήθηκε
Η ουσία είναι ότι ο ΔΟΛ έμεινε χωρίς τα στελέχη που κατανοούσαν τον ιδιαίτερο ρόλο του στο μιντιακό στερέωμα, που μιλούσαν τη γλώσσα του κοινού του -και στη ουσία ήταν δημιουργήματα του ιδίου του Ψυχάρη και της σχολής του: πρώτα το ρεπορτάζ -και τα γράφουμε όλα για όλους. Ωστόσο σε μια κρίσιμη φάση ο ίδιος δεν αξιολόγησε ότι έχανε -και- τη γενιά των δημοσιογράφων που ο ίδιος “έβγαλε”.
Την χαλαρότητα στο μάνατζμεντ ακολούθησαν τα στρατηγικά λάθη, ή μάλλον το ένα έφερε το άλλο. Σε κάποιες περιπτώσεις ο συνδυασμός αλαζονείας και διατεταγμένου ρόλου λειτουργούσε ως πρόκληση. Από ένα σημείο και πέρα οι από δεκαετίες αναγνώστες του Βήματος και των Νέων διαπίστωναν ότι οι δυο παραδοσιακές εφημερίδες της δημοκρατικής παράταξης άρχισαν να διολισθαίνουν προς το αντίπαλο στρατόπεδο. Όχι πάντα με επίνευση ή και γνώση του Ψυχάρη.
Τα πράγματα έγιναν χειρότερα στη συνέχεια. Με το πρόσχημα της κριτικής στον ΣΥΡΙΖΑ -στις γραμμές των ψηφοφόρων του οποίου υπήρχαν οι αναγνώστες των εντύπων του – ο ΔΟΛ διολίσθησε προς τη ΝΔ. Πολέμησαν τον Καραμανλή και στήριζαν τον… Σαμαρά! .Η τον Κυριάκο και τον … Σταύρο Θεοδωράκη που είναι το πιο προβεβλημένο πρόσωπο στη μια από τις δυο εφημερίδες του ΔΟΛ.
Όσοι αναγνώστες είχαν ακόμη την ανάμνηση των εποχών στις οποίες έκρυβαν τις δυο εφημερίδες για να μην γίνουν στόχος της μετεμφυλιακής Δεξιάς, τις εγκατέλειπαν και οι επίγονοι τους ακολουθούσαν. Το μαγαζί άφηνε ασύδοτους όσους έκοβαν το κλαδί στο οποίο καθόταν- από την ίδρυσή του.
Τα υπόλοιπα ήλθαν μοιραία. Ένα πανίσχυρο εκδοτικό συγκρότημα, το οποίο υπό τη διεύθυνση του τρίγωνου Λαμπράκης – Καραπαναγιώτης -Ψυχάρης διαμόρφωνε για δεκαετίες τους όρους μετεξέλιξης της δημοσιογραφίας και του Τύπου, από το ένα στάδιο στο επόμενο, έγινε ουρά των εξελίξεων. Η δημοσιογραφική κρίση προηγήθηκε της οικονομικής.
Το κερασάκι στην τούρτα μπήκε από εκείνους που έπεισαν τον Ψυχάρη, ή δεν τον απέτρεψαν, να δημοσιοποιήσει τις προεκλογικές συναντήσεις του με τον Αλέξη Τσίπρα -που δεν είχαν τίποτε το μη φυσιολογικό και από τις δυο πλευρές.
Το υπαινικτικό εύρημα της “γάτας Ιμαλαΐων” διευκόλυνε, με τον πρωτοφανή ερασιτεχνισμό του, όσους στο περιβάλλον του σημερινού Πρωθυπουργού προέτρεπαν “να χτυπηθεί ο Ψυχάρης” – οι περισσότεροι για να αποφύγουν την αναμέτρηση με τη πραγματική διαπλοκή.
