Του Γιώργου Κουβελάκη
Να εξηγούμεθα,
Είμαι υπέρ της ίδρυσης και λειτουργίας Ιδιωτικών Πανεπιστημίων. Είμαι υπέρ της δυναμικής ερμηνείας του Συντάγματος, που ακολουθεί την εξέλιξη της Κοινωνίας και των Ιδεών.
Μέχρι του σημείου, όμως, που ο ερμηνευτής αποδίδει, όπως ο μουσικός, τη σύνθεση της παρτιτούρας που έχει μπροστά του και δε συνθέτει δικιά του.
Μέχρις εκεί, που η νομική επιστήμη παραμένει επιστήμη, και όχι τέχνη διαπραγμάτευσης και μετατροπής του ήσσονος λόγου σε κρείττονα ή με την ίδια ευκολία το αντίστροφο, κατά την αυθαίρετη επιλογή και ιεράρχηση του «ερμηνευτή». Είμαι υπέρ της δυναμικής ερμηνείας του Συντάγματος που τείνει προς το Ευρωπαϊκό Δίκαιο. Καλό και όχι κακό θα μας κάνει.
Πρόσφατα, σειρά άρθρων, γνωμοδοτήσεις ακαδημαϊκών και πολιτικών ανακάλυψαν μετά από 50 χρόνια από την ψήφιση και ισχύ του Συντάγματος του ’75, και σχεδόν 45 από την είσοδό μας στην ΕΟΚ, ότι το άρθρο 16 του Συντάγματος δεν έχει την έννοια που όλοι νομίζαμε (Κυβερνήσεις, Συμβούλιο Επικρατείας κλπ.). Η φώτιση ήρθε – ξαφνικά. (;) Το άρθρο 16, λένε, ενόψει της Ευρωπαϊκής Συνθήκης και των υποχρεώσεών μας, που προκύπτουν από την Είσοδό μας στην Ε.Ε., δεν είναι αντίθετο στη λειτουργία παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων. Για να γίνει μάλιστα πιο απεχθής η απαγόρευση, Ίδρυσης Ιδιωτικών Πανεπιστημίων, που επιβάλλει η κατά γράμμα εφαρμογή του άρθρου 16, θυμίζουν ότι ήταν ρύθμιση του μετεμφυλιακού Κράτους και της Χούντας, που την περιέλαβε στα Συντάγματά της. Η υπόμνηση έχει την ιστορική της σημασία δεν προσθέτει όμως νομικό επιχείρημα. Θυμίζω με τη σειρά μου ότι ο Κίσσινγκερ έλεγε «το να παραβεί απλό νόμο η Διοίκηση είναι εύκολο, όταν όμως πρόκειται να παραβιάσει το Σύνταγμα χρειάζεται λίγη περισσότερη προσπάθεια». Ο Κίσσινγκερ, όπως οι πολλοί δέχονται πια, δεν είχε ηθική συνείδηση και οι κυνικές επιλογές του δε γνώριζαν φραγμούς.
Το Σύνταγμα του ’75 δεν αντέγραψε μηχανικά, με το άρθρο 16, τη ρύθμιση της Χούντας. Τότε το κλίμα αποκατάστασης της Δημοκρατίας ξέπλυνε, σαν κολυμβήθρα του Σιλωάμ, το προπατορικό αμάρτημα. Ήταν κομμάτι της αποκατάστασης της Δημοκρατίας η Δημόσια Δωρεάν Εκπαίδευση σε όλες τις βαθμίδες.
Ζούμε στην εποχή της ιδεολογικής ισοπέδωσης, όμως μία κάποια σταθερά την έχουμε ανάγκη, ιδιαίτερα τώρα. Ας φυλάξουμε το κανονιστικό κύρος του Συντάγματός μας, το έχουμε ανάγκη περισσότερο από τα Ιδιωτικά Πανεπιστήμια.
Η Ευρωπαϊκή Συνθήκη επιφυλάσσει στις Εθνικές Νομοθεσίας την Οργάνωση της Ανώτατης Εκπαίδευσης και το άρθρο 16 του Ελληνικού Συντάγματος την οργανώνει κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να απαγορεύει την ίδρυση και επομένως λειτουργία Ιδιωτικών Πανεπιστημίων. Αυτά είναι τα όρια και οι οδηγοί του ερμηνευτή.
