Του Γ. Λακόπουλου
Στις αρχές του 1977 το ΠΑΣΟΚ έμοιαζε με τον σημερινό ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία. Οι μισοί διαπληκτίζονταν για το φύλλο των αγγέλων – δηλαδή πόσο μαρξιστές είναι. Οι άλλοι μισοί κατήγγειλαν την έλλειψη εσωκομματικής δημοκρατίας, που σήμαινε αμφισβήτηση του Ανδρέα Παπανδρέου.
Λίγους μήνες αργότερα το ΠΑΣΟΚ έγινε κυβερνώσα δύναμη. Τι μεσολάβησε; Ο… Ανδρέας Παπανδρέου!
Έστειλε παντού το μήνυμα ότι κουμάντο στην πολιτική κάνει αυτός που έχει το λαϊκό έρεισμα.
Στις 8 -10 Ιουλίου του 1977, με 42 βαθμούς Κελσίου στην Αθήνα, συγκάλεσε την Πανελλαδική Συνδιάσκεψη και επανίδρυσε το ΠΑΣΟΚ με τα δικά του μέτρα.
Οι 936 σύνεδροι τον ανέδειξαν κυρίαρχο και του έλυσαν να χέρια για τις επιλογές που έπρεπε να κάνει προκειμένου να κερδίσει τις επόμενες εκλογές. Κέρδισε τις μεθεπόμενες…
Το κατάφερε διευρύνοντας το ΠΑΣΟΚ προς τα δεξιά -με πολιτευτές του προδικτατορικού Κέντρου και της μεταπολιτευτικής ΕΚΝΔ- αλλά προς τα αριστερά, με πρόσωπα από την παραδοσιακή Αριστερά.
Έτσι απομονώθηκαν όσοι εκλάμβαναν το ΠΑΣΟΚ ως «μετωπικό σχήμα» μιας «επαναστατικής πρωτοπορίας» που θα ήλεγχε την πορεία του και ήθελαν τον ίδιο για να φέρνει τον κόσμο και αυτοί να τον «προσανατολίζουν». Σαν αυτά που συμβαίνουν στον σημερινό ΣΥΡΙΖΑ με τον Τσίπρα – και δεν είναι η μόνη αναλογία.
Αλλά ο Παπανδρέου δεν ήταν διατεθειμένος να δεχθεί έναν τέτοιο ρόλο, που δεν ταίριαζε στην ιδιοσυγκρασία του. Ήθελε να δώσει στο ΠΑΣΟΚ εικόνα κυβερνητικού κόμματος και το αποτέλεσμα τον δικαίωσε.
Παρά τις ενδοκομματικές αντιδράσεις για την αθρόα προσχώρηση κεντρώων, στους συνδυασμούς του ΠΑΣΟΚ για τις εκλογές του 1981 περιλαμβάνονται 186 παλαιοί πολιτευτές και 158 νέα πρόσωπα.
Ο εν αναμονή -τότε- πρωθυπουργός δεν θα διστάσει να κόψει και εν ενεργεία βουλευτές. Όταν ζητούν εξηγήσεις η απάντηση είναι: «Ο πρόεδρος έκρινε ότι δεν έπρεπε να χρησιμοποιηθούν ξανά».
Με την ίδια αποφασιστικότητα απέκλεισε ένα άλλο στέλεχος που δεν ήταν μεν βουλευτής, αλλά ήταν ιδρυτικός παράγων και… μέλος του ΕΓ: τον Κώστα Σημίτη.
Είχε νοικιάσει γραφείο την οδό Πανεπιστήμιου και άρχισε τον προεκλογικό αγώνα του, όταν πληροφορήθηκε ότι ο Παπανδρέου δεν πρόκειται να τον συμπεριλάβει στα ψηφοδέλτια. Τα μάζεψε και το γραφείο κληρονόμησε ο Μιχάλης Δώρης.
Ο Σημίτης χρησιμοποιήθηκε στην πρώτη κυβέρνηση Παπανδρέου ως υπουργός Γεωργίας, και έμεινε για τέσσερα χρόνια στη θέση του -για να διοριστεί από τον Παπανδρέου βουλευτής το 1985, όταν οι εκλογές έγιναν με λίστα.
