Του Αλέξη Ρουτζούνη
ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ 2006 & 2018
ΒΑΣΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ
Το Σύνταγμα είναι ο θεμελιώδης νόμος επάνω στον οποίο βασίζεται η οργάνωση και η λειτουργία των θεσμών και του Κράτους. Ευχή, αλλά και μέριμνα κάθε ηγεσίας, σε οποιοδήποτε σημείο του κόσμου δημιουργείται ή αναθεωρείται ένα δημοκρατικό Σύνταγμα, είναι η ενημέρωση των πολιτών και η καλλιέργεια συναίνεσης προκειμένου να θεσπιστούν οι αλλαγές που επιβάλλουν οι εκάστοτε συνθήκες.
Στην περίπτωση της Ελλάδας φαίνεται πως επικρατούν οι ιδανικότερες των συνθηκών για μια αναθεωρητική συνταγματική διαδικασία όχι μόνο συγχρονικά, δηλαδή στην παρούσα συγκυρία της πρότασης της κυβέρνησης, αλλά διαχρονικά σύμφωνα με τα συγκριτικά στοιχεία των ερευνών κοινής γνώμης της Κάπα Research το 2006 και το 2018. Και τότε και τώρα, οι πολίτες ζητούν από τις κοινοβουλευτικές δυνάμεις συνεννόηση και σύγκλιση γύρω από τα μεγάλα θέματα και απογοητεύονται με την προοπτική να επικρατήσει και πάλι το κομματικό συμφέρον και να χαθεί άλλη μία ευκαιρία για τη θεσμική μεταβολή που έχει ανάγκη η χώρα.
Με αξιοσημείωτη σταθερότητα στην ποσοτική μέτρηση των απόψεών τους – έπειτα από 12 χρόνια και μια καθολική κρίση στη χώρα – οι πολίτες ζητούν περισσότερο έλεγχο για τους εκπροσώπους τους (περιορισμός της βουλευτικής ασυλίας, αλλαγή στον νόμο περί ευθύνης υπουργών), δυνατότητα μεγαλύτερης παρέμβασης στη δημοκρατική διαδικασία (δημοψηφίσματα με λαϊκή πρωτοβουλία), σταθερότητα στη διακυβέρνηση της χώρας (αποσύνδεση της εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας από τη διάλυση της Βουλής) και αλλαγές στην παιδεία όπως την γνωρίζουμε επί δεκαετίες με δυνατότητα ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων.
Η μεταβολή στα 12 χρόνια που μεσολαβούν από τη μία αναθεώρηση του Συντάγματος στην άλλη σημειώνεται στις αποχρώσεις του πολιτικού κλίματος με την πόλωση των (πολιτικών) ηθών.
Οι πολίτες ζητούν από τις κοινοβουλευτικές δυνάμεις συνεννόηση και σύγκλιση γύρω από τα μεγάλα θέματα και απογοητεύονται με την προοπτική να επικρατήσει και πάλι το κομματικό συμφέρον και να χαθεί άλλη μία ευκαιρία για τη θεσμική μεταβολή που έχει ανάγκη η χώρα.
Η αναθεώρηση ενός Συντάγματος φέρει αναμφίβολα το αποτύπωμα των πολιτικών δυνάμεων που την επεξεργάζονται και, υπό αυτήν την έννοια, αποτελεί ένα νομικό κείμενο αρχών σε στενή επικοινωνία με το πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό και πολιτισμικό περιβάλλον της εποχής του.
Έτσι, λοιπόν, οι δημοφιλέστερες αλλαγές που προτείνουν ο ΣΥΡΙΖΑ και η ΝΔ αντανακλούν τον βαθύτερο πυρήνα της ιδεολογίας τους: οι δημοφιλέστερες προτάσεις του κυβερνώντος κόμματος αφορούν στην κατοχύρωση της κοινωνικής προστασίας [υποχρέωση του κράτους για καθολική πρόσβαση στην υγεία, κατοχύρωση αξιοπρεπούς επιπέδου διαβίωσης, βασικά κοινωνικά αγαθά (νερό, ηλ. ενέργεια κλπ.) να υπόκεινται σε καθεστώς δημόσιας υπηρεσίας και να τελούν σε δημόσιο έλεγχο], ενώ οι δημοφιλέστερες αλλαγές που προτείνει η αξιωματική αντιπολίτευση αφορούν στον εξορθολογισμό του κράτους (καθιέρωση αξιολόγησης στη δημόσια διοίκηση, αλλαγή του άρθρου 16 με δυνατότητα λειτουργίας ιδιωτικών πανεπιστημίων, κατοχύρωση προστασίας του περιβάλλοντος και αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής).
Η κρίση των πολιτικών θεσμών, ωστόσο, που έπληξε τη χώρα ταυτόχρονα με την οικονομική κρίση αποτυπώνεται στα καθολικά ποσοστά αποδοχής που συγκεντρώνουν οι προτάσεις και των δύο κομμάτων για τον περιορισμό της βουλευτικής ασυλίας και την αλλαγή των ρυθμίσεων περί ποινικής ευθύνης υπουργών. Ο καιρός θα δείξει εάν οι απαιτήσεις αυτές υπονοούν έναν μεγαλύτερο δημοκρατικό έλεγχο ή μια ανοχή στην περιστολή των κοινοβουλευτικών ελευθεριών.
*Υπεύθυνος πολιτικών ερευνών Κάπα Research
