Κείμενο Κορίνα Πετρίδη
Στη γωνία ενός πολυτελούς δωματίου, σε ξενοδοχείο της Νέας Υόρκης, κάθεται ένας άνδρας. Η εμφάνισή του είναι αλλόκοτη. Φοράει ράσο καθολικού μοναχού και μαύρα γάντια. Το πρόσωπό του καλύπτει μία λευκή μάσκα. Το κεφάλι του είναι κατεβασμένο και το σώμα του χυμένο στη μαύρη πολυθρόνα. Δεν μιλάει, παρά μόνο αν του απευθυνθεί ο λόγος. Είναι ο ένας εκ των τριών προστατευόμενων μαρτύρων στην υπόθεση Novartis και αυτό είναι το βράδυ που προηγήθηκε της ανάκρισής του στις αμερικανικές Αρχές.
Η Maria Roselli είναι Ελβετίδα ερευνήτρια δημοσιογράφος και υπήρξε μέλος ερευνητικής ομάδας που αφιέρωσε έναν χρόνο για να ερευνήσει την υπόθεση Novartis. Ακολούθησε τους προστατευόμενους μάρτυρες και τον δικηγόρο τους, Παύλο Σαράκη, σε Αθήνα και Νέα Υόρκη, καταγράφοντας την προετοιμασία τους ενόψει της ανακριτικής διαδικασίας στο FBI. Η δημοσιογραφική έρευνα που διεξήγαγε η ομάδα κατέληξε σε ένα ωριαίο ντοκιμαντέρ, το οποίο προβλήθηκε στο RSI, ιταλόφωνο κρατικό κανάλι στην Ελβετία, με τίτλο «Η στρατηγική: Η υπόθεση Novartis».
Επικοινωνήσαμε μαζί της και την ρωτήσαμε για τα κίνητρα αυτής της δημοσιογραφικής έρευνας, τα γυρίσματα και τους προστατευόμενους μάρτυρες.
VICE: Τι σας κίνησε το ενδιαφέρον και ξεκινήσατε να ερευνάτε την υπόθεση Novartis;
Maria Roselli: H Novartis είναι μία ελβετική εταιρεία και ξέραμε ότι τρέχουν δύο έρευνες, μία στην Ελλάδα και μία στις ΗΠΑ, οπότε για εμάς ήταν ξεκάθαρο εξαρχής ότι πρέπει να παρακολουθήσουμε την υπόθεση. Στην Ελβετία αυτή η υπόθεση δεν έχει πάρει μεγάλη δημοσιότητα από τα Μέσα αλλά ξέραμε ότι για την Ελλάδα ήταν μεγάλο ζήτημα. Προσωπικά με απασχολεί πολύ η εικόνα των ελβετικών εταιρειών στο εξωτερικό και θεωρώ καθήκον μας να κάνουμε ρεπορτάζ όταν υποψιαζόμαστε ότι κάτι δεν πάει καλά. Αυτή η υπόθεση έμοιαζε πολύ αντιφατική και θέλαμε να δούμε τι κρύβεται από πίσω. Πολλά από τα έγγραφα του FBI που ήταν διαθέσιμα στο Internet εστίαζαν στο ζήτημα της διαφθοράς υψηλόβαθμων στελεχών της κυβέρνησης και γιατρών και καθώς τα διαβάζαμε σκεφτόμασταν: «Αυτό είναι απίθανο, μπορούμε άραγε να το πιστέψουμε αυτό;». Και κάπως έτσι ξεκινήσαμε να ψάχνουμε την αλήθεια.
Πόσο διήρκεσε η έρευνα και πόσα άτομα εργαστήκατε για αυτήν;
Επρόκειτο για ομαδική δουλειά, πράγματι. Δουλέψαμε μαζί με τον Marco Tagliabue, τον διευθυντή και τον Dimitris Statiris, ο οποίος μας βοήθησε παρέχοντας τις γνώσεις του για την εξέλιξη της υπόθεσης στην χώρα. Ξεκινήσαμε το προηγούμενο καλοκαίρι και μας πήρε σχεδόν ένα χρόνο, αλλά παράλληλα δουλεύαμε και άλλα θέματα. Κάναμε τα γυρίσματα και τις συνεντεύξεις στην ευρύτερη περιοχή της Νέας Υόρκης, στην Αθήνα και στην Ελβετία.
