Του Γ. Λακόπουλου
Κατ’ αρχάς μια παρατήρηση: το πρόβλημα του Τύπου στην Ελλάδα, είναι πρόβλημα ιδιοκτησίας.
Και μια διευκρίνιση. Όταν λέμε Τύπος- ή ΜΜΕ γενικά- δεν πρέπει να παραβλέπουμε μια λεπτή εσωτερική γραμμή στις λειτουργίες του: άλλο ιδιοκτήτης και άλλο ο δημοσιογράφος.
Εκτός αν έχουμε προσχωρήσει στη θεωρία των «κοινών συμφερόντων», που λανσάρει ο Μητσοτάκης για τις σχέσεις εργοδοτών και εργαζομένων.
Παρένθεση: Όποιος δεν καταλαβαίνει τη διαφορά ειδικά στον Τύπο, ας ανατρέξει στην ανακοίνωση των δημοσιογράφων της σπουδαίας γαλλικής εφημερίδας Le Monde, όταν ετέθη θέμα αλλαγής της μετοχικής σύνθεσης της εταιρίας που την εκδίδει.
Οι δημοσιογράφοι της Le Monde δίνουν ένα σπάνιο μάθημα δεοντολογίας
Με δυο λόγια: οι 460 δημοσιογράφοι της Le Monde συσπειρώθηκαν απέναντι στη νέα διοίκηση της εφημερίδας ζητώντας να τηρηθεί η ανεξαρτησία του μέσου που διασφαλίζεται μέσα από τη δική τους συμμετοχή στην ιδιοκτησία. Κλείνει η παρένθεση.
Η ιστορία του ελληνικού Τύπου έχει μεγάλες στιγμές, όπως έχει και σκοτεινές σελίδες. Αυτό το εκκρεμές συνεχίζεται.
Έχουν αναδειχθεί σπουδαίοι δημοσιογράφοι, ακέραιοι και επαρκείς, στην ίδια δουλειά με καθίκια και ντενεκέδες ξεγάνωτους. Εξαιρετικές εφημερίδες και φυλλάδες. Παρασιτικοί τύποι και μαχητές της ενημέρωσης. Κολαούζοι και αδέσμευτες φωνές.
Πρέπει να ξέρουμε για ποιον Τύπο μιλάμε κάθε φορά. Αν μιλήσουμε για την επιχειρηματική πλευρά του Τύπου, όποιος προσπαθεί να κρύψει ότι ήταν για δεκαετίες δανειοβίωτος προσπαθεί να εξαπατήσει.
Νέα παρένθεση: Η μοναδική σύγχρονη περίπτωση υγιούς χρηματοδότησης εφημερίδας χωρίς δάνεια και χωρίς εξαρτήσεις από το κράτος, ήταν η περίπτωση της εμπλοκής της Γιάννας και του Θόδωρου Αγγελόπουλου , το 2006-09 με τον «Ελεύθερο Τύπο».
Η περίπτωση Μαρινάκη με τον ΔΟΛ που επακολούθησε είναι άλλης τάξης. Ο νέος μιντιάρχης δεν είναι διαπλεκόμενος και ξοδεύει τα δικά του λεφτά. Αλλά έχει ειδικές επιδιώξεις. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τον Σαββίδη, αν συνδυαστεί με την εμπλοκή του στο όζοντα χώρο του ποδοσφαίρου. Κλείνει και αυτή η παρένθεση.
Η δημοσιογραφία του αφεντικού
Όποιος δεν πήρε είδηση ότι δια του Τύπου έχουν οργανωθεί εκβιασμοί και κομπίνες, ή δεν πέρασε ποτέ από αυτή τη δουλειά, ή δεν ζει σ’ αυτή τη χώρα.
Δεν διάβασε πότε εφημερίδα, ή δεν είδε ποτέ τηλεόρασή και δεν κατάλαβε γιατί ένας υπουργός π.χ. έγινε στόχος λυσσασμένης επίθεσης, σε βαθμό διασυρμού, ή ένας άλλος αγιογραφήθηκε.
Και στις δυο περιπτώσεις ανάλογα με το αν έβαλε ή όχι την υπογραφή του σε μια απόφαση για την οποία ενδιαφερόταν ο εκδότης . Και υποχρέωνε τους δημοσιογράφους- όπου τον έπαιρνε- να γράφουν αναλόγως. Η δημοσιογραφία του αφεντικού είναι κυρίαρχη στον ελληνικό Τύπο και σήμερα- πλην της Εφημερίδας των Συντακτών.
Ποιος φιμώνει ποιον
Ότι ο ΣΥΡΙΖΑ πήγε να φιμώσει τον Τύπο, που διακινείται από κάποιες πλευρές, δεν το αντιλήφθηκε κανείς, ή αν το έκανε ήταν ατζαμίδικη άσκηση, επιπέδου Καλογρίτσα. Φαίνεται άλλωστε από τη σημερινή σχέση του με τα «κεντρικά « ΜΜΕ- σχεδόν ανύπαρκτη, όπως το 2015 που κέρδισε εκλογές.
Αντίθετα όλοι έχουν αντιληφθεί ποιο κόμμα και με ποιον αρχηγό έχει απόλυτη ταύτιση με τον Τύπο και τους ιδιοκτήτες του.
Όλοι είδαν ποιος απαγόρευε, από το βήμα της Βουλής, σε έναν επιχειρηματία του Τύπου να πουλήσει την επιχείρησή του σε όποιον ήθελε. Ή να έχει όποια εκδοτική πολιτική του κάπνιζε.
Ή ποιος οργάνωσε ομάδες υπονόμευσης αυτού του επιχειρηματία μέσα στις ίδιες τις εφημερίδες του. Αν μιλήσει ποτέ ο Σταύρος Ψυχάρης θα κρυφτούν πολλοί- ιδίως οι ευεργετηθέντες από τον ίδιο.
Όταν ένας τίτλος εφημερίδας έχει συνδεθεί για δεκαετίες με τη μια πλευρά του πολιτικού φάσματος – π.χ. με εκδοτική γραμμή απέναντι στη Δεξιά- και έχει το αντίστοιχο κοινό, αλλά ξαφνικά συνδέεται με την αντίθετη παράταξη, ή άλλαξε ιδιοκτησία, ή προσπαθεί να αλλοιώσει το φρόνημα των αναγνωστών του ή και τα δυο.
Τύπος παράρτημα
Η μετατροπή του Τύπου, από δραστηριότητα του παραδοσιακού εκδότη, σε παράρτημα άλλων δραστηριοτήτων ενός επιχειρηματία – συνήθως προμηθευτή του δημοσίου, αλλά όχι απαραίτητα- σκότωσε την ενημέρωση τα τελευταία χρόνια. Ούτε ο Κοσκωτάς δεν το είχε καταφέρει…
Κακά τα ψέματα. Άλλο η Βλάχου, ο Λαμπράκης και ο Τεγόπουλος, άλλο ο Μαρινάκης, ο Αλαφούζος και ο Σαββίδης.
Κάποτε οι διευθυντές των εφημερίδων ήταν πρόσωπα υψηλού κύρους και τέρατα μόρφωσης, εντιμότητας και θάρρους -που είναι αναγκαίο σ’ αυτή τη δουλειά.
Ξέρει κανείς στον σημερινό Τύπο πολλούς Νίτσους, Καραπαναγιώτηδες και Πασαλάρηδες;
Είναι ατυχές να μνημονεύει το Σύνταγμα όποιος δεν βλέπει τις ποικίλες παραβιάσεις των διατάξεων του για τον Τύπο, από συστήματα συλλογής ισχύος. Όπως δεν βλέπει και τις ποικίλες παραβιάσεις της δημοσιογραφικής δεοντολογίας από τους δημοσιογράφους – υπαλλήλους τους.
Το Σύνταγμα ασφαλώς δεν δίνει στον Τύπο αρμοδιότητες της Δικαστικής Εξουσίας. Αλλά δεν τον τοποθετεί και στο πλευρό της Εκτελεστικής Εξουσίας.
Ο ρεπόρτερ, ο συντάκτης, αυτος που μεταφέρει την πληροφορία οφείλει να την αφήνει ανόθευτη από τις απόψεις του.
Ο αρθρογράφος μπορεί μπορεί να προβάλλει τις απόψεις του και να σχολιάζει μονομερώς. Αρκεί να μην κρύβεται πίσω από την ιδιότητα του δημοσιογράφου. Να ανοίγει τα χαρτιά του και να μη κρύβει τις προθέσεις του.
Αν υπάρχει τύπος που κράτησε τη χώρα στις ράγες της Ευρώπης δεν έκανε και τίποτε σπουδαίο, δεδομένου ότι η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτικών δυνάμεων της χώρας -από το 1981 μέχρι σήμερα -είναι υπέρ της παραμονής της Ελλάδας σ’ αυτές τις ράγες.
Ότι ένα μέρος τους επιμένει ότι αυτές οι ράγες θέλουν διόρθωση για να γίνει πιο γρήγορη η πορεία, δεν τις τοποθετεί απέναντι στην Ευρώπη. «Να μην λέμε κι ό,τι θέλουμε», που έλεγε και ο Χατζηχρήστος.
Δεν γίνεται να είναι υπέρ της Ευρώπης αυτοί που έφαγαν τα κοινοτικά λεφτά και χρεοκόπησαν τη χώρα και αυτοί που την έβγαλαν από τα Μνημόνιά τους.
Τύπος και δάνεια
Υγιής Τύπος είναι αυτός που μπορεί να δικαιολογήσει την επιβίωσή του από τις πωλήσεις του και από τη φιλοξενία διαφήμισης που ελκύει με αντικειμενικά κριτήρια του διαφημιζομένου.
Δεν είναι υγιής ο Τύπος που σιτίζεται με κρατική διαφήμιση, κατά τις απόφάσεις της εκάστοτε κυβέρνησης για να την υποστηρίζει -καλή ώρα στις μέρες μας.
Όπως δεν είναι υγιής ο Τύπος που ζει από τις μεγάλες εταιρίες και τους ολιγάρχες, με αντάλλαγμα τη σιωπή στις παρανομίες τους.
Ούτε αυτός που ζει από τις τράπεζες. Πότε με καλοπληρωμένη υπερδιαφήμιση και πότε με δάνεια που εξασφαλίζει με πίεση, συναλλαγές, εκβιασμούς, ή με…αέρα.
Καμιά επιχείρηση δεν παίρνει δάνειο με το προφίλ υπερχρέωσης και ελλειμματικών εσόδων που έχουν οι επιχειρήσεις Τύπου.
Τράμπες γίνονται όλα αυτά τα χρόνια- ακόμη και για να στηθεί μια εφημερίδα. Και τα θαλασσοδάνεια είναι χωρίς εισαγωγικά και αποδείχθηκαν τέτοια εκ των πραγμάτων.
Καμιά τράπεζα δεν θα επέτρεπε να φτάσουν τα δανεικά μία επιχείρησης εκεί που έφτασαν των καναλιών και των εκδοτικών συγκροτημάτων -για να καταλήξουν τελικά στις πλάτες των φορολογουμένων.
Και να μην ξεχνάμε με κάθε ευκαιρία και τα συναφή δάνεια των κομμάτων.
Μαύρος πλουτισμός
Όπως να μην ξεχνάμε ότι ένα μέρος από αυτά τα δανεια στο Τύπο δεν κατεληξαν καν στον Τύπο.
Γίνονταν υπέρογκες αμοιβές σε «φίρμες « – που δεν αναδείχθηκαν κατ’ αξία αλλά κατ’ επιλογή του αφεντικού, ή του κόμματος. Όταν δεν γίνονταν καλή ζωή των ιδιοκτήτων και εμβάσματα στην Ελβετία.
Δεν έχει ακούσει κανείς για τα «μαύρα» που ήταν εκτεταμένος τρόπος «επίσημης»αμοιβής στον Τύπο, μέχρι πρόσφατα- και δεν μπορεί να φανταστεί από πού έβγαιναν;
Για για να μην πάμε στο βρόμικο και αντικοινωνικό ρόλο του Τύπου όταν στήθηκε -με τη συνδρομή του πρωτίστως- το κόλπο στο Χρηματιστηρίου.
Εκδότες και δημοσιογράφοι διαμόρφωναν καθημερινά στο σκηνικό στη Σοφοκλέους, όπου κάποιοι παρασύρονταν και έχαναν τα λεφτά τους και κάποιοι πλούτιζαν.
Με την ευκαιρία: Πουθενά στην Ευρώπη ο Τύπος δεν έγινε πεδίο πλουτισμού τόσων πολλών μιας μικρής επαγγελματικής ομάδας– συχνά ασήμαντων ανθρώπων- με τόση μεγάλη ποικιλία μεθόδων εκτός νόμου.
Ο δημοσιογράφος όταν είναι καλός και ανέρχεται αξιοκρατικά στη δουλειά του, μπορεί να είναι εύπορος και να εξασφαλίσει καλό επίπεδο ζωής.