Ο Παπανδρέου είχε συναίσθηση ότι οι ομαδοποιήσεις οδηγούν τα κόμμα σε αδιέξοδα, για παράγουν εσωστρέφεια και έκλεισε εγκαίρως αυτό το κεφάλαιο. Το ΠΑΣΟΚ μεταμορφώθηκε σε κυβερνώσα δύναμη και άλλαξε τον τρόπο άσκησης της πολιτικής σε όλο το πολιτικό φάσμα. Τους παράγοντες και τους κομματάρχες διαδέχθηκαν οι κομματικές οργανώσεις.
«Επέβαλε τη σημερινή μορφή των κομμάτων», είπε ο Μιλτ. Έβερτ στην κηδεία του. Από την «αυτοργάνωση» δημιούργησε έναν πυκνό ιστό εκατοντάδων χιλιάδων μελών, από κάθε χώρο.
Στην πράξη έκανε το ΠΑΣΟΚ μικρογραφία της κοινωνίας και το ανέδειξε ως «κίνημα των μη προνομιούχων». Το τετράπτυχο «Εθνική Ανεξαρτησία – Λαϊκή Κυριαρχία – Κοινωνική Απελευθέρωση – Δημοκρατική Διαδικασία» -που συμπύκνωνε η Διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη- ήταν ο οδηγός της πολιτικής του.
Για να υπερβεί τις αγκυλώσεις του ΠΑΚ και τον αναχρονισμό της Ένωσης Κέντρου -που συνυπήρχαν στο ΠΑΣΟΚ- ώστε να επικοινωνεί με τα ευρύτερα στρώματα της κοινωνίας, με νέους όρους, βασίστηκε στον πατριωτισμό του ΕΑΜ, τον ριζοσπαστισμό της ΕΔΑ της αριστερής πτέρυγας της προδικτατορικής Ένωσης Κέντρου και των «Λαμπράκηδων», αλλά και στη φλόγα της «γενιάς του Πολυτεχνείου».
Είχε διαβάσει καλύτερα από τους άλλους το ιστορικό πλαίσιο που διαμόρφωσε η Μεταπολίτευση και ηγήθηκε μιας πολιτικής που πήρε το κωδικό όνομα «Αλλαγή» και το ολοκλήρωσε ο ίδιος. Από τη ώρα που ανέβηκε στο ποδήλατο διαρκώς επιτάχυνε ξέροντας ότι αν σταματήσει θα πέσει.
Το 1981 το 48% έδωσε στο ΠΑΣΟΚ 172 βουλευτές και τον ανέδειξε πανίσχυρο Πρωθυπουργό, απέναντι σε μια αδύναμη Ν.Δ. -της οποίας ο ιδρυτής βρισκόταν ήδη στο ανώτατο αξίωμα- ενώ η Αριστερά είχε ήδη αιμορραγήσει προς το ΠΑΣΟΚ.
Ο εκλογικός θρίαμβος προήλθε από το συνδυασμό του ριζοσπαστισμού της κοινωνίας και της προσωπικότητας του Παπανδρέου. Είχε στόφα αρχηγού και δεν διαπραγματεύτηκε εσωκομματικά τα προνόμια που του εξασφάλιζε.
Έτσι, από αμφισβητούμενος πολιτικός την επόμενη της Μεταπολίτευσης, οδήγησε το κόμμα του στην κυβέρνηση. Με τη γοητεία του λόγου του, την αναλυτική σκέψη του, την διορατικότητα της πολιτικής του και την τέχνη των πολιτικών χειρισμών του. Με ρήξεις, ανατροπές, ακόμη και με τις αντινομίες του.
Σε ένα πολιτικό περιβάλλον στο οποίο υπήρχε ήδη «διαπλοκή» και ασκούνταν εξωτερικές πιέσεις στα κόμματα -έτσι προέκυψε η Αποστασία- ο Παπανδρέου κυριάρχησε, γιατί εκτός από χαρισματική προσωπικότητα είχε και έναν κανόνα: ο πολιτικός αντλεί τη δύναμη του μόνο από το λαό και απορρίπτει τις «διαμεσολαβήσεις».
Η 18η Οκτωβρίου 1981 υπήρξε τομή στην πολιτική ιστορία της χώρας. Ο Ανδρέας Παπανδρέου, οδηγώντας στη μεγάλη δημοκρατική ανατροπή, έθεσε τέλος στην μονοκρατορία της μετεμφυλιακής Δεξιάς και άλλαξε την πορεία της χώρας.
Σαράντα χρόνια από τότε, κανείς δεν κατάφερε να τον αντιγράψει…
Αύριο: Το ιστορικό αποτύπωμα της Αλλαγής.
ΑΠΟ ΤΟ IEIDISEIS.GR
