του Πέτρου Μηλιαράκη*

Με το παρόν κείμενο επιδιώκεται παρέμβαση όχι μόνο στον πολιτικό αλλά και νομικό λόγο –καθόσον τα ζητήματα είναι ταυτοχρόνως πολιτικά και νομικά. Οι δεσμεύσεις της χώρας αποτελούν νομικά κείμενα δημοσιευμένα στο οικείο ΦΕΚ και συνιστούν κανόνες της έννομης τάξης. Ταυτοχρόνως όμως και η πολιτική καλείται να διαδραματίσει τον κυρίαρχο ρόλο όταν οι θεσπισμένοι κανόνες προκαλούν συγχύσεις.

Σε μια τέτοια περίπτωση λαμβάνουν χώρα παρεξηγήσεις, παρερμηνείες και  καταλείπεται πεδίο λαϊκισμού, λόγω (και) της άγνοιας του ανυποψίαστου πολίτη. Το παρόν κείμενο επιδιώκει να συμβάλει στην άρση των συγχύσεων και στην ακύρωση του λαϊκισμού που περιφέρεται για τις πρόχειρες λύσεις.

• Η «εκπόνηση ενός σεναρίου»

            Η κοινή γνώμη τελεί υπό το κράτος πλήρους σύγχυσης υπό την έννοια ότι πληροφορείται την ύπαρξη και εκπόνηση διαφόρων σεναρίων ως προς τη «βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους». Ενταύθα, όμως, επικεντρωνόμαστε στο βασικότερο σενάριο που υιοθετεί και το έγκυρο Bloomberg. Το σενάριο  δε αυτό έχει ως εξής:

   Ο μακροπρόθεσμος ρυθμός ανάπτυξης της Ελλάδας θα είναι 1,3% και συνεπώς θα υπάρξει κατά μέσο όρο πρωτογενές πλεόνασμα 2,6% στο ΑΕΠ. Τούτο θα έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση του δημόσιου χρέους της Ελλάδας κάτω από το 60% στο ΑΕΠ, αλλά αυτό θα συμβεί το έτος 2060

Έτσι λοιπόν σε συνθήκες κριτηρίων του Maastricht όσα Ελληνόπουλα γεννηθούν το 2020, στα 40 τους χρόνια θα έχουν απολαύσει το ιδανικό δημόσιο χρέος για την Πατρίδα τους, ενώ όσοι γεννήθηκαν το έτος 1960 και σήμερα είναι 59ετών, εφόσον θα έχουν επιβιώσει μέχρι τα 100 τους χρόνια , θα έχουν τότε με τα δισέγγονα ή τρισέγγονά τους κατακτήσει το ιδανικό δημόσιο χρέος!

        • Περί των:ESM, EFSM  και EFSF (ΕΜΣ , ΕΜΧΣ και ΕΔΧΣ)

            Με τούτα τα δεδομένα θα πρέπει να επισημειωθούν τα εξής:

            1) Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης και λόγω της επελθούσας ήδη κρίσης από το 2008, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 17 Δεκεμβρίου 2010 συμφώνησε ότι υφίσταται άμεση ανάγκη θέσπισης μόνιμου μηχανισμού σταθερότητας από τα κράτη-μέλη της ζώνης του ευρώ.

            2) Έτσι διαμορφώθηκε ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας («ΕΜΣ»-«ESM») στον οποίο ανατέθηκε το έργο το οποίο διεκπεραίωνε προσκαίρως η Ευρωπαϊκή Διευκόλυνση Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας («ΕΔΧΣ»-«EFSF») και ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Χρηματοοικονομικής Σταθεροποίησης («ΕΜΧΣ»-«EFSM») παρέχοντας, όπου ήταν αναγκαίο, χρηματοπιστωτική συνδρομή σε κράτη-μέλη της ζώνης του ευρώ.

            3) Στις 25 Μαρτίου 2011, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εξέδωσε την απόφαση 2011/199/ΕΕ που τροποποίησε το πρωτογενές ευρωπαϊκό ενωσιακό δίκαιο κατά το μέρος που αφορούσε στο άρθρο 136 ΣΛΕΕ, δηλαδή της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

            Με το άρθρο αυτό θεσπίστηκε νέος κανόνας, σε επίπεδο αυστηρής ευρωπαϊκής έννομης τάξης. Προστέθηκε δε η ακόλουθη παράγραφος: «Τα κράτη-μέλη με νόμισμα το ευρώ μπορούν να θεσπίσουν μηχανισμό σταθερότητας ο οποίος θα ενεργοποιείται εφόσον κρίνεται απαραίτητο προκειμένου να διασφαλίζεται η σταθερότητα της ζώνης του ευρώ στο σύνολό της. Η παροχή τυχόν απαιτούμενης χρηματοπιστωτικής συνδρομής δυνάμει του μηχανισμού θα υπόκειται σε αυστηρούς όρους.»

• Η πολιτική επέβαλε τη δημιουργία του ΕΜΣ

            Είναι πρόδηλο ότι σε επίπεδο πολιτικών αποφάσεων, προκειμένου να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα της χρηματοπιστωτικής συνδρομής (ενόψει κρίσης), αλλά και προκειμένου να αποτραπεί ο κίνδυνος μετάδοσης μιας επικίνδυνης χρηματοπιστωτικής κρίσης, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων των κρατών-μελών με νόμισμα το ευρώ συμφώνησαν στις 21 Ιουλίου του 2011 να «αυξηθεί η ευελιξία του ΕΜΣ με επιβολή κατάλληλων προϋποθέσεων».

Οι πολιτικοί εκτίμησαν ότι υφίσταται  «ισχυρή αλληλεξάρτηση εντός της ζώνης του ευρώ», όπου η παραμικρή περιδίνηση μπορεί «να δημιουργήσει σοβαρούς κινδύνους για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα των κρατών-μελών με νόμισμα το ευρώ, οπότε μπορεί να τεθεί σε κίνδυνο η χρηματοπιστωτική σταθερότητα της ζώνης του ευρώ στο σύνολό της»(sic).

            Τα προαναφερόμενα, δεν αποτελούν άποψη του γράφοντος, αλλά εντός εισαγωγικών («») αφορούν «πολιτική θέση» η οποία καταγράφηκε στη Συνθήκη του ΕΜΣ. Με αυτά τα δεδομένα ο ΕΜΣ ιδρύθηκε προκειμένου να παρέχει στήριξη σταθερότητας αλλά: «βάσει αυστηρών όρων, κατάλληλων για το επιλεγμένο μέσο χρηματοπιστωτικής συνδρομής, εφόσον –η συνδρομή αυτή– είναι απαραίτητη για τη διαφύλαξη της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας της ζώνης του ευρώ στο σύνολό της και των κρατών-μελών της.»

 Τα προαναφερόμενα που τίθενται και πάλι εντός εισαγωγικών («») καταδεικνύουν ότι κράτος-μέλος το οποίο ζητεί (γιατί μόνο με αίτημα του κράτους-μέλους παρέχεται η σχετική δανειοδότηση) τη συνδρομή και στήριξη του ΕΜΣ, εκ προοιμίου γνωρίζει τους αυστηρούς όρους υπό τους οποίους θα υπάγεται η ένταξή του στο συγκεκριμένο πρόγραμμα.  

Από την άλλη όμως πλευρά ο αντισυμβαλλόμενος ΕΜΣ εκ προοιμίου έχει αποδεχθεί ότι η συνδρομή αυτή λαμβάνει χώρα όχι μόνο χάριν και χάρις του κράτους- μέλους περί του οποίου η συνδρομή, αλλά ακριβώς και για να διαφυλαχθεί η χρηματοπιστωτική σταθερότητα της ζώνης του ευρώ στο σύνολό της καθώς και για να διαφυλαχθεί η χρηματοπιστωτική σταθερότητα ενός εκάστου των κρατών-μελών της ζώνης του ευρώ.

            Οίκοθεν συνάγεται ότι μια Σύμβαση που αφορά δανειοδότηση μέσω του ΕΜΣ στηρίζεται στην εξυπηρέτηση αμοιβαίων συμφερόντων τα οποία αφορούν όχι μόνο στο δανειζόμενο κράτος-μέλος, αλλά αφορούν και κάθε κράτος-μέλος, ήτοι το σύνολο των  λειτουργιών του ευρωσυστήματος.

  Στη διαπραγμάτευση συνεπώς δεν μπορεί να υπάρχει μονομερής επιβολή μέτρων σε βάρος του δανειζόμενου κράτους-μέλους, αλλά πρέπει αντιστοίχως να λαμβάνονται υπ’ όψιν και οι συνεπακόλουθες αντανακλάσεις εντός του όλου ευρωσυστήματος. Και τούτο γιατί σε περίπτωση που λόγω επαχθών όρων δεν θα υπάρξει λειτουργικότητα και αποτελεσματικότητα στο επιβαλλόμενο πρόγραμμα, είναι αδιαμφισβήτητες οι επιπτώσεις συνολικώς σε βάρος της ζώνης του ευρώ.

• Το κομβικό σημείο και τα καθήκοντα των Θεσμών

            Το κομβικό σημείο που πρέπει ενταύθα να επισημειωθεί αφορά στο  συνδυασμό των άρθρων 3 και 13 της Συνθήκης του ΕΜΣ που καθορίζουν το «σκοπό» αλλά και τη «διαδικασία για τη χορήγηση στήριξης σταθερότητας». Η παροχή δε στήριξης λαμβάνει χώρα μόνο όταν: «είναι απαραίτητη για τη διαφύλαξη της χρηματοοικονομικής σταθερότητας της ζώνης του ευρώ στο σύνολό της και των κρατών-μελών της.» Στην περίπτωση αυτή μέσω του ΕΜΣ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε συνεργασία με την ΕΚΤ έχουν τα εξής καθήκοντα:

1) Έχουν τη δεσμία υποχρέωση: α) «να εκτιμήσουν την ύπαρξη κινδύνου για το σύνολο της ζώνης του ευρώ» ,

και  β)  «να εκτιμήσουν εάν το δημόσιο χρέος είναι βιώσιμο», ενώ

2) έχουν τη διακριτική ευχέρεια «εφόσον κρίνεται χρήσιμο και εφικτό», η διαδικασία αυτή «να διενεργείται από κοινού με το ΔΝΤ».

 Με βάση τα προαναφερόμενα στήριξη από τον ΕΜΣ σημαίνει όχι μόνο στήριξη του κράτους-μέλους που δανείζεται, αλλά στήριξη και του συνόλου της ζώνης του ευρώ, ενώ εφόσον κρίνεται «χρήσιμη» και «εφικτή» η συνεργασία με το ΔΝΤ, τότε επιβάλλεται όχι μόνο η «σύγκλιση θέσεων», αλλά και το συμβιβασμός σε κάθε περίπτωση.

     Συνεπώς:1) τυχόν σύγχυση  μεταξύ των θέσεων ΔΝΤ και ευρωπαϊκών Θεσμών ή άλλως ΕΜΣ, είναι αδικαιολόγητη και

  2)Εάν οι «σοφοί του συστήματος» δεν είναι σε θέση ως τεχνοκράτες να επιλύσουν αντιθέσεις και διαφορετικότητες απόψεων, τότε 

 3)το λόγο έχει η πολιτική. Το λόγο δε πρέπει να έχει η πολιτική, εάν θέλει να είναι ρυθμιστής των καταστάσεων. Λαμβανομένων  δε υπ´όψιν των προαναφερομένων και με δεδομένη την οικονομική κατάσταση της χώρας, τα μέτρα λιτότητας,  και τις αντοχές της ελληνικής κοινωνίας  και οικονομίας, πρόδηλο  είναι ότι το ελληνικό δημόσιο χρέος αφορά πράγματι καθεστώς «χρεοδουλοπαροικίας» που επέβαλε από καθέδρας  η βουλιμία  των δανειστών. Χρεοδουλοπαροικία  δε αδιστάκτως σημαίνει   imperium.

   —————————      

Ο Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Ελλάδας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC-EU).