Η προσπάθεια διάκρισης της Ίδρυσης από τη Λειτουργία και των δύο από την εγκατάσταση στη χώρα μας ξένων πανεπιστημίων, που έχουν ιδρυθεί σε άλλη Νομική Τάξη και υπάρχουν στο εξωτερικό, δέχεται ως συμπεράσματα που δεν προκύπτουν από τη βασική σκέψη, θυμίζοντας την υπέροχη στήλη non sequitur μεγάλης ξένης εφημερίδας. Το όλον παίζει με τη λογική και την έννοια των λέξεων.
Η άποψη ότι το «απαγορεύεται» του άρθρου 16 δεν μπορεί, εν όψει της Ευρωπαϊκής Συνθήκης, να έχει την έννοια της απόλυτης απαγόρευσης, θυμίζει νοσταλγικά ένα από τα συνθήματα του Παρισινού Μάη του ’68 «απαγορεύεται το απαγορεύεται». Όμως ο Σηκουάνας δεν είναι πια το ίδιο ποτάμι και η πραγματικότητα είναι ότι η ευρωπαϊκή νομοθεσία, αφήνοντας στις εθνικές νομοθεσίες να οργανώσουν την Ανώτατη Εκπαίδευση, επιτρέπει το «απαγορεύεται».
Μας αρέσει άλλωστε να υποστηρίζουμε ότι η Εκπαίδευση δεν είναι μια οποιαδήποτε επιχειρηματική οικονομική δραστηριότητα, η Ανώτατη δε, ως διδασκαλία και άσκηση επιστήμης και ιδεών, έχει άλλους κανόνες.
Οι γνώμες βέβαια είναι ελεύθερες και να αλλάζουν, ακόμη και από τύψεις. Όμως εδώ δεν πρόκειται γι’ αυτήν την ελευθερία. Αλλιώς θα ακολουθούσαμε τη συλλογιστική του Μαρξ, όχι του Καρόλου αλλά του Γκάουτσο Μάρξ, που έλεγε «αυτή είναι η γνώμη μου, και αν δεν σας αρέσει, έχω κι άλλες». Ίσως, δε, να μην είναι περιττό να θυμίσω πόσο επικίνδυνο είναι οι προσωπικές απόψεις να ενδύονται τον μανδύα της ερμηνείας του Συντάγματος και των κοινοτικών κειμένων. Το άρθρο 16 πρέπει να αναθεωρηθεί. Η αναθεώρηση όμως είναι λίγο πιο χρονοβόρα –θυμίζω, πάντως, ότι μπορεί να ξεκινήσει μέσα στο 2024 – και λίγο πιο δύσκολη, καθώς απαιτείται αυξημένη πλειοψηφία. Αλλά αυτή είναι.
Ζούμε σε θεσπισμένη έννομη τάξη, σε συντεταγμένη Πολιτεία. Μέχρι την αναθεώρηση του Συντάγματος, όσο και αν θέλουμε, όσο και αν διαστέλλουμε τα μεν και στενεύουμε τα δε, δεν μας επιτρέπει με απλό Νόμο να ρυθμίσουμε διαφορετικά αυτό που ορίζει. Η βιασύνη να καθαρίσουμε με απλό νόμο όλο το θέμα, υποτιμά εκείνο που μετά την αναθεώρηση θα γίνει.
Η τήρηση του Συντάγματος, τόσο απαραίτητη για τη σταθερότητα της Δημοκρατίας μας και την προστασία των ατομικών ελευθεριών, επαφίεται στον πατριωτισμό των Ελλήνων, περιλαμβανομένων και των νομικών που καλό είναι να μη χρησιμοποιούν την Τέχνη τους, ώστε να καθίσταται νομιμοφανής η παραβίασή του.
Σκέφτεται κανείς ότι η απαξίωση του κανονιστικού κύρους ακόμη και μιας, κάθε φορά, διάταξης του Συντάγματος, ανοίγει τον δρόμο για πολλών ειδών αυταρχικές επιλογές;
ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ ε.τ ΤΕΩΣ ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ
