Του Jason Rezaian (*)
Έχω ζήσει πολλές περιόδους αναταραχής στην Τεχεράνη και άλλες ιρανικές πόλεις, πρώτα το 2003 κι ύστερα το 2009 και το 2011. Στο πλαίσιο της κάλυψης διαδηλώσεων, έχω δεχθεί δακρυγόνα και χτυπήματα από γκλομπς.
Το 2009, η χώρα έζησε πολλούς μήνες διαδηλώσεων σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την εκλογική νοθεία. Οι Ιρανοί θεωρούσαν ότι η κάλπη ήταν ένα από τα τελευταία εναπομείναντα μέσα με τα οποία μπορούσαν να εκφράσουν τη δυσαρέσκειά τους. Αντέδρασαν έντονα λοιπόν όταν το καθεστώς έκλεισε και αυτή τη λεωφόρο έκφρασης.
Το τελευταία κύμα διαμαρτυριών, που αποτελεί συνέχεια των διαμαρτυριών που σημειώθηκαν πριν από δύο χρόνια, μοιάζει να είναι ευρύτερο, βαθύτερο και γεωγραφικά πιο διεσπαρμένο. Στις διαδηλώσεις του 2009, το σύνθημα ήταν: «Πού είναι η ψήφος μου;». Σήμερα ακούγονται φωνές όπως «Θάνατος στον Χαμενεϊ!» Αυτό δείχνει την εξέλιξη της δυσαρέσκειας.
Δεν πρόκειται μόνο για δική μου ερμηνεία της κατάστασης. Το καθεστώς χαρακτηρίζεται από έκδηλη νευρικότητα. Την περασμένη Κυριακή, οι αρχές απέκλεισαν την πρόσβαση στο Internet και αξιωματούχοι ασφαλείας άνοιξαν πυρ εναντίον διαδηλωτών. Ο ίδιος ο ανώτατος ηγέτης της χώρας αγιατολάχ Αλί Χαμενεϊ κάλεσε τους υπεύθυνους για την τήρηση της ασφάλειας να «κάνουν το καθήκον τους». Και όπως θα περίμενε κανείς, επέρριψε την ευθύνη για την εξέγερση σε ξένες δυνάμεις που αναμιγνύονται στις ιρανικές υποθέσεις. Μεταξύ άλλων, κατηγόρησε την οικογένεια του πρώην Σάχη, την αμερικανική κυβέρνηση και την οργάνωση Μουτζαχεντίν -ε Χαλκ.
Όλοι αυτοί οι ισχυρισμοί θέλουν ουσιαστικά να εκτρέψουν τη συζήτηση από τις αποτυχίες του καθεστώτος. Η δρακόντεια απάντηση στις διαδηλώσεις δείχνει ότι οι ηγέτες της ισλαμικής δημοκρατίας φοβούνται περισσότερο τους ανθρώπους που διοικούν παρά τους όποιους εξωτερικούς εχθρούς.
Αυτό που ανησυχεί περισσότερο τις αρχές αυτή τη φορά είναι η αίσθηση ότι οι Ιρανοί δεν μπορούν να αντέξουν άλλο τις κοινωνικές και οικονομικές πιέσεις που υφίστανται. Η κακοδιαχείριση, η διαφθορά και οι ξένες κυρώσεις έχουν οδηγήσει την οικονομία σε κακή κατάσταση. Η αγοραστική δύναμη των Ιρανών έχει μειωθεί δραματικά σε σχέση με το 2009 και η τελευταία αύξηση της τιμής της βενζίνης έχει κάνει τα πράγματα χειρότερα.
Οι τελευταίες διαδηλώσεις ξεκίνησαν με αφορμή μια συγκεκριμένη οικονομική απόφαση, αλλά εξελίχθηκαν γρήγορα σε μια εξέγερση με αίτημα το τέλος του καθεστώτος.
Στο παρελθόν, ένα σχετικά υψηλό επίπεδο διαβίωσης κρατούσε τους Ιρανούς μακριά από τους δρόμους. Αλλά τώρα οι αρχές δεν έχουν τίποτα να δώσουν για να εξαγοράσουν τη σιωπή. Και μένει να φανεί μέχρι πού είναι διατεθειμένες να φτάσουν για να διατηρήσουν τον έλεγχο της κατάστασης.
Για πολλά χρόνια, κυκλοφορούσε η υπόθεση ότι αν αμφισβητηθεί πραγματικά το καθεστώς, η απάντησή του θα είναι πιο βίαιη από εκείνη που έδωσαν στο παρελθόν ο Σαντάμ Χουσεϊν, ο Χόσνι Μουμπάρακ και ο Μπασάρ αλ-Ασαντ. Αυτή η υπόθεση δεν έχει ποτέ δοκιμαστεί, γιατί μέχρι τώρα οι Ιρανοί δεν ήθελαν τόσο απελπισμένα την αλλαγή. Θα είναι διαφορετικά τώρα τα πράγματα; Ίσως.
Η συνέχιση των διαδηλώσεων δεν θα οδηγήσει πιθανότατα σε πτώση του καθεστώτος. Θα συσπειρώσει όμως περισσότερα στρώματα της κοινωνίας εναντίον του συστήματος. Και αυτή η τάση θα φουντώσει.
(*) O Τζέισον Ρεζάιαν ήταν ανταποκριτής της Washington Post στην Τεχεράνη την περίοδο 2012-2016 και έμεινε 544 ημέρες στη φυλακή μέχρι την απελευθέρωσή του, τον Ιανουάριο του 2016
(Πηγή: Washington Post – ΑΠΕ ΜΠΕ)