Έρχεται Μάης, ποιος Μάης;

 

Tου Δημήτρη Πεπελάση

Πλησιάζει ο Μάης του 2017 κι αυτοί νομοθετούν για την  Παιδεία λες και πλησιάζει ο Μάης του ’68. Με απωθημένα μιας εποχής που δεν έζησαν; Περίεργο.

Αντιμετωπίζουμε τόσα πολλά προβλήματα, φοβίες, αβεβαιότητες, αδικίες και αυταρχισμούς. Τόσα πρέπει ν αλλάξουν ή μάλλον ν ανατραπούν. Αν σκεφθούμε την “ιστορία των ανατροπών” θα θυμηθούμε, πολέμους, εξεγέρσεις, κοινωνικά κινήματα, βίαιες καταστάσεις με διχασμούς και συγκρούσεις.

Μου κάνει εντύπωση ότι σε πορείες και διαδηλώσεις, αν εξαιρέσουμε τους λεγόμενους μπαχαλάκηδες, γνωστούς-αγνώστους, προβοκάτορες, αγκιτάτορες και αστυνομικούς, ποιοι μένουν; Μένει ένα πλήθος, ως επί το πλείστον, μεσηλίκων. Τι γίνανε οι νέοι μας; Μόνον μερικώς μπορεί ν απαντηθεί αυτό το ερώτημα από τον απλό παρατηρητή. Είναι το δημογραφικό, είναι το μεταναστευτικό, πρέπει όμως ν’ αναζητηθούν κι άλλα αίτια κοινωνιολογικά και ψυχολογικά για την εικόνα μιας τόσο γερασμένης, μουδιασμένης, αμήχανης και αδύναμης κοινωνίας. Αλήθεια, πως μπορεί ένας τέτοιος πληθυσμός να καινοτομήσει, ν’ αλλάξει την πορεία των πραγμάτων;

Αν λοιπόν, οι συνθήκες στην κοινωνία χρειάζονται αλλαγές ενώ ταυτόχρονα η κοινωνία δεν μπορεί να τις επιβάλλει, σε τι μας μένει να ελπίζουμε; Ασφαλώς οφείλουμε να διατηρούμε την ελπίδα μας στους νέους, έστω και με τη συρρικνωμένη μαχητικότητα. Ελπίζω όμως και σε κάτι άλλο. Ίσως από άγνοια, ίσως από αφέλεια, εντούτοις θα το μοιραστώ με την ελπίδα ότι κάποιος θα μου εξηγήσει.

Επιστρέφω στην αρχή για να σημειώσω ότι όλες οι επαναστάσεις, όλες οι ανατροπές κατέληξαν στην αλλαγή των Συνταγμάτων, στη θεσμική αναπροσαρμογή. Μα εδώ, έχουμε σε εκκρεμότητα μια αναθεώρηση που μάλλον επείγει όμως, ελάχιστα τη συζητούμε. Είναι δυνατόν να διαθέτουμε τόσους πραγματικά επιφανείς και σεβαστούς συνταγματολόγους και να σπαταλούμε αυτόν τον πνευματικό πλούτο μέσα στην υλική μας φτώχεια; Καταβυθισμένοι στη χαμηλή πολιτική της καθημερινότητάς μας, συζητάμε για την ευθύνη των υπουργών μονάχα, λες κι εκεί τελειώνει το πρόβλημά μας.

Ως οικονομολόγος σκέφτομαι κάτι που μου μοιάζει απλό. Για παράδειγμα, να προβλεπόταν από το Σύνταγμα ότι ο Κρατικός  Προϋπολογισμός για την έγκρισή του να απαιτεί μεν την απλή κοινοβουλευτική πλειοψηφία, αλλά για την μεταβολή ή την υπέρβασή του την αυξημένη πλειοψηφία. Τι θα γινόταν τότε, ας πούμε με τα επιβαλλόμενα πλεονάσματα;

Μια συζήτηση για το Σύνταγμα είναι μια συζήτηση που αφορά όλους μας. Ιδιαίτερα με την εμπειρία των τελευταίων ετών. Ίσως είναι μια μοναδική ευκαιρία να διορθώσουμε πολλά προβλήματα πολλών θεσμών σε σήψη. Σε τελική ανάλυση, αυτό που ισχυρίζομαι είναι ότι, αν το τελικό στάδιο μιας επανάστασης είναι ένα νέο Σύνταγμα, τότε γιατί δεν το κάνουμε; Να το κάνουμε πριν χυθεί το αίμα.

Τα τελευταία χρόνια έχει συντελεστεί μεγάλο ερευνητικό και αναλυτικό έργο στην κατεύθυνση της υπέρβασης της εξελικτικής θεωρίας στη φύση αλλά και στο κοινωνικό περιβάλλον. Σε αυτά αναδεικνύονται και λάθη σε παραδοσιακές προσεγγίσεις στην ιστορία ανάπτυξης των κοινωνιών.  Οι θεσμικοί και νέο-θεσμικοί προσφέρουν πιο ολιστικές ερμηνείες της κοινωνικής εξέλιξης “διορθώνοντας” βασικές υποθέσεις για την ανθρώπινη συμπεριφορά που στο μεταξύ έχουν καταρριφθεί από την έρευνα της ανθρώπινης συμπεριφοράς και των κοινωνικών συστημάτων.

Τα σκέφτομαι αυτά επηρεασμένος και από μερικά πολύ ενδιαφέροντα βιβλία συγγραφέων της “θεσμικής” και της “νέο-θεσμικής” σχολής που διάβασα τα τελευταία χρόνια. Ανάμεσα σε αυτά, του Jared Diamond: “Όπλα, Μικρόβια και Ατσάλι” και “Κατάρρευση” και των Daron Acemoglu και James Robinson: “Γιατί Αποτυγχάνουν τα Έθνη”. Θέλω όμως να συμπεριλάβω και το βιβλίο του οικονομολόγου Αρίστου Δοξιάδη: “Το Αόρατο Ρήγμα” που ερμηνεύει τα βασικά αίτια της οικονομικής κατάστασης και προτείνει λύσεις. Ιδιαίτερη σημασία έχει η νέο-θεσμική αντίληψη και μεθοδολογία του που συνδυάζει την επιστημονική κατάρτιση με την εμπειρία της μάχιμης επιχειρηματικότητας.

Πρόταση: Ν´αναληφθεί πρωτοβουλία από την ακαδημαϊκή κοινότητα για μια εκλαϊκευμένη συστηματική και μεθοδική συζήτηση για τις προτεινόμενες συνταγματικές αλλαγές και μάλιστα με έμφαση στη διασφάλιση της ορθής λειτουργίας των θεσμών, την ανεξαρτησία των εξουσιών και τη διαφύλαξη των κυριαρχικών δικαιωμάτων μας. Να προβληματιστούμε όλοι.

Μακάρι και οι βουλευτές.