Τομή στην ιστορία του Τύπου
Σε άλλες εποχές, με τον Ψυχάρη σε πλήρη δραστηριότητα, απλώς θα είχαν το φάει το κεφάλι τους. Αλλά για λόγους αφορούν περισσότερο το Συγκρότημα, όπως προαναφέρθηκαν, ο σημερινός ιδιόκτητης βρέθηκε με την πλάτη στον τοίχο, παρότι δεν έχει πει ακόμη την τελευταία λέξη του. Παρ ότι του φορτώνουν την κρίση ακόμη και οι ευεργετηθέντες…
Είναι εμφανές όμως ότι αυτό που πάει να συμβεί δεν είναι ότι ο Ψυχάρης θα χάσει μια μάχη, ίσως και έναν πόλεμο, και μαζί του θα χάσουν όσοι εργάζονται στην επιχείρηση του- αλλά, από συναισθηματική άποψη, και όσοι προηγήθηκαν.
Είναι ότι αιφνιδίως προκύπτει μια τομή στην ιστορία των μέσων ενημέρωσης. Χωρίς τον ΔΟΛ τίποτε δεν θα είναι ίδιο στην ελληνική δημοσιογραφία. Κάποιοι θα ρίξουν το ανάθεμα στον Ψυχάρη. Αλλά ο ιδιοκτήτης του ΔΟΛ το έσωσε πολλές φορές ως τώρα και είναι ο μόνος -αρκεί να δράσει μόνος- που μπορεί να το ξανασώσει. Και πάντως δεν θα φάει τα λεφτά του προσωπικού όπως σπεύδουν να διατυμπανίσουν διάφοροι-και απο μέσα.
Υπάρχουν πολλά που μπορεί να καταλογίσει κανείς στον ΔΟΛ και άλλα τόσα στον Ψυχάρη. Υπάρχει όμως μια αντικειμενική διάσταση: κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι -μαζί με την “Καθημερινή” που είχε κι αυτή τις περιπέτειές της και ορισμένες ενδιάμεσες προσπάθειες που δεν άντεξαν στο χρόνο- κράτησαν όρθια της σημαία της ενημέρωσης στην Ελλάδα.
Η ιστορία του Συγκροτήματος Λαμπράκη είναι η ιστορία της νεώτερης πολιτικής της χώρας- με όλες τις φάσεις, τις αντινομίες, τα πισωγυρίσματα και τις κατακτήσεις της. Αν πέσει ο ΔΟΛ πέφτει ένας πυλώνας κλασσικής δημοσιογραφίας που λειτούργησε ως συστατική ίλη για την δημοκρατική παράταξη, αλλά και για τη δημοκρατική τάξη.
Απο αυτή την άποχη ακόμη και οι ανταγωνιστές του έχουν συμφέρον να παραμείνει, και φυσικά οι δημοιογράφοι και οι οργανώσεις τους. Οπως είχαν συμφέρον να παραμείνουν και οι Αγγλελόπουλοι, αλλά δεν το καταλάβαιναν.
Σχεδόν για ένα αιώνα τα έντυπα του ΔΟΛ μετέφεραν στην κοινωνία εκτός από πληροφορίες ό,τι καινούργιο και καινοτόμο υπήρξε στη χώρα κα διεθνώς. Φιλοξένησαν τα πιο λαμπρά μυαλά στις σελίδες τους, φώτισαν τις πιο κρίσιμες υποθέσεις και ανέδειξαν κάποια από τα καλύτερα ονόματα της δημοσιογραφίας. Εκαναν βέβαια και τα λάθη τους.
Αυτό σύστημα που πέρασε από την οικογένεια Λαμπράκη στον Σταύρο Ψυχάρη –που είχε μερίδιο στην μεταπολιτευτική κυριαρχία του- πρέπει να παραμείνει όρθιο. Όχι ως επιχείρηση του Ψυχάρη. Ως άξονας της δημόσιας ζωής, πέρα απο φιλικές ή εχθρικές διαθέσεις απέναντί του.
Ο ΔΟΛ δεν πρέπει να πεθάνει για λόγους που καταλαβαίνουν όσοι έχουν υπόψη τους την ουσία της πολιτικής και της δημοσιογραφίας- ειδικά στο σημείο που τέμνονται.