Δεν μπορεί όπως ποτέ να γίνει πάμπλουτος -και να επιδεικνύει τα σύμβολα του πλουτισμού του- από το μισθό του αν είναι δημοσιογράφος.
Αν έχει εισοδήματα μεγαλύτερα από τον μισθό του και τη φορολογική του δήλωση, δεν είναι δημοσιογράφος.
Είναι διαμεσολαβητής, μιζαδόρος, λαμόγιο, βαποράκι, απατεώνας- διαλέγετε και παίρνετε. Και από τέτοιους να φάνε και οι κότες στον ελληνικό Τύπο.
Ο έλεγχος της εξουσίας
Πέρα από την ενημέρωση και τη διακίνηση ιδεών- αν ο Τύπος δεν έχει ως αποστολή να ελέγχει την εξουσία, να ερευνά και να την ξεσκεπάζει, αντί να πλασάρει non parers, δεν έχει λόγο ύπαρξης.
Να συζητήσουμε πώς και ως πού εκτείνεται αυτός ο έλεγχος και με ποιο τρόπο πραγματώνεται. Σε καμία περίπτωση όμως ο Τύπος δεν έχει ως αποστολή να λιβανίζει την εξουσία. Ή την υποχρέωση να συνδράμει την κυβέρνηση σε «κρίσιμες στιγμές», όπως τώρα με την επιδημία.
Αν μιλήσουμε για εκδότες και δημοσιογράφους που συμμετείχαν σε παραδικαστικά και παραπολιτικά κυκλώματα, κατά καιρούς, θα συμφωνήσουν και τα τσιμέντα.
Η Ιστορία έχει καταγράψει και όσους μετείχαν ακόμη και σε κυκλώματα ανατροπής της Δημοκρατίας.
Σε κυκλώματα υφαρπαγής δημοσίου χρήματος, σε κυκλώματα απομύζησης πόρων που προορίζονται για την κοινωνία, σε κυκλώματα πολιτικών παιχνιδιών, όπως η ποινική εμπλοκή του Ανδρέα Παπανδρέου με το «βρόμικο 89» ή η απόδυνάμωσητης έρευνας για τη Νοβάρτις, για να το επικαιροποιήσουμε.
Δεν υπάρχει στημένη δουλειά, προμήθεια, καθοδηγημένη ροή πόρων σε κυκλώματα απομύζησης των πόρων που προορίζονται για την κοινωνία, που να μην εμπλέκονται εκδότες ή δημοσιογράφοι.
Το πρώτο που αναζητά κάποιος που επιδιώκει να κάνει μπίζνες με το κράτος – ακόμη και αν έχει σοβαρές προϋποθέσεις και είναι ο καλύτερος- είναι να «μισθώσει»έναν «εκδότη και ένα τσούρμο δημοσιογράφων.
Μέτρησε κανείς ποτέ πόσες εταιρίες δημοσιογράφων» για πάσης φύσεως προωθήσεις «υπάρχουν»; Αναρωτήθηκε πόσοι δημοσιογράφοι πληρώνονται ακόμη και τον μισθό τους μέσω… εταιρίας που έχουν συστήσει;
Κατέγραψε ποτέ κανείς πόσοι εκδότες και δημοσιογράφοι συνωστίζονται στις αυλές ισχυρών του πλούτου -κάνοντας συχνά τον γελωτοποιό του βασιλέως;
Παλιότερα έκαναν οι επιχειρηματίες και οι πολιτικοί ουρά για επαφή με εκδότες.
Εχθροί και φίλοι
Ασφαλώς η δημοσιογραφία δεν είναι συνιστώσα καμιάς ιδεολογίας. Είναι όμως συνιστώσα της Δημοκρατίας.
Η δημοσιογραφία δεν έχει ιδεολογία, αλλά ο δημοσιογράφος έχει. Αρκεί να μην την κρύβει και να μην την αλλάζει ανάλογα με το αφεντικό.
Η δημοσιογραφία είναι ένα ακόμη αμειβόμενο επάγγελμα. Αρκεί να είναι φανερό ποιος την αμείβει και για ποιο λόγο.
Υπάρχουν πράγματι πολλοί εχθροί του Τύπου. Αλλά αυτό δεν τον βλάπτει. Είναι στη φύση του να κάνει εχθρούς. Αυτό που βλάπτει τον Τύπο είναι οι “φίλοι” του.