Πώς ήταν η πρώτη σας επαφή με τους προστατευόμενους μάρτυρες; Ήταν νευρικοί ή ανοιχτοί στο να μιλήσουν;
Όταν ξεκινήσαμε την έρευνα, σκεφτήκαμε ότι είναι πολύ σημαντικό να μιλήσουμε απευθείας με τα άτομα που ενεπλάκησαν προσωπικά στην υπόθεση και κάπως έτσι επικοινωνήσαμε με τον δικηγόρο των προστατευόμενων μαρτύρων, παρ’ ότι αμφιβάλλαμε για το αν θα συμφωνούσαν να μας δώσουν συνέντευξη. Προς έκπληξή μας είπε «ναι». Την πρώτη φορά που είδαμε τους προστατευόμενους μάρτυρες, έβγαιναν ο ένας μετά τον άλλον, ντυμένοι σαν καλόγεροι, με γάντια και μάσκες. Ειλικρινά, ξαφνιαστήκαμε όταν τους είδαμε έτσι. Και τότε ήταν που συνειδητοποιήσαμε ότι πρόκειται για μία πολύ σοβαρή υπόθεση και ότι εκείνοι ένιωθαν να απειλούνται. Ανησυχούσαν μέχρι και για το ότι μπορεί να αναγνωρίσουν την φωνή τους. Στην αρχή μας μιλούσαν μόνο ελληνικά και δεν καταλαβαίναμε τίποτα. Δεν ένιωθαν πολύ άνετα και πραγματικά μάς πήρε λίγο χρόνο να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη τους. Αλλά όσο περνούσε ο χρόνος, ανοίγονταν όλο και περισσότερο και καταλάβαιναν ότι παρόλο που δουλεύουμε για την ελβετική τηλεόραση, μας ενδιέφερε πολύ να ακούσουμε την αλήθεια. Ελπίζω μία μέρα να τους συναντήσω ξανά, αυτή τη φορά χωρίς μάσκες ή κάποιου είδους προστασία.
Αντιμετωπίσατε εμπόδια κατά τη διάρκεια της έρευνας; Δεχτήκατε απειλές; Προσπάθησε κάποιος να θάψει την ιστορία;
Όχι, ευτυχώς δεν δεχτήκαμε κάποιου είδους απειλή ή τουλάχιστον δεν αντιληφθήκαμε κάτι τέτοιο. Επίσης είχαμε απόλυτη στήριξη από τους διευθυντές μας. Φυσικά πολλά άτομα δεν δέχτηκαν να μιλήσουν και στο τέλος ακόμα και η Novartis αρνήθηκε να κάνει έστω και μία δήλωση μπροστά στην κάμερα. Αλλά έτσι λειτουργούν συνήθως τα πράγματα και έπρεπε να το αποδεχτούμε. Είχαμε ζητήσει από την εταιρεία να πάρουμε συνέντευξη από τον πρώην και νυν CEO αλλά δεν το καταφέραμε.
Πώς υποδέχτηκε το ελβετικό κοινό την έρευνα;
Είχαμε εκατοντάδες σχόλια στην αρχική μας σελίδα, οι θεατές είχαν όντως θορυβηθεί, αλλά όπως είπα, η υπόθεση δεν έχει λάβει τόσο μεγάλες διαστάσεις στην Ελβετία, όπως στην Ελλάδα.
Σε κάποιο σημείο του ντοκιμαντέρ, ο συνήγορος Stephen M. Kohn υποστηρίζει ότι οι προστατευόμενοι μάρτυρες «θα έπρεπε να θεωρούνται ήρωες και όχι να κρύβονται στο δωμάτιο κάποιου ξενοδοχείου». Πιστεύεις ότι το ελληνικό κράτος προστάτευσε τους μάρτυρες επαρκώς;
Πιστεύω ότι όταν τους συναντήσαμε, αισθάνονταν ότι η ζωή τους βρίσκεται σε κίνδυνο και τώρα που προβλήθηκε το ντοκιμαντέρ πρέπει να το νιώθουν ακόμη περισσότερο. Και αυτό είναι κάτι πραγματικά απαράδεκτο.