Ο ρόλος του Τσίπρα
Για τη σωτηρία του η οικονομική πλευρά του προβλήματος είναι υπόθεση των τραπεζών και των εξυγιαντικών σχεδιασμών της ιδιοκτησίας. Δείχνει η δύσκολη πλευρά. Αλλά, όσο και αν φαίνεται παράδοξο, δεν είναι η ουσιαστική.
Αυτό που προέχει είναι να συνδυαστεί η επιβίωση του ΔΟΛ με την επιστροφή του στο χώρο της δημοκρατικής παράταξης. Να αναληφθεί από την πλευρά του διπλή πρωτοβουλία αναζήτησης οικονομικού οξυγόνου και ανασύνταξης στον παραδοσιακό ρόλο του.
Να βρει χρηματοδότες, αλλά -και επειδή- να ξαναβρεί και τους αναγνώστες του. Να ανανεωθεί για να ανανεώσει.
Όχι για να υποστηρίξει το ένα κόμμα , ή για να ασκήσει κριτική στο άλλο, με βάση την ιστορία του. Αλλά για να βρουν ξανά χώρο κατάθεσης οι ιδέες της δημοκρατικής παράταξης, οι αγώνες της, οι συμβολισμοί και η προσωποποίηση τους., που εκτοπίστηκαν τα τελευταία χρόνια.
Δεν ξέρουμε τι έχει κατά νου ο Ψυχάρης για το μέλλον. Αλλά σε μια ενδεχόμενη απόπειρα εκδοτικής ανάκαμψης του ΔΟΛ και επιστροφής στο φυσικό χώρο του δεν πρέπει να μείνει μόνος.
Τα “τραπεζικά κριτήρια” πρέπει να υποχωρήσουν, γιατί είναι προς το συμφέρον την ενημέρωσης να αναστηλωθεί ένας εμβληματικός πυλώνας της. Ή αλλιώς γιατί δεν πρέπει να οδηγηθεί εκεί που έφτασε ο έτερος πυλώνας, από την άλλη παράταξη, όταν πέρασε στα χέρια του Κοσκωτά Είναι υπόθεση όλης της δημοκρατικής παράταξης απο τις δυνάμεις του Κέντρου και το ΠΑΣΟΚ ως τον ΣΥΡΙΖΑ και το ΚΚΕ.
Εδώ υπάρχει πεδίο για τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα. Ακόμη και αν νικήσει τελικά το Ψυχάρη πάλι χαμένος θα βγει. Θα το καταλάβει αν μελετήσει την πολυτάραχη σχέση του Ανδρέα Παπανδρέου με το ελληνικό εκδοτικό σύστημα- προτού ένα μέρος του περιέλθει στους αεριτζήδες.
Καθώς ο Ψυχάρης είναι ο τελευταίος της σχολής Λαμπράκης- Βλάχου- Τεγόπουλος -συν του Μπότσηδες ή τον Παπαγεωργίου παλαιότερα- θα καταλάβει ότι τα ΜΜΕ είναι συμπληρωματικό μέγεθος των κομμάτων στην κοινοβουλευτική Δημοκρατία. Είτε είναι φίλια, είτε στον αντίπαλο χώρο. Αρκεί να είναι ΜΜΕ και όχι παραρτήματα άλλων επιχειρηματικών δράσεων.
Αν μιλάμε για μέσα αυτής της τάξης, όποιος θέλει να καθυποτάξει τον άλλο βγαίνει χαμένος ο ίδιος στο τέλος- ειδικά αυτός που βρίσκεται από την πλευρά της πολιτικής.
Ο Τσίπρας μπορεί να μην έχει εμφανείς κομματικούς λόγους να επιβιώσει ο ΔΟΛ. Θα χάσει ο ίδιος αν δεν σωθεί –και ας κοιτάξει γύρω του να δει ποιοι παίρνουν την ενημέρωση. Από αυτή την άποψη η κυβέρνηση θα βγει ωφελημένη αν συμβάλει, στο μέτρο που της αναλογεί, στην επιβίωση ενός εκδοτικού φορέα που την πολέμησε…
